Η κυκλοφορία του DeepSeek-R1 δεν ήταν απλά μια τεχνολογική/οικονομική είδηση, αλλά (και) ένα γεωπολιτικό γεγονός με σημαντικές προεκτάσεις. Το κινεζικό Mεγάλο Γλωσσικό Μοντέλο (LLM) έθεσε σε αμφισβήτηση την ίδια την ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), προκαλώντας εύλογη ανησυχία στην Ουάσιγκτον. Η σύγκριση με το σοκ που προκάλεσε στις ΗΠΑ η εκτόξευση του σοβιετικού Σπούτνικ το 1957 δεν είναι τυχαία· και τότε οι ΗΠΑ αιφνιδιάστηκαν από την τεχνολογική πρόοδο ενός στρατηγικού τους αντιπάλου. Από τότε μεσολάβησαν αρκετά: η πτώση του τείχους του Βερολίνου, η μονοπολική στιγμή, και η σταδιακή έλευση του νέου πολυπολικού κόσμου. Το βασικό γεωπολιτικό διακύβευμα όμως παραμένει ένα: ποιος θα ελέγξει τις τεχνολογίες που θα καθορίσουν το μέλλον.
Η κυριαρχία στην Τεχνητή Νοημοσύνη συνδέεται άμεσα με τη βιομηχανία των ημιαγωγών, η οποία, όπως επισημαίνει ο Chris Miller στο βιβλίο του «Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology», έχει εξελιχθεί από μια ακόμα τεχνολογική καινοτομία σε καθοριστικό συντελεστή ισχύος ικανό να κρίνει την έκβαση των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων. Χωρίς επάρκεια σε chips, και άρα χωρίς αρκετή επεξεργαστική ισχύ, ακόμα και τα πιο προηγμένα αλγοριθμικά μοντέλα δεν μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αναγνωρίζοντας αυτή τη στρατηγική εξάρτηση, πήραν έγκαιρα μια σειρά από αυστηρά μέτρα για να περιορίσουν την πρόσβαση της Κίνας σε κορυφαία chips και τεχνολογίες ημιαγωγών. Το 2019, η κυβέρνηση Τραμπ απαγόρευσε τις πωλήσεις αμερικανικών ημιαγωγών στη Huawei [1], ενώ το 2020 επέκτεινε τους περιορισμούς, απαγορεύοντας και σε ξένες εταιρείες που χρησιμοποιούν αμερικανική τεχνολογία να συναλλάσσονται με την κινεζική εταιρεία [2]. Στη συνέχεια, η SMIC, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ημιαγωγών της Κίνας, μπήκε στη λίστα περιορισμών [3]. Το 2022, η διοίκηση Μπάιντεν επέβαλε νέες απαγορεύσεις, μπλοκάροντας την πρόσβαση της Κίνας σε εξοπλισμό προηγμένης κατασκευής chips και λογισμικό σχεδιασμού ημιαγωγών [4], ενώ το 2024 ζήτησε τη διενέργεια έρευνας για τις εμπορικές πρακτικές σχετικά με τα παλαιότερα τσιπ κινεζικής κατασκευής, προκειμένου να διερευνηθεί αν η Κίνα χρησιμοποιεί κρατικές επιδοτήσεις για να κυριαρχήσει στην παγκόσμια αγορά ημιαγωγών με τεχνητά χαμηλές τιμές [5].
Κι όμως, παρά τα αμερικανικά προσχώματα, η DeepSeek κατάφερε να αναπτύξει ένα κορυφαίο σύστημα TN, χρησιμοποιώντας κυρίως H800 GPUs της Nvidia – μια “υποβαθμισμένη” έκδοση του H100 που είχε σχεδιαστεί ειδικά για την κινεζική αγορά ώστε να συμμορφώνεται με τις αμερικανικές κυρώσεις αλλά και 10.000 παλαιότερης γενιάς A100 GPUs της Nvidia, οι οποίες αποκτήθηκαν πριν από την επιβολή των αμερικανικών εξαγωγικών περιορισμών [6]. Η επιτυχία της DeepSeek αποκαλύπτει τρεις κρίσιμες διαστάσεις της κινεζικής στρατηγικής: (i) την έμφαση στην αλγοριθμική καινοτομία έναντι της ωμής υπολογιστικής ισχύος, (ii) την προνοητική εξασφάλιση στρατηγικών αποθεμάτων, και (iii) τη μαζική επένδυση στην εγχώρια τεχνολογική αυτονομία (π.χ. μέσω του προγράμματος «Made in China 2025»).
Τον Ιούλιο του 2025, σε μια εξέλιξη που ανατρέπει την αμερικανική στρατηγική περιορισμού της Κίνας στην ΤΝ, η κυβέρνηση Τραμπ αποφάσισε να άρει την απαγόρευση εξαγωγής προηγμένων επεξεργαστών (H20 chips) της Nvidia στην Κίνα – μια απαγόρευση που είχε επιβληθεί μόλις τρεις μήνες νωρίτερα, τον Απρίλιο, στο πλαίσιο ευρύτερων κυρώσεων που στόχευαν να εμποδίσουν την κινεζική πρόοδο στην ΤΝ περιορίζοντας την πρόσβασή της σε κρίσιμο υλικό (hardware).
