Ανταπόκριση – Βρυξέλλες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα ένα από τα πιο φιλόδοξα πακέτα για τον μετασχηματισμό της στρατηγικής της για την άμυνα προτείνοντας τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Περιοχής Στρατιωτικής Κινητικότητας έως το 2027, δηλαδή μιας πραγματικής «Στρατιωτικής ζώνης Σένγκεν» που θα επιτρέπει ταχεία, ασφαλή και πλήρως συντονισμένη μετακίνηση στρατευμάτων και στρατιωτικού εξοπλισμού σε όλη την ήπειρο. Ο Επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας εκτιμά ότι για τις αναγκαίες αναβαθμίσεις στις ευρωπαϊκές υποδομές θα απαιτηθούν συνολικά 100 δισ. ευρώ, ποσό που αναμένεται να προέλθει από το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF), άμεσα από τα ταμεία συνοχής, το SAFE, καθώς και από εθνικούς προϋπολογισμούς.
Μέσα σε τρεις ημέρες, σε κατάσταση ειρήνης και σε λιγότερο από 12 ώρες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι έτοιμα να επιτρέπουν τη διέλευση στρατευμάτων και στρατιωτικού εξοπλισμού άλλων κρατών μελών. Για το λόγο αυτό, μεταξύ άλλων, ορίζεται εθνικός συντονιστής για κάθε κράτος μέλος, ενώ προβλέπεται αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών, εντός πενταετίας (μέχρι το 2030) για να μπορούν να εξυπηρετήσουν τη διέλευση αρμάτων μάχης και άλλων στρατιωτικών οχημάτων.
Παράλληλα με τη στρατιωτική κινητικότητα, η Κομισιόν παρουσίασε τον Οδικό Χάρτη Μετασχηματισμού της Αμυντικής Βιομηχανίας, καθώς και τη δημιουργία ενός νέου Ταμείου για την άμυνα έως 1 δισ. ευρώ, που θα στηρίζει νεοφυείς εταιρείες, νέους παίκτες στην άμυνα και την ταχύτερη εισαγωγή καινοτομίας.
Επιτροπή θα παρουσιάσει τον νέο Κανονισμό για τη στρατιωτική κινητικότητα στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για έγκριση στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας.
Σύμφωνα με την ενημέρωση, η Κομισιόν θα ξεκινήσει αμέσως την υλοποίηση των δράσεων που προτείνονται στον Οδικό Χάρτη, ώστε να αρχίσει ο μετασχηματισμός του αμυντικού βιομηχανικού οικοσυστήματος της Ευρώπης.
Τζιτζικώστας: Δεν μπορείς να υπερασπιστείς μια ήπειρο εάν δεν μπορείς να κινηθείς μέσα σε αυτή
Η πρωτοβουλία φέρει και το στίγμα του Έλληνα Επιτρόπου Μεταφορών Αποστόλου Τζιτζικώστα, ο οποίος σε δηλώσεις του υπογράμμισε ότι «δεν μπορείς να υπερασπιστείς μια ήπειρο, αν δεν μπορείς να κινηθείς μέσα σε αυτήν».
Σήμερα ο Έλληνας Επίτροπος δήλωσε: «Το σημερινό Πακέτο Στρατιωτικής Κινητικότητας αποτελεί ένα καθοριστικό βήμα για την ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να ανταποκρίνεται σε κάθε κρίση ή απειλή ασφάλειας. Βασιζόμαστε στο μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημα των ευρωπαϊκών μεταφορών, το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών (TEN-T), που αποτελεί το θεμέλιο της στρατιωτικής κινητικότητας για τη γρήγορη και απρόσκοπτη μεταφορά στρατευμάτων και στρατιωτικού εξοπλισμού, μια επένδυση τόσο στην ασφάλεια της Ευρώπης όσο και στην οικονομία της.». Όπως εξήγησε τα χρήματα που θα επενδυθούν στη στρατιωτική κινητκότητα θα δημιουργήσουν εκατοντάδες χιλιάδες εργασίας και θα συνεισφέρουν στο σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας και κατ΄επέκταση το όφελος θα επιστρέψει στην κοινωνία.
Στόχος: Στρατεύματα που θα μπορούν να μετακινηθούν εντός της ΕΕ σε ώρες, όχι σε εβδομάδες
Η πρόταση εισάγει για πρώτη φορά ενιαίους, εναρμονισμένους κανόνες για τη μετακίνηση στρατευμάτων εντός της ΕΕ.
Ο Επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος Αντρίνιους Κουμπίλιους υπογράμμισε ότι η ταχύτητα είναι πλέον κρίσιμος παράγοντας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια:
«Οι στρατοί μας πρέπει να μπορούν να μετακινούνται μέσα σε λεπτά και ώρες όχι σε εβδομάδες και μήνες, όπως συμβαίνει σήμερα. Με τον νέο Κανονισμό, μειώνουμε δραστικά τη γραφειοκρατία και δημιουργούμε λύσεις ώστε τα κράτη μέλη να μοιράζονται μέσα και να υποστηρίζουν το ένα το άλλο σε κατάσταση ανάγκης. Στόχος μας είναι να επιτύχουμε μια ενιαία ευρωπαϊκή περιοχή στρατιωτικής κινητικότητας έως το 2027, μια πραγματική Στρατιωτική Σένγκεν.».
