Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πραγματοποιήσουν σήμερα, ειδική συνεδρίαση για την Ουκρανία, στο περιθώριο της Συνόδου ΕΕ–Αφρικανικής Ένωσης στη Λουάντα, όπως είχε προαναγγείλει προ ημερών ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα. Τη συνάντηση αυτή ο Κόστα την είχε ήδη προαναγγείλει το Σάββατο, αμέσως μετά τις διαβουλεύσεις 14 ευρωπαίων ηγετών στο περιθώριο της G20, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μια συνεκτική ευρωπαϊκή στάση ενόψει των εξελίξεων στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Για τη σημερινή σύσκεψη, οι ηγέτες που δεν βρίσκονται στη Λουάντα έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν μέσω τηλεδιάσκεψης, όπως επιβεβαίωσε εκπρόσωπος του Κόστα.
Αυτό που αναμένεται σήμερα είναι ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα ενημερωθούν για την πορεία των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη και φυσικά να τοποθετηθούν σχετικά. Ωστόσο οι συνομιλίες χαρακτηρίστηκαν από περιορισμένες λεπτομέρειες προς τα έξω, αλλά άφησαν την εντύπωση ότι το κλίμα είναι πιο θετικό σε σχέση με προηγούμενες εβδομάδες.
Να θυμίσουμε ότι στη Γενεύη συναντήθηκαν Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι μαζί με συμβούλους εθνικής ασφάλειας από την ΕΕ, με επίκεντρο το αμερικανικό σχέδιο ειρήνης το οποίο έχει προκαλέσει ανησυχία τόσο στο Κίεβο όσο και σε αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Η συμμετοχή των Βρυξελλών στις συνομιλίες δημιούργησε μια μικρή ευφορία ότι η ΕΕ παραμένει ενεργά εντός της διαδικασίας.
Μετά τις συνομιλίες της Κυριακής, ΗΠΑ και Ουκρανία εξέδωσαν κοινή δήλωση, κάνοντας λόγο για «ουσιαστική πρόοδο στην ευθυγράμμιση θέσεων και στην αναγνώριση σαφών επόμενων βημάτων».
Αναλυτές σχολιάζουν ότι η «επανεμφάνιση» της ΕΕ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οφείλεται και στο γεγονός ότι η Ευρώπη θα κληθεί να αναλάβει μεγάλο μέρος του οικονομικού βάρους για την μεταπολεμική Ουκρανία.
Αλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι ήταν η δυναμική αντίδραση των Ευρωπαίων ηγετών στον διαφαινόμενο αποκλεισμό που επιχείρησε να επιβάλλει ο Αμερικανός πρόεδρος καθώς με το σχέδιο των 28 σημείων και το τελεσίγραφο για επίτευξη συμφωνίας έφερε τους πάντες προ τετελεσμένων γεγονότων.
Είναι αλήθεια ότι μετά το αρχικό σοκ και τις πυρετώδεις διαβουλεύσεις η πρόεδρος της Κομισιόν, λίγο πριν την έναρξη των χθεσινών συνομιλιών διατύπωσε δημόσια τις ευρωπαϊκές “κόκκινες γραμμές” και με δήλωσή της υπογράμμισε τρία σημεία:
1) Τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάζουν διά της βίας.
2) Ως κυρίαρχο κράτος, η Ουκρανία δεν μπορεί να δεχθεί περιορισμούς στις ένοπλες δυνάμεις της, καθώς αυτό θα την καθιστούσε ευάλωτη σε μελλοντικές επιθέσεις και θα υπονόμευε την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
3) Ο κεντρικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διασφάλιση της ειρήνης πρέπει να αποτυπωθεί πλήρως σε οποιαδήποτε συμφωνία. Επιπλέον πρόσθεσε δε ότι η ΕΕ θα διοργανώσει διεθνή διάσκεψη για την επιστροφή των απαχθέντων ουκρανών παιδιών.
Συνολικά η στάση αυτή ερμηνεύεται ως προσπάθεια ανάκτησης του πολιτικού χώρου που η ΕΕ θεωρεί ότι πρέπει να κατέχει στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της μεταπολεμικής Ουκρανίας.
Παράλληλα με τη εν εξελίξει χθες διαπραγμάτευση στη Γενεύη κυκλοφόρησε στα διεθνή ΜΜΕ ένα κείμενο 28 σημείων ως η ευρωπαϊκή αντιπρόταση στο σχέδιο Τραμπ και στο οποίο οριζόταν ένα πλαίσιο για την επόμενη μέρα στην Ουκρανία. Μεταξύ άλλων προβλέπει ανώτατο όριο 800.000 στρατιωτών, εκκίνηση εδαφικών διαπραγματεύσεων από τη Γραμμή Επαφής, αμερικανική ασφάλεια τύπου Άρθρου 5, άμεσες εκλογές μετά τη συμφωνία και σταδιακή επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία, ακόμη και επιστροφή στη G8.
Ωστόσο, το κείμενο δεν έχει επιβεβαιωθεί από την την ΕΕ, ενώ ερωτηθείς σχετικά ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε άγνοια της ύπαρξης της φερόμενης ευρωπαϊκής αντιπρότασης.
Όπως και να έχει οι προβληματισμοί είναι πολλοί και οι ενστάσεις του Γερμανού καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη ανησυχία της πλειονότητας των κρατών-μελών.
Ο Μερτς χαρακτήρισε «απαράδεκτο» το αμερικανικό σχέδιο αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη, απορρίπτοντας τόσο την πρόταση διοχέτευσης 100 δισ. δολαρίων υπό αμερικανικό έλεγχο όσο και την απαίτηση για επιπλέον ευρωπαϊκή συνεισφορά 100 δισ. δολαρίων. Σύμφωνα με το Βερολίνο, τα περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο ως εγγύηση για ευρωπαϊκό δάνειο προς την Ουκρανία χωρίς καμία πρόσβαση των ΗΠΑ και οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση εγείρει σοβαρούς νομικούς και πολιτικούς κινδύνους για την ΕΕ συνολικά.
Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν αν η έντονη διπλωματική κινητικότητα μπορεί να μετατραπεί σε ένα πραγματικό, εφαρμόσιμο πλαίσιο για τον τερματισμό του πολέμου. Το διακύβευμα όμως ξεπερνά κατά πολύ τις τεχνικές λεπτομέρειες των διαπραγματεύσεων: θα φανεί αν η Ουκρανία θα κληθεί τελικά να αποδεχθεί περιορισμούς στην κυριαρχία της και σε ποιο βαθμό η ευρωπαϊκή ενότητα μπορεί να αντέξει τις πιέσεις μιας λύσης που μπορεί να δοκιμάσει όχι μόνο η συνοχή της Ένωσης αλλά και την ικανότητά της να λειτουργήσει ως σημαντικός γεωπολιτικός παίχτης.
