Για κάποιους ένα απρόσμενο και κοσμοϊστορικό γεγονός, για κάποιους άλλους μια απολύτως αναμενόμενη εξέλιξη για μια Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία πνέει τα λοίσθια. Σε κάθε περίπτωση η βρετανική αποχώρηση είναι πλέον γεγονός και προκαλεί κάποιες εύλογες ερωτήσεις.
1. Για ποιο λόγο ξαφνικά η Ευρωπαϊκή Ένωση απαριθμεί ένα λιγότερο μέλος;
Δε συνέβη ξαφνικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκπέσει σε ένα γραφειοκρατικό και ολιγαρχικό λεβιάθαν ο οποίος με έδρα τις Βρυξέλλες καταβροχθίζει την ελευθερία, τη δημοκρατία και τα όνειρα των Ευρωπαίων πολιτών. Το κενό δημοκρατίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει προκαλέσει τη δημιουργία του πολιτικού κινήματος των ευρωσκεπτικιστών, στην πρώτη γραμμή των οποίων βρίσκονται για χρόνια οι Βρετανοί.
Επιπλέον, η Βρετανία υπήρξε εξαρχής ένα αρκετά απομονωμένο κράτος - μέλος, «ειδικού καθεστώτος», του οποίο μέλημα δεν υπήρξε η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και σύγκλιση, αλλά η αυξανόμενη συνεργασία και ειρήνη στην Ευρωπαϊκή ήπειρο - κάτι το οποίο μπορεί να το επιτύχει και χωρίς να είναι μέλος της Ένωσης, όπως αναμένεται να αποδειχθεί.
2. Πώς νίκησε το Brexit;
Το Brexit επικράτησε για 2+1 βασικούς λόγους. Ο πρώτος ήταν το κενό δημοκρατίας και συμμετοχής στην Ε.Ε. Στη φύση της η Ένωση είναι ένα ολιγαρχικό μόρφωμα το οποίο αποφασίζει για εκατομμύρια πολίτες χωρίς να λογοδοτεί ποτέ σε αυτούς. Αποτέλεσμα αυτού του αποπνικτικού και ανελεύθερου καθεστώτος είναι αφενός η λήψη αποφάσεων που δεν εκφράζουν κανέναν παρά μόνο τις κλειστές ομάδες των Βρυξελλών, και αφετέρου οι πολίτες να ψηφίζουν αντιδραστικά και «αντιευρωπαϊκά» σε κάθε ευκαιρία που τους δίνεται (όπως έγινε και στη χώρα μας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος στο δημοψήφισμα της Γαλλίας, όχι επειδή οι πολίτες διάβασαν και απέρριψαν το εν λόγω Σύνταγμα αλλά επειδή εκείνη ήταν η μοναδική ευκαιρία που τους δόθηκε για να εκφραστούν και να καταδικάσουν τις αποφάσεις των πολιτικών ελίτ (οι οποίοι τότε προωθούσαν την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση - κάτι το οποίο δεν μπορούσαν να δεχθούν επ' ουδενί οι Γάλλοι και Ολλανδοί πολίτες και καταψήφισαν για τον λόγο αυτό το Ευρωσύνταγμα).
Ο δεύτερος λόγος ήταν η αντιδημοκρατικότητα της δημοψηφισματικής διαδικασίας κατά την οποία δεν υπήρξαν όρια στις δωρεές και στα ποσά που μπορούσαν να διατεθούν για τις εκστρατείες του Bremain και του Brexit* με αποτέλεσμα την άκρατη σπατάλη και την απόλυτη οικονομική επικράτηση του Brexit με τα αντίστοιχα εκλογικά αποτελέσματα. Εδώ πρέπει να προστεθεί ως επιπλέον λόγος επικράτησης της πρότασης εξόδου και η οικονομική ενίσχυση του Brexit από διάφορα εγχώρια και μη hedge funds τα οποία διακρίνοντας τις ενδεχόμενες μεγάλες διακυμάνσεις στις αγορές από μια βρετανική έξοδο, έλαβαν κερδοσκοπικά τις αντίστοιχες χρηματιστηριακές θέσεις.
