Από σήμερα, 12 Δεκεμβρίου, ο Κυριάκος Πιερρακάκης αναλαμβάνει ταυτόχρονα και επίσημα την προεδρία του Eurogroup και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), δύο θεσμών που βρίσκονται στον πυρήνα της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης. Η εξέλιξη αυτή θα φάνταζε αδιανόητη πριν από λίγα χρόνια, αν αναλογιστεί κανείς ότι πρόκειται για όργανα που την προηγούμενη δεκαετία διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδοτική στήριξη της Ελλάδας, σε μια περίοδο κατά την οποία η πρόσβαση της χώρας στις αγορές ήταν ουσιαστικά κλειστή. Το γεγονός ότι σήμερα τελούν υπό την προεδρία του Έλληνα υπουργού Οικονομικών προσδίδει στην εξέλιξη αυτή ιδιαίτερο πολιτικό και θεσμικό βάρος.
Μια νέα καθημερινότητα με διεθνές αποτύπωμα
Με τα νέα του καθήκοντα, αλλάζει πλέον και η καθημερινότητα του Κυριάκου Πιερρακάκη. Παραμένοντας υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, αναλαμβάνει έναν διευρυμένο θεσμικό ρόλο σε διεθνές επίπεδο, εκπροσωπώντας τις 20 χώρες της Ευρωζώνης όχι μόνο εντός της Ευρώπης αλλά και παγκοσμίως. Η παρουσία του για τα επόμενα 2,5 χρόνια θα είναι πλέον απαραίτητη σε διεθνή οικονομικά φόρα, όπως οι σύνοδοι της Παγκόσμιας Τράπεζας, καθώς και στις συναντήσεις των G7 και G20, σε μια περίοδο κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητά ισχυρότερη φωνή και μεγαλύτερη εξωστρέφεια σε ένα περιβάλλον αυξημένης γεωπολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας.
Το «Μαύρο Πρόβατο» και η πορεία προς τη νίκη
Η επικράτηση χθες (11/12) του Κυριάκου Πιερρακάκη έναντι του Βέλγου ομολόγου του, Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ, μόνο αυτονόητη δεν ήταν. Αντίθετα, αποτέλεσε προϊόν συστηματικής πολιτικής προετοιμασίας και διαβουλεύσεων από ελληνικής πλευράς, τόσο εντός του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, στο οποίο ανήκαν και οι δύο υποψήφιοι, όσο και με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης ευρύτερων συναινέσεων σε ένα πολιτικά φορτισμένο περιβάλλον.
Έτσι, η ανάληψη της προεδρίας δεν έρχεται μόνο ως προσωπική επιτυχία ή ως εθνική διάκριση για την Ελλάδα, αλλά ως ένδειξη μιας μεταβαλλόμενης ευρωπαϊκής πραγματικότητας, στην οποία παλιές ιεραρχήσεις και στερεότυπα δείχνουν να υποχωρούν. Λίγο πριν από την ψηφοφορία, διπλωματικές πηγές περιέγραφαν την ενδεχόμενη εκλογή Πιερρακάκη ως μια «καλή ιστορία» για την Ευρώπη και την Ελλάδα, μια χώρα που πριν από μία δεκαετία θεωρούνταν το «μαύρο πρόβατο» της Ευρωζώνης και σήμερα καλείται να προεδρεύσει του βασικού πολιτικού φόρουμ όπου συντονίζεται η οικονομική διακυβέρνηση του κοινού νομίσματος.
Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος μίλησε για μια Ελλάδα που «από τη χρεοκοπία ανέρχεται πλέον στην κορυφή του συμβουλίου οικονομικών των πιο ανεπτυγμένων χωρών της ηπείρου», υπογραμμίζοντας τον έντονο συμβολισμό της εκλογής σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η Ελλάδα, η αντοχή και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη
Στις πρώτες του δηλώσεις μετά την εκλογή, ο Κυριάκος Πιερρακάκης επέλεξε να κινηθεί σε αυτό το μήκος κύματος. Αναφερόμενος στην ελληνική εμπειρία της κρίσης, έκανε λόγο για μια αντοχή που «δεν ήταν εθνική, αλλά συλλογική ευρωπαϊκή», τονίζοντας τον ρόλο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στις πιο δύσκολες στιγμές. Παράλληλα, σημείωσε ότι τα παραδοσιακά σχήματα που για χρόνια καθόριζαν τη συζήτηση στην Ευρωζώνη, οι διαχωρισμοί μεταξύ «φειδωλών» και «σπάταλων», Βορρά και Νότου, δείχνουν πλέον να αμβλύνονται μπροστά σε κοινές προκλήσεις και αλληλεξαρτήσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετοί Ευρωπαίοι συνομιλητές αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία και στο πολιτικό προφίλ του νέου προέδρου του Eurogroup. Η προηγούμενη θητεία του στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, όπου συνδέθηκε με την υλοποίηση σύνθετων μεταρρυθμίσεων και την οικοδόμηση ευρύτερων συναινέσεων, θεωρείται ότι συνέβαλε στην εικόνα ενός πολιτικού που μπορεί να γεφυρώνει διαφορετικές προσεγγίσεις. Άλλωστε, όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος λίγο πριν από την εκλογή του, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει να μάθει από την ελληνική εμπειρία, όχι μόνο στη διαχείριση κρίσεων αλλά και στη δυνατότητα μετασχηματισμού μέσα από δύσκολες συνθήκες.
Ο ρόλος του Βερολίνου
Η έμφαση αυτή στην υπέρβαση των παλιών διαιρέσεων δεν έμεινε στο επίπεδο των δηλώσεων επιβεβαιώθηκε και στην πράξη, μέσα από τη δημόσια και ασυνήθιστα ανοικτή στήριξη που παρείχε στην ελληνική υποψηφιότητα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών λίγο πριν από την ψηφοφορία. Η τοποθέτηση αυτή, σε πλήρη συνεννόηση με την καγκελαρία, λειτούργησε, σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, ως καταλύτης στην κάμψη των όποιων επιφυλάξεων υπήρχαν σε κράτη του ευρωπαϊκού Βορρά, τα οποία παραδοσιακά ευθυγραμμίζονται με τις γερμανικές επιλογές στα ζητήματα οικονομικής διακυβέρνησης.
Το παρασκήνιο των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων
Στο παρασκήνιο της ψηφοφορίας, η υποψηφιότητα των δύο διεκδικητών συνδέθηκε και με το ζήτημα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Αν και επισήμως δεν τέθηκε ως όρος της εκλογής, το θέμα διαδραμάτισε ρόλο στις συζητήσεις. Ο Βέλγος υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ, δήλωσε προσερχόμενος στη συνεδρίαση ότι το Βέλγιο στηρίζει «ακλόνητα την Ουκρανία», χωρίς όμως να αποδέχεται «απερίσκεπτους συμβιβασμούς» που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους. Σημείωσε δε ότι «κάποια στιγμή τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν», διευκρινίζοντας ότι το επικρατέστερο σενάριο αφορά την αξιοποίησή τους ως εγγύηση για τη χορήγηση δανείου προς την Ουκρανία.
Η προσέγγιση αυτή, ωστόσο, δεν φαίνεται να έπεισε ότι η βελγική πλευρά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός διαμεσολαβητής για την επίλυση του ζητήματος και, σύμφωνα με πηγές γνώστες των συζητήσεων, εάν είχε διασφαλιστεί ευρύτερη εμπιστοσύνη προς αυτή την κατεύθυνση, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας θα μπορούσε να ήταν διαφορετικό.
Ενδεικτικά είναι και τα σημερινά δημοσιεύματα του Βελγικού και όχι μόνο Τύπου. Σύμφωνα με έναν Έλληνα κυβερνητικό αξιωματούχο που επικαλείται η Euractiv, ο Πέτεγκεμ αποσύρθηκε μόλις κατέστη σαφές ότι δεν είχε επαρκή υποστήριξη. Απαιτείτο απλή πλειοψηφία και ο Βέλγος υπουργός είχε εξασφαλίσει μόνο πέντε ψήφους.
Εν τω μεταξύ όπως αναφέρει η φλαμανδική εφημερίδα Nieuwsblad, το αποτέλεσμα της χθεσινής ψηφοφορίας στο Eurogroup ερμηνεύεται ως ένα μέσο άσκησης πίεσης στο Βέλγιο να ενδώσει στο θέμα των ακινητοποιημένων ρωσικών κεφαλαίων.