Το στρατηγικό δίλημμα στο οποίο προσπαθεί να απαντήσει ο Ν. Τραμπ με την ξαφνική αλλαγή πλεύσης είναι αμείλικτο. Αφορά την ισορροπία μεταξύ βραχυπρόθεσμου ελέγχου και μακροπρόθεσμης εξάρτησης στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Όταν μια χώρα επιβάλλει περιορισμούς στην πρόσβαση ενός ανταγωνιστή σε κρίσιμη τεχνολογία, επιτυγχάνει άμεση επιβράδυνση της προόδου του αντιπάλου, εξασφαλίζοντας, έστω και προσωρινά, ένα προβάδισμα. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική αποκλεισμού δημιουργεί ισχυρά κίνητρα για τον αντίπαλο να αναπτύξει εγχώριες εναλλακτικές λύσεις, επενδύοντας μαζικά σε έρευνα και ανάπτυξη για να ξεπεράσει την τεχνολογική εξάρτηση. Το παράδοξο είναι ότι η προσπάθεια να περιοριστεί άμεσα ο ανταγωνιστής μπορεί μεσοπρόθεσμα να τον καταστήσει πιο ανθεκτικό και αυτάρκη. Η επιλογή μεταξύ του να κερδίσει κανείς χρόνο τώρα με το ρίσκο να δημιουργήσει έναν ισχυρότερο αντίπαλο αργότερα, ή να επιτρέψει την πρόσβαση ελπίζοντας σε διατήρηση της τεχνολογικής εξάρτησης, αποτελεί ένα από τα πιο περίπλοκα στρατηγικά διλήμματα στη σύγχρονη γεωπολιτική.
Βέβαια, το ερώτημα αν η απόφαση του Τραμπ ήταν η ενδεδειγμένη παραμένει ανοιχτό και μόνο η ιστορία θα το απαντήσει. Οι βασικοί επικριτές του πάντως υποστηρίζουν ότι η πρόοδος της Κίνας στην τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να ανακοπεί άμεσα, καθώς η μάχη για την παγκόσμια υπεροχή στο πεδίο της ΤΝ θα κριθεί μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, το αργότερο ως το 2030. Γι’ αυτό, δίνουν προτεραιότητα στον βραχυπρόθεσμο έλεγχο της τεχνολογίας, θεωρώντας τον σημαντικότερο από το ενδεχόμενο της μακροπρόθεσμης τεχνολογικής εξάρτησης του αντιπάλου [7].
Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως το νέο γεωπολιτικό τοπίο που σταδιακά διαμορφώνεται δεν θα χαρακτηρίζεται από απόλυτες ηγεμονίες αλλά από δυναμικές ισορροπίες, τεχνολογικές συμμαχίες μεταβλητής γεωμετρίας, και συνεχή ανταγωνισμό για την τεχνολογική πρωτοπορία. Και τελικά, η ικανότητα των κρατών να ισορροπήσουν μεταξύ ανταγωνισμού και συνεργασίας, δηλαδή μεταξύ προστατευτισμού και εξωστρέφειας, θα αναδείξει τους νικητές του μεγάλου τεχνολογικού αγώνα του 21ου αιώνα.
Παραπομπές
[1] Shepardson, D., & Freifeld, K. (2019, May 16). Trump administration hits China’s Huawei with one-two punch. Reuters. Retrieved from https://www.reuters.com/article/business/trump-administration-hits-chinas-huawei-with-one-two-punch-idUSKCN1SL2QX/
[2] O’Brien, M. (2020, August 18). Smartphones business china asia-pacific us news. AP News. Retrieved from https://apnews.com/article/smartphones-business-china-asia-pacific-us-news-7a01cf8cf13f7681df62094f27b1bcbc
[3] Alper, A., Shepardson, D., & Pamuk, H. (2020, December 19). US blacklists dozens of Chinese firms including SMIC, DJI. Reuters. Retrieved from https://www.reuters.com/article/world/us-blacklists-dozens-of-chinese-firms-including-smic-dji-idUSKBN28S0HO/
[4] Nellis, S., Freifeld, K., & Alper, A. (2022, October 10). U.S. aims to hobble China’s chip industry with sweeping new export rules. Reuters. Retrieved from https://www.reuters.com/technology/us-aims-hobble-chinas-chip-industry-with-sweeping-new-export-rules-2022-10-07/
[5] Lawder, D. (2024, December 23). Biden launches new US trade probe into legacy Chinese chips. Reuters. Retrieved from https://www.reuters.com/technology/biden-launches-new-us-trade-probe-into-legacy-chinese-chips-2024-12-23/
[6] Yang, J. (2025, January 27). China’s DeepSeek sparks Nvidia GPU investor panic, prompts US export controls rethink. Fortune. Retrieved from https://fortune.com/2025/01/27/china-deepseek-nvidia-gpu-investor-panic-us-export-controls-rethink/
[7] The Economist. (2025, July 31). America is easing chip export controls at exactly the wrong time. The Economist. Retrieved from https://www.economist.com/leaders/2025/07/31/america-is-easing-chip-export-controls-at-exactly-the-wrong-time
