Μετά και την ορκωμοσία του 46ου προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν η Αμερική αλλά και όλος ο κόσμος βρίσκεται σε αναμονή για να δει πως θα εξελιχθεί η πολιτική των ΗΠΑ τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά προκλήσεων που λαμβάνουν τη μορφή άθλων του Ηρακλή, δεδομένου ότι είναι ένας μεταβατικός πρόεδρος που δεν θα μπορέσει να διεκδικήσει μια δεύτερη θητεία. Αυτό από μόνο του είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς η πόλωση που διατρέχει την αμερικανική κοινωνία δεν γνωρίζουμε που θα την οδηγήσει.
Η ”παρακαταθήκη” του Τραμπ, δηλαδή το εμφυλιοπολεμικό κλίμα, δεν περιορίζεται στη βάση της κοινωνίας. Αφορά και το κόμμα του, τους Ρεπουμπλικανούς, με τους αναλυτές να μην απορρίπτουν το ενδεχόμενο διασπασής του.
Διαβάστε επίσης:
Πέτρος Βαμβακάς: Η Αμερική δεν έχει λύσει τα προβλήματά της
Εν τω μεταξύ, η πανδημία έχει προκαλέσει τόσους θανάτους όσους είχε η Αμερική κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μεσαία τάξη υποφέρει και το κύρος της χώρας στο εξωτερικό έχει πληγεί την ώρα που ο Σινοαμερικανικός ανταγωνισμός βρίσκεται σε εξέλιξη. Ταυτόχρονα η Ευρώπη εξακολουθεί να προσπαθεί να βρει κοινό βηματισμό, η Τουρκία προσπαθεί να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη και οι πολλοί πλέον παίκτες στη γεωπολιτική σκακιέρα βρίσκονται σε εγρήγορση για τους νέους ρόλους που διεκδικούν.
Για την επόμενη μέρα στις ΗΠΑ και τον κόσμο η HuffPost Greece απευθύνθηκε στον κ. Χαράλαμπο Παπασωτηρίου, καθηγητή διεθνών σχέσεων και στρατηγικών σπουδών του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, του Παντείου Πανεπιστημίου και προέδρου του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).
Η ομιλία του νέου προέδρου των ΗΠΑ έχει ήδη σχολιαστεί. Εσείς ποια σημεία της ομιλίας του συγκρατήσατε; Υπήρξε κάτι που σας έκανε εντύπωση δεδομένου ότι επρόκειτο για μια απλή ομιλία;
Η εναρκτήρια ομιλία του προέδρου Μπάιντεν τόνισε την ανάγκη ενότητας έπειτα από την έντονη πόλωση των περασμένων ετών – αυτό τόνιζε η προεκλογική εκστρατεία του Μπάιντεν ήδη από το 2019. Αναφέρθηκε στην εναρκτήρια ομιλία του Λίνκολν το 1861, ο οποίος ενώπιον της βαθύτερης πόλωσης στην ιστορία των ΗΠΑ είχε δηλώσει, ότι «στα δικά σας χέρια, δυσαρεστημένοι συμπολίτες μου, όχι στα δικά μου», βρίσκονται οι τύχες των ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν τόνισε, ότι ενότητα δεν σημαίνει ομοφωνία, αλλά προσήλωση στους συνταγματικούς κανόνες και στην αλήθεια. Περιέγραψε τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ, κατέληξε ωστόσο στο αισιόδοξο μήνυμα, ότι ενωμένοι οι Αμερικανοί πάντα υπερέβαιναν ακόμα και τις πιο δύσκολες προκλήσεις. Το στίγμα της ομιλίας του ήταν γύρισμα σελίδας, επιστροφή στην ομαλότητα και ενότητα για συναινετική επίλυση προβλημάτων.
Ποια η διαφορά σε αυτή την ομιλία σε σχέση με την αντίστοιχη του Τραμπ πριν από 4 χρόνια;
Ο Τραμπ το 2016 κατήγγειλε το πολιτικό κατεστημένο και των δύο κομμάτων για τη «σφαγή» (carnage) στις ΗΠΑ, πρόσβαλε δηλαδή όλους τους εκλεγμένους πολιτικούς που κάθονταν πίσω του. Παρουσίασε τον εαυτό του λίγο πολύ ως εθνοσωτήρα. Ο Μπάιντεν απεναντίας τόνισε, ότι θα μπορέσει να λύσει τα προβλήματα των ΗΠΑ μόνο με τη σύμπραξη των συμπολιτών του. Το στίγμα της ομιλίας Τραμπ ήταν «εγώ θα σας σώσω», του Μπάινεν «ενωμένοι μπορούμε να τα καταφέρουμε».
