Έξι μήνες μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις σκληρές σχεδόν ολοκληρωτικές κυρώσεις που έχει επιβάλλει η Δύση στη Ρωσία, το μεγάλο ερώτημα είναι «εάν έχει πραγματικά καμφθεί η ρωσική οικονομία».
O Δρ. Εβγένι Γκόντμάκχερ, Ρώσος καθηγητής στο Ινστιτούτο Οικονομίας που βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα του ρωσικού υπουργείου οικονομικών, δημοσίευσε πρόσφατα στο GIS, ένα διεθνές think tank, την θέση του για την ρωσική οικονομία.
Στην ουσία, είναι από τους λίγους που γνωρίζουν εκ των έσω αυτά που ο Βλάντιμιρ Πούτιν ζήτησε να μην δημοσιοποιούνται.
Όπως αναφέρει «γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να αξιολογηθεί η κατάσταση της ρωσικής οικονομίας επειδή υπάρχουν όλο και λιγότερα επίσημα στοιχεία. Από τον Απρίλιο του 2022, οι ρωσικές αρχές σταμάτησαν να παρέχουν στατιστικές για το εμπόριο ενώ τα στοιχεία για τις εξαγωγές, τις εισαγωγές, τη δομή της εκροής κεφαλαίων και το ισοζύγιο πληρωμών δεν δημοσιεύονται πλέον από την κεντρική τράπεζα».
Ο Πούτιν επέβαλε απόλυτη μυστικότητα
Η Ρωσική κεντρική τράπεζα σταμάτησε επίσης να δημοσιεύει στοιχεία για τα αποθεματικά και τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας από τα τέλη Μαρτίου, ενώ η κυβέρνηση επέτρεψε και στις ρωσικές εταιρείες να μην δημοσιεύουν οικονομικά τους στοιχεία έως το τέλος του 2022.
Η κεντρική τράπεζα ζήτησε από τις τράπεζες να μην αποκαλύψουν τις κύριες οικονομικές εκθέσεις τους και επέτρεψε σε όλους τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (συμπεριλαμβανομένων των μη κρατικών συνταξιοδοτικών ταμείων και ασφαλιστικών εταιρειών) να κρατήσουν ιδιωτικά τα δεδομένα διαχείρισης και ελέγχου.
Τέλος, τον Μάρτιο, η ρωσική αεροπορική υπηρεσία σταμάτησε να δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία για την επιβατική κίνηση.
Έχοντας απλώσει ένα τεράστιο πέπλο σιωπής, πάνω από όλες τις οικονομικές δραστηριότητες στο έδαφος της Ρωσίας, οι οικονομικές εκτιμήσεις ξένων αναλυτών για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα και τη δυνατότητα να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι ουσιαστικά θεωρητικές.
Ωστόσο, ο Εβγένι Γκοντμάκχερ θεωρεί ότι ο μεγάλος αντίκτυπος των δυτικών κυρώσεων θα φανεί το φθινόπωρο και τον χειμώνα που έρχονται.
«Αν και η επίσημη εξήγηση του Πούτιν για την απόκρυψη όλων των οικονομικών στοιχείων είναι για να αποτρέψει εσφαλμένες εκτιμήσεις και κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά ιδιωτών και επιχειρήσεων, ο πραγματικός σκοπός είναι να αποκρύψει αντικειμενικές πληροφορίες σχετικά με την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στη Ρωσία» υποστηρίζει.
Τι δείχνουν τα στοιχεία που ο Πούτιν δημοσιεύει
Η Ρωσική Στατιστική Υπηρεσία δημοσίευσε στοιχεία Ιανουαρίου-Ιουνίου 2022. Σύμφωνα με αυτά τα επίσημα στοιχεία η βιομηχανική παραγωγή τον Ιούνιο του 2022 ανήλθε σε 98,2% σε σύγκριση με τον Ιούνιο του περασμένου έτους, ενώ ο τζίρος των μεταφορών μειώθηκε κατά 5,8%.
Ο όγκος του λιανικού εμπορίου μειώθηκε σχεδόν κατά 10% ενώ ο πληθωρισμός ήταν τον Ιούνιο 15,9%. Τα πραγματικά εισοδήματα του πληθυσμού μειώθηκαν κατά 0,8% το πρώτο εξάμηνο του 2022 σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2021.
Τέτοια στοιχεία αυτά όμως δεν αποτελούν καταστροφή για την ρωσική οικονομία, αν και ρώσοι αξιωματούχοι παραδέχονται πλέον οτι έχει συρρικνωθεί ή, όπως χαρακτηριστικά λένε οι ίδιοι, «έχει εισέλθει σε ένα στάδιο αρνητικής ανάπτυξης».
Όπως τονίζει ο Ρώσος καθηγητής, πριν από τις κυρώσεις, η ρωσική οικονομία αναπτυσσόταν σταθερά μετά την πανδημίας, όμως «είναι πλέον προφανές ότι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση έχουν προκαλέσει οικονομική κρίση στη Ρωσία. Ωστόσο, η κατάσταση ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τον κλάδο».
Η ενέργεια στοιλοβάτης της οικονομίας
Ο κύριος εξαγωγικός τομέας –πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας κ.λπ. – μετά από μια μικρή πτώση τον Απρίλιο, άρχισε να αναπτύσσεται ξανά τον Μάιο-Ιούνιο.
