Για χιλιάδες χρόνια, το λιβάνι συνόδευε τελετές, προσευχές και βασιλικά δώρα. Από τους αρχαίους ναούς μέχρι τις σύγχρονες πρακτικές ευεξίας και αρωματοθεραπείας, η πολύτιμη αυτή ρητίνη απέκτησε σχεδόν μυθικό χαρακτήρα. Σήμερα όμως, το λιβάνι βρίσκεται αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη απειλή της ιστορίας του: την ίδια του τη δημοφιλία.
Η καρδιά της παγκόσμιας παραγωγής χτυπά στο Κέρας της Αφρικής – στη Σομαλιλάνδη, τη Σομαλία, την Αιθιοπία και το Σουδάν. Εκεί, το λιβάνι συλλέγεται αποκλειστικά από άγρια δέντρα του γένους Boswellia, ανθεκτικά στο ξηρό κλίμα, αλλά εξαιρετικά ευάλωτα στην ανθρώπινη πίεση.
Για τις τοπικές κοινότητες, η συγκομιδή δεν είναι πολυτέλεια· είναι τρόπος επιβίωσης. Με μια παραδοσιακή τεχνική που ονομάζεται «χάραξη», οι συλλέκτες κάνουν προσεκτικές τομές στον κορμό ώστε να αναβλύσει η ρητίνη. Όταν γίνεται σωστά και με μέτρο, το δέντρο αντέχει. Όταν όμως γίνεται υπερβολικά, μπορεί να μην ανακάμψει ποτέ.
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Η παγκόσμια ζήτηση για λιβάνι εκτοξεύεται, τροφοδοτούμενη από τη βιομηχανία ευεξίας, τον διαλογισμό και τα φυσικά καλλυντικά. Την ίδια στιγμή, οι παραγωγοί πληρώνονται ελάχιστα, γεγονός που τους ωθεί σε εντατικότερη και καταστροφική συγκομιδή. Ένα κιλό λιβανιού μπορεί να πωλείται στη Δύση έως και 100 δολάρια, όμως ο συλλέκτης λαμβάνει μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτής της αξίας.
Οι επιστημονικές έρευνες είναι ανησυχητικές: πολλά δέντρα Boswellia χρειάζονται πάνω από δέκα χρόνια για να ανακάμψουν, ενώ σε ορισμένες περιοχές η φυσική αναγέννηση έχει σχεδόν μηδενιστεί. Η κλιματική αλλαγή, τα έντομα, η υπερβόσκηση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα επιταχύνουν την κατάρρευση.
Απέναντι σε αυτή την κρίση, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες βιώσιμης συγκομιδής, ιχνηλασιμότητας και εκπαίδευσης των κοινοτήτων. Όμως οι ειδικοί προειδοποιούν: χωρίς άμεσες και ουσιαστικές αλλαγές, το λιβάνι μπορεί να γίνει ένα ακόμη «χαμένο άρωμα» της φύσης.
Η προστασία του δεν αφορά μόνο ένα προϊόν, αλλά οικοσυστήματα, ανθρώπινες ζωές και μια παράδοση που καίει εδώ και χιλιάδες χρόνια – και κινδυνεύει τώρα να σβήσει.
Με πληροφορίες από το: BBC