Στο ίδιο πνεύμα και η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κάγια Κάλας η οποία τόνισε ότι η στρατιωτική κινητικότητα αποτελεί βασικό πυλώνα αποτροπής:
«Η γρήγορη μετακίνηση των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων είναι θεμελιώδης για την άμυνα της Ευρώπης. Η ετοιμότητα εξαρτάται από το αν μπορείς να μεταφέρεις τα άρματα και τα στρατεύματά σου εκεί όπου χρειάζεται, όταν χρειάζεται. Σήμερα προτείνουμε ένα νέο σύστημα έκτακτης ανάγκης και μια κοινή δεξαμενή μεταφορικών μέσων που θα κάνει τις μετακινήσεις ταχύτερες και πιο αποτελεσματικές σε ολόκληρη την ήπειρο.».
Επιπλέον, σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν από το 2026, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πραγματοποιούν ετήσιες ασκήσεις στρατιωτικής κινητικότητας ώστε να δοκιμάζουν στην πράξη τις διαδικασίες, τις υποδομές και τον συντονισμό τους. Μέσα από ασκήσεις όπως οι MILEX, CPX και LIVEX, αλλά και μέσω κοινών ευρωπαϊκο-νατοϊκών προσομοιώσεων, θα εντοπίζονται αδυναμίες στα logistics, θα αξιολογούνται οι κρίσιμοι διάδρομοι μεταφορών και θα βελτιώνεται η διαλειτουργικότητα μεταξύ κρατών και εταίρων. Στόχος είναι η ΕΕ να μπορεί να μετακινεί δυνάμεις γρήγορα, συντονισμένα και χωρίς κενά όταν αυτό χρειαστεί.
Σε περίπτωση πολέμου
Στο πλαίσιο της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Περιοχής Στρατιωτικής Κινητικότητας έως το 2027, και το σκεπτικό ότι ΕΕ και ΝΑΤΟ πρέπει να δράσουν άμεσα στην ανατολική Ευρώπη σε περίπτωση απειλής από τη Ρωσία, το νέο πακέτο της Κομισιόν φέρνει την Ένωση ένα βήμα πιο κοντά σε ένα πραγματικό «Στρατιωτικό χώρο Σένγκεν».
Το σχέδιο στοχεύει να καταστήσει ταχύτερη, ασφαλέστερη και πιο συντονισμένη τη μετακίνηση στρατευμάτων και στρατιωτικού εξοπλισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη, θέτοντας για πρώτη φορά μια ενιαία ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική στρατιωτικής κινητικότητας.
Εντός τριών ημερών και χωρίς ρυθμιστικά εμπόδια
Το πακέτο ξεκινά με την αφαίρεση ρυθμιστικών εμποδίων, εισάγοντας τις πρώτες εναρμονισμένες ευρωπαϊκές ρυθμίσεις για τη διασυνοριακή μετακίνηση στρατιωτικών δυνάμεων.
Θεσπίζει σαφείς διαδικασίες και μέγιστο χρόνο τριών εργάσιμων ημερών για την ολοκλήρωση κάθε μετακίνησης, ενώ οι τελωνειακές διατυπώσεις και οι μεταφορικοί κανόνες απλουστεύονται, μειώνοντας τη γραφειοκρατία που μέχρι σήμερα διαφέρει σημαντικά από κράτος σε κράτος.
EMERS: Το νέο ευρωπαϊκό σύστημα έκτακτης ανάγκης για στρατιωτικές μετακινήσεις
Παράλληλα δημιουργείται το νέο Ευρωπαϊκό Ενισχυμένο Σύστημα Απόκρισης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα (EMERS), ένα πλαίσιο έκτακτης ανάγκης που ενεργοποιείται όταν απαιτούνται ταχείες και μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές μετακινήσεις. Το EMERS προβλέπει fast-track διαδικασίες, προτεραιότητα πρόσβασης σε κρίσιμες υποδομές και ένα σύστημα βασισμένο σε γνωστοποίηση αντί αδειοδότησης, ενισχύοντας την επιχειρησιακή ικανότητα των ευρωπαϊκών δυνάμεων που δρουν στο πλαίσιο της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ.
Φτιάχνοντας τους δρόμους
Κεντρικό στοιχείο του πακέτου είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών. Προχωρά σε αναβαθμίσεις βασικών ευρωπαϊκών διαδρόμων μεταφορών, γέφυρες, δρόμους, λιμάνια κτλ ώστε να ανταποκρίνονται σε πρότυπα διπλής χρήσης, ενώ η νέα εργαλειοθήκη ανθεκτικότητας θα προστατεύει στρατηγικές υποδομές από κυβερνοαπειλές, υβριδικές επιθέσεις και κινδύνους ενεργειακής αστάθειας. Οι στοχευμένες επενδύσεις έχουν σκοπό να ενισχύσουν την ετοιμότητα της Ευρώπης τόσο σε περίοδο ειρήνης όσο και σε περίοδο κρίσης.