3. Ήταν δημοκρατική η διαδικασία του δημοψηφίσματος;
Δυστυχώς όχι. Όπως και στην περίπτωση του περσινού δημοψηφίσματος στην Ελλάδα, το βρετανικό δημοψήφισμα δεν τηρούσε τις βασικές δημοκρατικές προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα τα όρια στις χρηματικές δαπάνες που προαναφέρθηκαν. Επιπλέον, ο θεσμός του δημοψηφίσματος είναι δημοκρατική πρακτική, και ως τέτοια προαπαιτεί την άμεση και διαρκή πρόσβαση των πολιτών στις διαδικασίες διαμόρφωσης των πολιτικών αποφάσεων για να αποκτήσουν έτσι οι πολίτες την εμπειρία και την ικανότητα να διαχειριστούν μείζονα πολιτικά ζητήματα με ευθυκρισία. Το δημοψήφισμα προαπαιτεί δηλαδή την πραγματική Δημοκρατία. Ελλείψει αυτής, όπως ισχύει στη Βρετανία και στη χώρα μας, το δημοψήφισμα αποτελεί εργαλείο ελέγχου και χειραγώγησης των πολιτών.
4. Κατάφεραν οι Βρετανοί να επιφέρουν κάποιο πλήγμα στην ολιγαρχία των Βρυξελλών με το εν λόγω αποτέλεσμα;
Όχι, δυστυχώς το αντίθετο. Όπως και στο ελληνικό δημοψήφισμα του 2015, έτσι και τώρα ο ευρωσκεπτικισμός ενισχύει αυτό που θέλει να πολεμήσει. Οι Βρετανοί βρισκόμενοι πλέον έξω από την Ένωση, δεν μπορούν να επιφέρουν την παραμικρή αλλαγή στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Κάθε αλλαγή που θα γίνει θα επιτευχθεί μόνο εκ των έσω με κίνδυνο να εξυπηρετηθούν τελικά μόνο επικοινωνιακοί ή και επιπλέον αντιευρωπαϊκοί σκοποί. Ταυτόχρονα, ο ευρωσκεπτικισμός, ενισχύει ακραία πολιτικά στοιχεία, τα οποία καπηλεύονται την έννοια του έθνους και καταλήγουν πολλές φορές στη βία, την ξενοφοβία και την τρομοκρατία, με τελικό αποτέλεσμα οι πολίτες να επιστρέφουν έντρομοι στην καθεστηκυία ολιγαρχική ελίτ για προστασία και πολιτική σταθερότητα.
5. Πώς μπορούν οι πολίτες να αλλάξουν εν τέλει την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η Ευρώπη μπορεί να αλλάξει μόνο από τα ενεργά της μέλη. Αυτό βέβαια δεν μπορούν να το κάνουν ποτέ τα διεφθαρμένα κομματικά στελέχη (που μπορούν να χρηματισθούν), για αυτό και σαφώς αποτυγχάνουν ενώ μεταφέρουν την απογοήτευση που νιώθουν και το αδιέξοδο τους στους πολίτες. Οι πολίτες στην πλειοψηφία τους θέλουν και Ευρώπη και Δημοκρατία και είναι οι μόνοι που μπορούν να δημιουργήσουν κάτι τέτοιο. Και αυτό θα το πετύχουμε όταν απομακρύνουμε το τωρινό πολιτικό μας σύστημα και θεσμοθετήσουμε ένα νέο Δημοκρατικό σύνταγμα και πολίτευμα. Αν εκδημοκρατιστούν τα κράτη - μέλη τότε αναγκαστικά θα εκδημοκρατιστεί και η Ένωση. Η Ελλάδα με το αποτυχημένο της πολιτικό σύστημα, έχει την ευκαιρία αλλά και την ιστορική υποχρέωση να αναγεννηθεί πολιτικά και να εκκινήσει τη διαδικασία μετάβασης σε μία «Δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση», ικανή να λυτρώσει και να εμπνεύσει τους 500 εκατομμύρια πολίτες της γηραιάς ηπείρου.