Η ίδια πηγή αναφέρει ότι «υπό κανονικές συνθήκες το αποτέλεσμα θα ήταν πενήντα-πενήντα και σχολιάζει ότι ο Βέλγος υπουργός έχει πολύ μεγαλύτερη εμπειρία και καλή φήμη τόσο εντός του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος όσο και εντός της Ευρώπης, ενώ ο Έλληνας αποτελεί ένα μέρος της προσωποποίησης της ανάκαμψης από τις δημοσιονομικές στάχτες που έχει βιώσει η Αθήνα τα τελευταία χρόνια. «Το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός της χώρας μας είναι πλέον από τους χειρότερους στην Ευρώπη θα μπορούσε επίσης να ήταν ένας λόγος, αλλά φαίνεται πως τελικά δεν ήταν».
«Αυτός ο διορισμός ήταν επίσης ένα στοιχείο στο παιχνίδι που παίζεται τώρα μεταξύ Ευρώπης και Βελγίου, και που θα διευθετηθεί την επόμενη Πέμπτη στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρώπης, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αποφασίσει σχετικά με την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας» καταλήγει το δημοσίευμα.
Οι ελληνικές διεργασίες και οι ευρωπαϊκές συμμαχίες
Παράλληλα, ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο ζήτημα, από ελληνικής πλευράς είχε προηγηθεί μια μεθοδική κινητοποίηση σε πολιτικό επίπεδο, τόσο από την Αθήνα όσο και από τις Βρυξέλλες. Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκαν επαφές με κυβερνήσεις και πολιτικούς παράγοντες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, αλλά και με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ώστε η ελληνική υποψηφιότητα να παρουσιαστεί όχι ως στενά εθνική διεκδίκηση, αλλά ως επιλογή με ευρωπαϊκό αποτύπωμα. Σημείο αναφοράς αποτέλεσε και η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο του ΕΛΚ, Μάνφρεντ Βέμπερ, η οποία ερμηνεύθηκε στις Βρυξέλλες ως ένδειξη πολιτικής στήριξης εντός της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής πολιτικής οικογένειας.
Από τον συμβολισμό στην πράξη
Από τον συμβολισμό της εκλογής, ο Κυριάκος Πιερρακάκης καλείται να περάσει γρήγορα στο πεδίο της ουσίας. Στις πρώτες του δηλώσεις ως νέος πρόεδρος του Eurogroup, μίλησε για ένα περιβάλλον όπου οι παραδοσιακοί διαχωρισμοί της Ευρωζώνης υποχωρούν μπροστά σε κοινές προκλήσεις, από τη γεωπολιτική αστάθεια και την ευρωπαϊκή άμυνα έως την ανταγωνιστικότητα και τις μακροοικονομικές ανισορροπίες. «Αφού τα προβλήματα είναι κοινά, οι πολιτικές μας πρέπει να είναι κοινές», σημείωσε, περιγράφοντας έναν ρόλο προεδρίας με έμφαση στη σύνθεση και τον συντονισμό.
Παράλληλα, έθεσε ως κεντρικό ζητούμενο το χάσμα ανάμεσα στη στρατηγική σύλληψη και την υλοποίηση. Αναφερόμενος στις εκθέσεις Ντράγκι και Λέττα και στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπογράμμισε ότι οι κατευθύνσεις υπάρχουν, αλλά το ζητούμενο για την Ευρωζώνη είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, ανέδειξε ως βασικές προτεραιότητες την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, την προώθηση του ψηφιακού ευρώ και τη θωράκιση των δημοσιονομικών θεμελίων με τρόπο που να στηρίζει την ανάπτυξη.
Όπως επισήμανε και ο ευρωβουλευτής Νίκος Παπανδρέου, σε συγχαρητήριο μήνυμά του προς τον Έλληνα πρόεδρο του Eurogroup, η συγκυρία αυτή αποτελεί «μια μεγάλη ευκαιρία να ενώσουμε τις δυνάμεις», ιδιαίτερα ενόψει της ελληνικής προεδρίας της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2027. Μια παρατήρηση που υπογραμμίζει ότι το στοίχημα της νέας προεδρίας δεν είναι μόνο ο συμβολισμός, και η απαιτούμενη ενότητα που προϋποτίθεται, αλλά το μετρήσιμο αποτέλεσμα.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η «καλή ιστορία» ειπώθηκε, αλλά αν μπορεί να αντέξει στη δοκιμασία των δύσκολων προκλήσεων και αποφάσεων που έρχονται και πάνω απ΄όλα τι μπορεί να σημαίνει για τους Ευρωπαίους πολίτες.