Ετοιμότητα υποδομών διπλής χρήσης
• 17,65 δισ. ευρώ προτείνονται στο επόμενο Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (2028–2034) για τη στρατιωτική κινητικότητα.
• Περίπου 500 έργα “σημείων συμφόρησης” και στοχευμένες επενδύσεις για την άρση εμποδίων κατά μήκος των προτεραιών διαδρόμων.
• Εργαλειοθήκη ανθεκτικότητας: εντοπισμός, αναβάθμιση και προστασία στρατηγικών υποδομών.
Ψηφιακό Σύστημα Πληροφοριών Στρατιωτικής Κινητικότητας
Το πακέτο προωθεί επίσης την κοινή αξιοποίηση δυνατοτήτων, εισάγοντας ένα Στρατιωτικό Ταμείο Αλληλεγγύης και τη δυνατότητα δημιουργίας ενός Ψηφιακού Συστήματος Πληροφοριών Στρατιωτικής Κινητικότητας, που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη να μοιράζονται μεταφορικά μέσα, δεδομένα, επιχειρησιακές δυνατότητες και υποστήριξη. Στόχος είναι να ενισχυθούν η αλληλεγγύη, η ετοιμότητα και η συνοχή μεταξύ των κράτων μελών.
Βάσει του σχεδίου τα κράτη μέλη θα μπορούν να διαθέτουν πόρους, όπως τρένα, πορθμεία ή στρατηγικές αερομεταφορές, για χρήση από άλλα κράτη, καθώς και έναν «κατάλογο στρατιωτικής κινητικότητας», στον οποίο θα αναφέρονται οι πόροι διπλής χρήσης στον τομέα των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Ορίζεται εθνικός συντονιστής για κάθε κράτος μέλος
Τέλος, ενισχύεται η διακυβέρνηση και ο συντονισμός, με τη δημιουργία της νέας Ομάδας Μεταφορών Στρατιωτικής Κινητικότητας, την αναβάθμιση της Επιτροπής TEN-T, και τον ορισμό Εθνικών Συντονιστών Διασυνοριακών Στρατιωτικών Μεταφορών σε κάθε κράτος μέλος.
Οι νέοι αυτοί μηχανισμοί θα καθοδηγούν την εφαρμογή, θα παρακολουθούν την ετοιμότητα και θα εξασφαλίζουν ενιαίο επίπεδο επιχειρησιακής ανταπόκρισης σε όλη την ΕΕ.
Οδικός Χάρτης Μετασχηματισμού της Αμυντικής Βιομηχανίας της ΕΕ
Παράλληλα με το πακέτο στρατιωτικής κινητικότητας, η Κομισιόν παρουσίασε τον Οδικό Χάρτη Μετασχηματισμού της Αμυντικής Βιομηχανίας, με στόχο να επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής αμυντικής βάσης και να ενσωματώσει ταχύτερα τις πιο ανατρεπτικές τεχνολογίες στον χώρο της άμυνας.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε τον ρόλο τεχνολογιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη, τα κβαντικά συστήματα, τα drones και οι διαστημικές εφαρμογές, καθώς και την άνοδο νέων παικτών startups και καινοτόμων ΜΜΕ, που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη αναπτύσσει στρατιωτικές ικανότητες.
Ο οδικός χάρτης στοχεύει στην αντιμετώπιση τεσσάρων βασικών εμποδίων: περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, βραδύτητα στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών, εμπόδια για νέους φορείς στις προμήθειες άμυνας, και ανάγκη για ενίσχυση δεξιοτήτων.
Νέο Ταμείο
Για τον σκοπό αυτό δημιουργείται ένα νέο Ταμείο-Ταμείων έως 1 δισ. ευρώ (Defence Fund of Funds), που θα παρέχει κεφάλαια σε νέες αμυντικές επιχειρήσεις.
Νέες Συμμαχίες Τεχνολογίας
Κεντρικό εργαλείο του πακέτου είναι οι EUDIS Tech Alliances νέες συμμαχίες τεχνολογίας που θα συνδέουν startups, scale-ups και άλλους καινοτόμους φορείς με τις ένοπλες δυνάμεις και την καθιερωμένη αμυντική βιομηχανία, ώστε να δοκιμάζονται, να αναπτύσσονται και να υιοθετούνται γρηγορότερα νέες λύσεις στο πεδίο.
Η στρατηγική εστιάζει σε τέσσερις προτεραιότητες: να ενώσει τη deep tech με τον αμυντικό τομέα, να επιταχύνει την ενσωμάτωση προηγμένων τεχνολογιών, να δημιουργήσει ένα πιο ευέλικτο και ανταγωνιστικό αμυντικό οικοσύστημα, και να εξασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές δυνατότητες παράγονται και παραδίδονται πολύ ταχύτερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα.
