Πριν από περίπου ένα χρόνο ψηφίστηκε στην Αυστραλία ο νόμος που απαγορεύει σε παιδιά κάτω των 16 ετών να έχουν πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα όπως Instagram, Facebook και TikTok. Μάλιστα ο νόμος ορίζει αυστηρά πρόστιμα και υπέρογκα ποσά σε όποιες εταιρίες δεν συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς. Το παράδειγμα της Αυστραλίας φαίνεται πως θέλει να υιοθετήσει και η Ευρωπαϊκή Ένωση με την χώρα μας να πρωτοστατεί στις εξελίξεις και να ετοιμάζει το έδαφος για την εφαρμογή του ηλικιακού περιορισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η πρόθεση της Ε.Ε. για την προστασία των παιδιών από τους κινδύνους των social media είναι σίγουρα προς την σωστή κατεύθυνση καθώς όλοι γνωρίζουμε τις επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία και ευημερία. Ας είμαστε όμως ρεαλιστές: τα social media δεν είναι μια παιδική χαρά που κλειδώνεις απλά την πόρτα στις 10 το βράδυ και τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι ασφαλή. Τα social media είναι ένας αχανής ψηφιακός κόσμος χωρίς σύνορα, προσβάσιμος στον οποιονδήποτε και ανοιχτός 24 ώρες την μέρα.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα πόσο εφικτό είναι να απαγορεύσουμε στα παιδιά κάτω των 15 ετών την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα;
Αρχικά για να εφαρμοστεί μια τέτοια απαγόρευση, χρειάζεται ένα σύστημα επαλήθευσης της ηλικίας(age verification) κάτι που θεωρητικά γίνεται και τώρα από τις ίδιες τις πλατφόρμες οι οποίες έχουν ορίσει σαν όριο τα 13 έτη. Αυτό όμως δεν εφαρμόζεται στην πράξη αφού βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στη δήλωση των χρηστών οι οποίοι στην περίπτωση που είναι ανήλικοι μπορούν πολύ εύκολα να αλλάξουν την ηλικία τους. Σε έρευνα που έγινε στην Αγγλία το 2022 από το Office of the Children’s Commissioner σε δείγμα 2.005 παιδιών ηλικίας 8-12 ετών έδειξε ότι το 65% χρησιμοποιεί τουλάχιστον μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, παρότι η ελάχιστη ηλικία συμμετοχής είναι τα 13.
Όπως γίνεται αντιληπτό είναι δύσκολο να επιβληθούν περιορισμοί σε εταιρίες κολοσσούς όπως η Meta και το TikTok καθώς δεν υπόκεινται στους νόμους μιας χώρας. Χρειάζεται λοιπόν ένα δίκτυο διεθνών ρυθμίσεων και κανονισμών μεταξύ της Ε.Ε. και των εταιριών για την προστασία των ανήλικων χρηστών. Η Ελλάδα θα προσπαθήσει να επιβάλλει ηλικιακούς περιορισμούς στα κοινωνικά δίκτυα μέσα από την εφαρμογή Kids Wallet που υπάρχει ήδη από τον Μάιο του 2025 και έχει τρεις βασικές λειτουργίες: γονικό έλεγχο, επιβεβαίωση ηλικίας και ψηφιακή ταυτότητα για ανηλίκους.
Και εδώ όμως υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις διότι αν το Kids Wallet είναι προαιρετικό ως προς την εφαρμογή του, πολλοί γονείς αλλά και παιδιά ενδεχομένως δεν θα το εγκαταστήσουν στη συσκευή τους ή θα το απενεργοποιήσουν κάποια στιγμή στο μέλλον. Επίσης, εάν οι πλατφόρμες των μέσω κοινωνικής δικτύωσης δεν αναγνωρίσουν τον έλεγχο ηλικίας που παρέχει η εφαρμογή Kids Wallet και αν δεν συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς της Ε.Ε. τότε το Kids Wallet χάνει μεγάλο μέρος της αποτελεσματικότητάς του καθώς δεν θα μπορεί να μπλοκάρει τους χρήστες κάτω των 15 ετών. Ακόμη, απαραίτητη προϋπόθεση πρέπει να είναι η σωστή ενημέρωση των γονέων για το πώς θα χρησιμοποιούν την εφαρμογή, ποιες ρυθμίσεις χρειάζεται να κάνουν, με ποιον τρόπο θα συνομιλούν με τα παιδιά τους καθώς σε αντίθετη περίπτωση, πολλοί γονείς δεν θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν πλήρως τα εργαλεία του Kids Wallet.
Πέρα όμως από την λειτουργία της εφαρμογής Kids Wallet οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν και για τα «παραθυράκια» που μπορεί να βρουν τα παιδιά έτσι ώστε να παρακάμπτεται ο ηλικιακός έλεγχος. Ένα από αυτά είναι η αλλαγή της ηλεκτρονικής συσκευής μέσω της οποίας θα συνδεθούν στα social media και στην οποία δεν θα είναι εγκατεστημένο το Kids Wallet. Μια ακόμα λύση που ενδεχομένως βρουν τα παιδιά είναι η είσοδος στις πλατφόρμες χωρίς να χρειάζεται το απαραίτητο log in ως χρήστες αλλά ως επισκέπτες κατά συνέπεια να μην υπάρχει και πάλι έλεγχος της ηλικίας τους. Επίσης, υπάρχουν εφαρμογές οι οποίες λειτουργούν όπως ακριβώς τα social media αλλά αλλά και ως μέσω επικοινωνίας όπως το WatchApp για τις οποίες όμως δεν έχει διευκρινιστεί αν θα έχουν τους αντίστοιχους περιορισμούς με τις υπόλοιπες εφαρμογές. Τέλος, τίθεται το ζήτημα της διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων των ανήλικων χρηστών που υποβάλλονται για επαλήθευση ηλικίας, από τον κίνδυνο διαρροής ή κατάχρησης των στοιχείων τους ενώ παράλληλα θα πρέπει να υπάρχουν αυστηρά μέτρα αποθήκευσης, και προστασίας της ψηφιακής τους ταυτότητας.
Ναι, το Kids Wallet μπορεί να γίνει ένα σημαντικό εργαλείο για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο όμως δεν είναι πανάκεια. Καμία απαγόρευση δεν έχει αποτέλεσμα αν δεν συνοδεύεται από γνώση και σωστή ενημέρωση. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρειάζονται όρια και περιορισμούς, ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν και πως μπορούν να προστατευθούν. Εδώ λοιπόν ο ρόλος των γονέων και του σχολείου είναι καθοριστικός καθώς με τη δική τους καθοδήγηση θα βοηθήσουν τα παιδιά να εισαχθούν στον ψηφιακό κόσμο σταδιακά, με ασφάλεια, αποκτώντας ψηφιακή παιδεία και ενισχύοντας μια από τις σημαντικότερες δεξιότητες του 21ου αιώνα που δεν είναι άλλη από τον ψηφιακό γραμματισμό.
Παπαδοπούλου Χριστίνα
Εκπαιδευτικός – MSc Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση
