Η θεαματική απουσία του Σεργκέι Λαβρόφ από την κρίσιμη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, όπου ο Βλαντιμίρ Πούτιν άνοιξε τη συζήτηση για πιθανή επανέναρξη πυρηνικών δοκιμών, σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό του από την επικείμενη σύνοδο κορυφής της G20, ενισχύει τις ενδείξεις ότι ο πιο αναγνωρίσιμος διπλωμάτης της Ρωσίας έχει περάσει στο πολιτικό «ψυγείο» του Κρεμλίνου – παρά τις επίσημες διαψεύσεις. Στη Μόσχα, τίποτα σε επίπεδο εικόνας δεν είναι τυχαίο. Όπως στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, έτσι και σήμερα, η θέση ή η απουσία από το κάδρο, διαβάζεται πολιτικά.
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, όπου ο Πούτιν ζήτησε από τους κορυφαίους αξιωματούχους του εισηγήσεις για μια πιθανή δοκιμή πυρηνικών όπλων, ο Λαβρόφ ήταν το μοναδικό μόνιμο μέλος που δεν εμφανίστηκε. Η ρωσική Kommersant έσπευσε να χαρακτηρίσει την απουσία «συντονισμένη»,
όμως η ίδια η ανάγκη εξήγησης ενίσχυσε την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά. Για έναν υπουργό Εξωτερικών που επί δύο δεκαετίες είναι παρών σε κάθε κρίσιμη φωτογραφία ισχύος, η απουσία από μια τέτοια στιγμή δεν μοιάζει με τυπικό πρόγραμμα. Μοιάζει με
Το δεύτερο στοιχείο: για την επικείμενη σύνοδο κορυφής της G20, ο Πούτιν δεν επιλέγει τον Λαβρόφ να ηγηθεί της ρωσικής αντιπροσωπείας, έναν ρόλο σχεδόν «κλειδωμένο» για τον ίδιο τα τελευταία χρόνια, αλλά έναν νεότερο αξιωματούχο. Στη γλώσσα της ρωσικής εξουσίας, η μη αποστολή του κορυφαίου διπλωμάτη σε ένα τόσο προβεβλημένο φόρουμ δεν είναι απλή διευθέτηση ατζέντας. Είναι υποβάθμιση, σήμα προς την ελίτ ότι η εποχή της απόλυτης ασφάλειας του Λαβρόφ έχει τελειώσει.
Το «φιάσκο» της Βουδαπέστης και η οργή του Πούτιν
Σύμφωνα με την ανάλυση του Sky News και αναφορές διεθνών μέσων, οι υποψίες για ρήξη Πούτιν – Λαβρόφ εντάθηκαν μετά την ακύρωση της συνάντησης κορυφής Τραμπ – Πούτιν στη Βουδαπέστη. Οι πληροφορίες θέλουν την αδιάλλακτη στάση του Λαβρόφ σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να συμβάλλει αποφασιστικά στην απόφαση του Λευκού Οίκου να παγώσει τη συνάντηση. Στο Κρεμλίνο η εκτίμηση, όπως μεταφέρεται μέσω διπλωματικών πηγών, ήταν διττή: Είτε ο Λαβρόφ έκανε λάθος εκτίμηση είτε κινήθηκε εκτός «γραμμής». Και στις δύο εκδοχές, ο Πούτιν εμφανίστηκε να μην ελέγχει τον ίδιο του τον υπουργό Εξωτερικών. Για έναν ηγέτη που βασίζει την ισχύ του στον απόλυτο έλεγχο, αυτό είναι κόκκινη γραμμή.
Ο «κανόνας Φέργκιουσον» στο Κρεμλίνο
Ο παραλληλισμός που χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος του Sky News είναι χαρακτηριστικός: όπως ο Σερ Άλεξ Φέργκιουσον δεν άφηνε ποτέ έναν παίκτη να γίνει πιο σημαντικός από τον σύλλογο, έτσι και ο Πούτιν δεν ανέχεται καμία προσωπικότητα να φαίνεται αυτόνομη ή μεγαλύτερη από το σύστημα.
Να υπενθυμίσουμε ότι ο Λαβρόφ, 75 ετών πλέον, Υπουργός Εξωτερικών από το 2004 και πρώην μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στον ΟΗΕ, υπήρξε:
• το σκληρό πρόσωπο της ρωσικής διπλωματίας,
• ο διεθνής εκφραστής της γραμμής Πούτιν,
• υπέρμαχος της εισβολής στην Ουκρανία,
• μια φιγούρα με αναγνωρισιμότητα που ξεπερνά σχεδόν κάθε άλλο Ρώσο αξιωματούχο.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μια κίνηση που εκλαμβάνεται ως διπλωματική «υπονόμευση» ή ως προσωπικό παιχνίδι, αρκεί για να ενεργοποιήσει τον άτυπο κανόνα: κανείς δεν είναι πάνω από τον ηγέτη. Και αν επιβεβαιωθεί παραγκωνισμός, ενισχύεται η εικόνα ενός ακόμη πιο κλειστού, απρόβλεπτου κύκλου γύρω από τον Πούτιν.
Τι διαβάζει η Δύση
Για τις δυτικές πρωτεύουσες, ο πιθανός παραγκωνισμός του Λαβρόφ δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε «άνοιγμα» ή μετριοπάθεια:
• μπορεί να σημαίνει πιο σκληρή, πιο αδιαφανή δομή λήψης αποφάσεων,
• λιγότερα γνωστά πρόσωπα, άρα δυσκολότερη ανάγνωση προθέσεων,
• μεγαλύτερη εξάρτηση από κύκλους που δεν έχουν το ίδιο διεθνές βάρος – άρα και λιγότερους ανασταλτικούς παράγοντες.
Μέχρι στιγμής, το Κρεμλίνο απορρίπτει κάθε σενάριο ρήξης. Όμως στην πολιτική σημειολογία του Πούτιν, η εικόνα προηγείται της δήλωσης. Και στην περίπτωση του Σεργκέι Λαβρόφ, η εικόνα είναι μια άδεια θέση εκεί όπου κάποτε καθόταν ένας από τους πιο πιστούς και πιο ισχυρούς ανθρώπους του.
