Ο Andrew Davies ταξίδευε προς τη Νέα Ζηλανδία για επαγγελματικούς λόγους. Το πρώτο σκέλος της πτήσης του, από το Λονδίνο προς τη Σιγκαπούρη, ήταν σχετικά ομαλό. Ξαφνικά, όμως, το αεροπλάνο έπεσε σε έντονες αναταράξεις.
«Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως ένιωσα σαν να ήμουν σε τρενάκι του λούνα παρκ», θυμάται. «Η καρέκλα με πίεσε απότομα, και μετά πέσαμε απότομα. Το iPad μου με χτύπησε στο κεφάλι, ο καφές χύθηκε πάνω μου. Στην καμπίνα επικρατούσε χάος – άνθρωποι και αντικείμενα παντού».
«Ο κόσμος έκλαιγε και υπήρχε απλώς αβεβαιότητα για το τι είχε μόλις συμβεί», εξηγεί ο ίδιος, τονίζοντας πως ήταν «από τους τυχερούς».
Άλλοι επιβάτες υπέστησαν σοβαρά τραύματα και κατάγματα. Ο Geoff Kitchen, 73 ετών, πέθανε από καρδιακή προσβολή.
Θάνατοι από αναταράξεις είναι εξαιρετικά σπάνιοι. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, αλλά εκτιμάται πως έχουν καταγραφεί περίπου τέσσερις θάνατοι από το 1981. Οι τραυματισμοί, όμως, λένε διαφορετική ιστορία. Μόνο στις ΗΠΑ, από το 2009, έχουν σημειωθεί 207 σοβαροί τραυματισμοί – δηλαδή περιστατικά που απαιτούν νοσηλεία άνω των 48 ωρών – σύμφωνα με το Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας Μεταφορών (NTSB). Από αυτούς, οι 166 αφορούσαν μέλη πληρώματος, που πιθανόν δεν ήταν καθισμένα.
Καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι πτήσεις θα γίνουν πιο «ανώμαλες». Οι αλλαγές στη θερμοκρασία και στα μοτίβα των ανέμων στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας αναμένεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των ισχυρών αναταράξεων.
«Μπορούμε να περιμένουμε διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των έντονων αναταράξεων παγκοσμίως τις επόμενες δεκαετίες», λέει ο καθηγητής Paul Williams, ατμοσφαιρικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Reading.
«Για κάθε 10 λεπτά έντονης ανατάραξης σήμερα, στο μέλλον μπορεί να είναι 20 ή 30», επισημαίνει.
Αν οι αναταράξεις γίνουν πιο έντονες, θα γίνουν και πιο επικίνδυνες – ή μπορούν οι αεροπορικές εταιρείες να κάνουν τα αεροπλάνα πιο «ανθεκτικά»;
Οι «ανήσυχες» περιοχές
Έντονη ανατάραξη σημαίνει ότι οι κάθετες κινήσεις του αεροσκάφους ασκούν δύναμη άνω του 1,5 g – αρκετή για να σηκώσει έναν επιβάτη από το κάθισμα, αν δεν φορά ζώνη.
Υπολογίζεται πως συμβαίνουν περίπου 5.000 περιστατικά έντονης ανατάραξης κάθε χρόνο, στις 35 εκατομμύρια πτήσεις παγκοσμίως.
Το 2023, σχεδόν το 40% των σοβαρών τραυματισμών σε επιβάτες οφείλονταν σε αναταράξεις, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση ασφαλείας του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO). Η διαδρομή μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ, Καναδά και Καραϊβικής είναι μία από τις πιο επιβαρυμένες περιοχές. Τα τελευταία 40 χρόνια, έχει σημειωθεί αύξηση 55% στις έντονες αναταράξεις πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν αύξηση της συχνότητας και σε άλλες περιοχές: Ανατολική Ασία, Βόρεια Αφρική, Βόρειος Ειρηνικός, Βόρεια Αμερική και Μέση Ανατολή.
Η έμμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής
Υπάρχουν τρεις βασικές αιτίες αναταράξεων: συναγωγικές (λόγω καταιγίδων), ορεινές (λόγω ροής αέρα γύρω από βουνά) και καθαρού αέρα (αλλαγές στην κατεύθυνση ή ταχύτητα του ανέμου).
Οι δύο πρώτες είναι σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμες. Οι αναταράξεις καθαρού αέρα, όμως, δεν είναι ορατές και μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και τις δύο μορφές.
Η θερμότερη ατμόσφαιρα συγκρατεί περισσότερη υγρασία – και αυτή η επιπλέον ενέργεια οδηγεί σε εντονότερες καταιγίδες. Οι συναγωγικές αναταράξεις προκύπτουν από κάθετες κινήσεις μέσα στα σύννεφα – κυρίως στα καταιγιδοφόρα σύννεφα τύπου cumulonimbus.
Αυτό συνέβη και στο ταξίδι του Andrew Davies, το 2024. Έκθεση του Γραφείου Διερεύνησης Ατυχημάτων της Σιγκαπούρης κατέληξε πως το αεροσκάφος πετούσε πιθανότατα πάνω από περιοχή με έντονη συναγωγική δραστηριότητα, πάνω από τη νότια Μιανμάρ, προκαλώντας «19 δευτερόλεπτα ακραίας ανατάραξης και πτώση 178 ποδιών σε λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα».