Αυτό οφείλεται στις υψηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις παγκόσμιες αγορές, καθώς και στις καθυστερημένες κυρώσεις σε αυτόν τον τομέα. Το εμπάργκο πετρελαίου της ΕΕ (με αρκετές εξαιρέσεις) θα τεθεί σε ισχύ μόλις στα τέλη του 2022. Εν τω μεταξύ, οι κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο δεν φαίνεται να προχωρούν ενώ η Ευρώπη σταμάτησε να αγοράζει ρωσικό άνθρακα στις 10 Αυγούστου.
Στους υπόλοιπους τομείς, όπως στις μεταποιητικές βιομηχανίες που εξαρτώνται από εισαγόμενα εξαρτήματα και εξοπλισμό, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν σημαντική πτώση, αλλά δεν είναι ζωτικής σημασίας.
Γιατί η ρωσική οικονομία αντέχει;
Η κινητήριος δύναμη της Ρωσία είναι και παραμένει η ενέργεια. Η χώρα εξακολουθεί να λαμβάνει πολύ σημαντικά κεφάλαια από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Αυτή η ροή μάλιστα αυξήθηκε τους πρώτους μήνες του πολέμου. Η Ρωσία κέρδισε 47 δισεκατομμύρια δολάρια από την πώληση ενεργειακών πόρων στην Ευρώπη τον Μάρτιο και τον Απρίλιο – τους δύο πρώτους μήνες μετά την έναρξη της «ειδικής επιχείρησης» στην Ουκρανία.
Λόγω των υψηλότερων τιμών των καυσίμων, οι εξαγωγές έχουν αποφέρει στη χώρα διπλάσια έσοδα από ό,τι την ίδια περίοδο πέρυσι, παρά τη μείωση των εξαγωγών φυσικού αερίου προς τις δυτικές χώρες κατά σχεδόν 28% από τις αρχές του 2022.
Η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής πετρελαίου της Ρωσίας, Rosneft, ανακοίνωσε σύμφωνα με το Bloomberg τα κέρδη α΄ εξαμήνου που αυξήθηκαν 13% σε ετήσια βάση στα 432 δισ. ρούβλια (7,22 δισ. δολάρια), εν μέσω προσπαθειών για βελτίωση του ελέγχου του κόστους.
Οι ρωσικές εταιρείες παραγωγής πετρελαίου αντιμετώπισαν σαρωτικές κυρώσεις από τη Δύση για την Ουκρανία, οι οποίες εμπόδισαν το παγκόσμιο εμπόριο και περιέπλεξαν τη χρηματοδότηση.
″Στο α΄ μισό του 2022, η Rosneft βρισκόταν κάτω από μια άνευ προηγουμένου πίεση από δυσμενείς εξωτερικούς παράγοντες και από τις παράνομες κυρώσεις”, τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος Igor Sechin.
″Ωστόσο, χάρη στην υψηλή λειτουργική αποτελεσματικότητα και στις κατάλληλες αποφάσεις διαχείρισης, είμαστε σε θέση να διασφαλίσουμε τη συνέχεια των δραστηριοτήτων και να παρουσιάσουμε σταθερά αποτελέσματα”, πρόσθεσε.
Η εταιρεία τόνισε ότι η παραγωγή υδρογονανθράκων για το πρώτο εξάμηνο έφτασε τα 4,85 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως, σε μια αύξηση 1,5% από την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι, σε ”συγκρίσιμη περίμετρο”, εξαιρουμένων των assets που πουλήθηκαν το 2021.
Ισχυροποιείται το ρούβλι
Την ώρα που η Ευρώπη βυθίζεται στον υψηλό πληθωρισμό, ο αντίστοιχος στη Ρωσία υποχώρησε για 10η συνεχή εβδομάδα, γεγονός που θα επιτρέψει στην Τράπεζα της Ρωσίας να μειώσει το βασικό της επιτόκιο για έκτη φορά φέτος, στη σημερινή της συνεδρίαση.
Σύμφωνα με το Reuters, η Κεντρική Τράπεζα θα μειώσει κατά 50 μονάδες βάσης στο 7,5%, το επιτόκιο, για να ενθαρρύνει τον δανεισμό καθώς ο πληθωρισμός συνεχίζει να επιβραδύνεται.
Την ίδια περίοδο, το ρούβλι ενισχύθηκε έναντι του δολαρίου χθες Πέμπτη, αγγίζοντας ένα υψηλό άνω των τριών εβδομάδων, με την αγορά να επικεντρώνεται στη σημερινή συνεδρίαση των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας.
Το ρούβλι ήταν κατά 0,1% ισχυρόποιημένο έναντι του δολαρίου στα 59,82, έχοντας νωρίτερα αγγίξει τα 59,5025, με την ισχυρότερη επίδοσή του από τις 22 Αυγούστου. Τα κέρδη έναντι του ευρώ ήταν στο 0,5% με την ισοτιμία στο 59,64.
Φέτος, το ρωσικό εθνικό νόμισμα είχε τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο, ενισχυμένο από τους έκτακτους ελέγχους κεφαλαίων που εφαρμόστηκαν από την Κεντρική Τράπεζα σε μια προσπάθεια να σταματήσει ένα μαζικό sell-off μετά τις 24 Φεβρουαρίου, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.
Πηγές: GIS, Bloomberg, Reuters