Μελέτη του 2014 που δημοσιεύτηκε στο Science έδειξε πως κάθε αύξηση 1°C στη θερμοκρασία αυξάνει τους κεραυνούς κατά 12%.
Ο πιλότος Nathan Davies παρατηρεί: «Τα τελευταία χρόνια βλέπω περισσότερα τεράστια καταιγιδοφόρα σύννεφα με διάμετρο 80 μιλίων – κάτι που παλιά ήταν σπάνιο».
Προσθέτει όμως: «Τα μεγάλα cumulonimbus είναι εύκολα ορατά, εκτός αν είναι κρυμμένα σε άλλα σύννεφα – οπότε μπορούμε να τα αποφύγουμε».
Οι αναταράξεις καθαρού αέρα, όμως, δεν φαίνονται – και αναμένεται επίσης να αυξηθούν.
«Θα έπρεπε να μας ανησυχεί όλους»
Η αύξηση των έντονων αναταράξεων, αρκετών για να σηκώσουν επιβάτες από το κάθισμα, μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερους τραυματισμούς – ή και θανάτους σε ακραίες περιπτώσεις. Πολλοί ήδη ανησυχούν.
Ο Davies λέει: «Με ανησυχεί πολύ. Όχι μόνο για μένα, αλλά και για τα παιδιά μου».
«Χαίρομαι που δεν υπήρξε άλλο τόσο σοβαρό περιστατικό, αλλά θεωρώ πως είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολεί όλους».
Πάνω από το 20% των ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο δηλώνουν ότι φοβούνται τις πτήσεις, σύμφωνα με έρευνα της YouGov – και οι αναταράξεις κάνουν το ταξίδι πιο αγχωτικό.
Το κρυφό κόστος των αναταράξεων
Τα φτερά των αεροσκαφών είναι σχεδιασμένα να αντέχουν έντονες αναταράξεις. Ο πρώην πιλότος Chris Keane λέει: «Δεν φαντάζεστε πόσο ευλύγιστα είναι. Στα Boeing 747, στις δοκιμές, φτάνουν να λυγίζουν 25 μοίρες πριν σπάσουν – κάτι που δεν συμβαίνει ποτέ σε κανονική πτήση».
Ωστόσο, οι αναταράξεις συνεπάγονται σημαντικό οικονομικό κόστος για τις εταιρείες.
Η AVTECH εκτιμά ότι το κόστος ανά αεροπορική μπορεί να φτάσει από £180.000 έως £1,5 εκατομμύριο ετησίως – περιλαμβάνοντας συντήρηση, αποζημιώσεις, καθυστερήσεις και αλλαγές πορείας.
Η Eurocontrol τονίζει ότι οι παρακάμψεις λόγω κακοκαιρίας επιβαρύνουν την εναέρια κυκλοφορία και τους ελεγκτές.
Το 2019, για παράδειγμα, η κακοκαιρία ανάγκασε πτήσεις να διανύσουν 1 εκατ. επιπλέον χιλιόμετρα, εκπέμποντας 19.000 επιπλέον τόνους CO₂.
Μέχρι το 2050, αναμένονται περισσότερες τέτοιες παρακάμψεις – με αυξημένο κόστος για όλους.
Πώς οι αεροπορικές εταιρείες προσαρμόζονται
Η πρόβλεψη αναταράξεων έχει βελτιωθεί. Ο καθηγητής Williams λέει ότι σήμερα μπορούμε να προβλέψουμε το 75% των αναταράξεων καθαρού αέρα – έναντι 60% πριν 20 χρόνια.
Τα αεροπλάνα διαθέτουν πλέον ραντάρ τελευταίας τεχνολογίας και τα δρομολόγια χαράσσονται βάσει εξελιγμένων προγνωστικών μοντέλων.
Η Southwest Airlines ξεκίνησε τις διαδικασίες καθόδου από τα 18.000 πόδια (αντί για τα 10.000) για να μειώσει τους τραυματισμούς. Η Korean Airlines σταμάτησε να προσφέρει noodles στην οικονομική θέση μετά τον διπλασιασμό των περιστατικών ανατάραξης από το 2019.
Ακόμη κι αν οι αναταράξεις γίνουν συχνότερες και πιο έντονες, οι ειδικοί τονίζουν ότι δεν πρέπει να προκαλούν υπερβολική ανησυχία. «Είναι κυρίως ενοχλητικές», λέει ο πιλότος Davies.
Ίσως απλώς να σημαίνουν περισσότερο χρόνο στο κάθισμα – με τη ζώνη δεμένη.
Ο Andrew Davies το έμαθε με τον δύσκολο τρόπο:
«Πλέον είμαι πιο νευρικός και δεν ανυπομονώ για το ταξίδι όπως παλιά», λέει.
«Αλλά δεν θα το αφήσω να με καθορίσει. Μόλις κάτσω, δένω τη ζώνη. Αν σηκωθώ, το κάνω προσεκτικά – και ξανακάθομαι αμέσως, δεμένος».
Πηγή: BBC