Μπορεί η Αμερική να άλλαξε σελίδα, αλλά ο τραμπισμός παραμένει. Ακόμη και Ρεπουμπλικανοί χαρακτηρίζουν τον Τραμπ ως ηθικό αυτουργό για τα επεισόδια στο Καπιτώλιο. Πιστεύετε πως η καθαίρεσή του είναι πιθανή; Πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο και τι θα σημαίνει η καθαίρεση του Τραμπ, αλλά και για ποιο λόγο να γίνει τώρα, αφού πλέον η προεδρία άλλαξε;
Για να καθαιρεθεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ, χρειάζεται πλειοψηφία δύο τρίτων της Γερουσίας. Θα πρέπει δηλαδή να ψηφίσουν υπέρ όλοι οι 50 δημοκρατικοί και τουλάχιστον 17 ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές (η Γερουσία έχει 100 μέλη). Πριν λίγες ημέρες ο αρχηγός της ρεπουμπλικανικής μειοψηφίας Μιτς Μακόνελ κατονόμασε τον Τραμπ ως υπεύθυνο για την εισβολή στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου, που ίσως σημαίνει ότι είναι υπέρ της καθαίρεσης. Αν καθαιρεθεί ο πρόεδρος, ακολουθεί δεύτερη ψηφοφορία όπου μια απλή πλειοψηφία 51 γερουσιαστών τον αποκλείει από οποιοδήποτε ομοσπονδιακό αξίωμα στο μέλλον. Αυτό είναι που διακυβεύεται, δεδομένου ότι η προεδρία του έχει λήξει.
Όμως η διαδικασία αυτή, η δίκη για την καθαίρεση του Τραμπ δεν θα προκαλέσει νέα πόλωση στην αμερικανική κοινωνία τη στιγμή μάλιστα που ο Μπάιντεν έχει κάνει έκκληση για ενότητα και κοινωνική ειρήνη;
Ο Μπάιντεν ποτέ δεν κάλεσε για καθαίρεση του Τραμπ. Τον ενδιαφέρει να κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο το πρόγραμμά του και όχι η δίκη του Τραμπ στη Γερουσία. Θα πρέπει η ηγεσία της Γερουσίας να βρει τρόπο να περνάει τους διορισμούς των υπουργών και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της νέας κυβέρνησης παράλληλα με τη δίκη ή να αναβάλει τη δίκη.
Είπατε πως και αρκετοί Ρεπουμπλικανοί είναι εναντίον του Τραμπ. Πόσο πιθανό είναι να δούμε μια διάσπαση του Ρεπουμπλικανικού κόμματος;
Έχει ήδη ξεκινήσει «εμφύλιος πόλεμος» στο ρεπουμπλικανικό κόμμα μεταξύ των «τραμπικών» και των «αντιτραμπικών». Ήδη η κάθε πλευρά ετοιμάζεται να χρηματοδοτήσει δικούς της υποψήφιους στις προκριματικές των ενδιάμεσων εκλογών το 2022 ενάντια σε βουλευτές και γερουσιαστές της αντίπαλης πλευράς. Διάσπαση του κόμματος θα συμβεί, αν η πλευρά που χάσει τη μάχη για το προεδρικό χρίσμα των ρεπουμπλικανών το 2024 δημιουργήσει νέο κόμμα. Αυτό είχε συμβεί στο ρεπουμπλικανικό κόμμα το 1912, με αποτέλεσμα να εκλεγεί πρόεδρος ο δημοκρατικός Γούντροου Ουίλσον – τα δύο κόμματα των ρεπουμπλικανών μαζί πήραν πολύ περισσότερες λαϊκές ψήφους από τον Ουίλσον.
Το γεγονός ότι ο Μπάιντεν είναι ο δεύτερος καθολικός πρόεδρος μετά τον Κένεντι πιστεύετε πως θα επηρεάσει την πολιτική σε μια προτεσταντική Αμερική;
Όχι πλέον. Οι παλιές ενδοχριστιανικές διαμάχες έχουν ξεπεραστεί. Χαρακτηριστικά, στην ορκωμοσία του Μπάιντεν έγιναν προσευχές όχι μόνο από καθολικό ιερέα αλλά και από προτεστάντη ιεροκήρυκα.
Παρά το ενωτικό μήνυμα που απηύθυνε η αμερικάνικη κοινωνία παραμένει διχασμένη. Οι οικονομικές ανισότητες είναι μεγάλες και διευρύνονται και η μεσαία τάξη έχει πληγεί ανεπανόρθωτα. Θα συμφωνούσατε ότι ο Τραμπ ήταν το αποτέλεσμα μιας προϋπάρχουσας κατάστασης και την ευθύνη φέρουν και τα δύο αμερικανικά κόμματα;
Το γεγονός ότι οι «χαμένοι» της παγκοσμιοποίησης αισθάνθηκαν εγκαταλειμμένοι πριν το 2016 από την προσήλωση και των δύο κομμάτων στο ελεύθερο εμπόριο έδωσε την ευκαιρία στον Τραμπ να τους φέρει με το μέρος του με ρητορική οικονομικού εθνικισμού.
Εκτός από την παγκοσμιοποίηση που πέταξε εκτός συστήματος πολλούς Αμερικανούς, τι άλλο ευθύνεται γι′ αυτή την κατάσταση της πόλωσης; Έχετε κάνει αναφορά και στην πολιτική των ταυτοτήτων και τον τρόπο που επηρέασε τη λευκή Αμερική.
Οι δημοκρατικοί ξεκίνησαν κατά τη δεκαετία του 1970 την πολιτική των ταυτοτήτων για να προσελκύσουν τις διάφορες μειονότητες. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση των λευκών, ιδίως της εργατικής τάξης. Ο Τραμπ δεν ήταν ο πρώτος ρεπουμπλικανός που το εκμεταλλεύτηκε αυτό, το τράβηξε όμως στα άκρα «χαϊδεύοντας τα αυτιά» ρατσιστικών οργανώσεων περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο σημαντικό πολιτικό στις ΗΠΑ κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο Μπάιντεν ανακοίνωσε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την αποκατάσταση της μεσαίας τάξης και των χαμηλότερων στρωμάτων. Μιλάμε για ένα ποσό που αγγίζει τα 2 τρισ. δολάρια. Πώς θα βρεθούν αυτά τα χρήματα; Δεν υπάρχει ο κίνδυνος να βυθιστούν οι ΗΠΑ σε μεγαλύτερη κρίση;
Αν το Κογκρέσο περάσει το πρόγραμμα Μπάιντεν τόνωσης της οικονομίας με $1,9 τρισεκατομμύρια, ασφαλώς να ενισχυθεί η μεσαία τάξη και τα χαμηλότερα στρώματα. Όσον αφορά τη χρηματοδότησή του, τα τελευταία χρόνια το ομοσπονδιακό κράτος δανείσθηκε τεράστια ποσά διογκώνοντας το ομοσπονδιακό χρέος περίπου στο 100% του ΑΕΠ χωρίς να προκύψει ούτε πληθωρισμός ούτε αύξηση των επιτοκίων (που βρίσκονται κοντά στο μηδέν). Επομένως βραχυπρόθεσμα μπορεί να χρηματοδοτηθεί το πακέτο τόνωσης μέσω δανεισμού χωρίς αρνητικές συνέπειες για την αμερικανική οικονομία. Μακροπρόθεσμα ωστόσο η διαρκής αύξηση του ομοσπονδιακού χρέους θα είναι επικίνδυνη.
Πιστεύετε πως πρόκειται για μια επιδοματική πολιτική ή ο Μπάιντεν έχει ως στόχο να γίνει ο νέος Ρούσβελτ; Είνα πιθανό να δούμε ένα νέο New Deal;
Μέχρι στιγμής αυτά που έχει ανακοινώσει ο Μπάιντεν είναι βραχυπρόθεσμα μέτρα τόνωσης της οικονομίας και όχι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τύπου New Deal. Προτεραιότητα δίνει στην αντιμετώπιση της πανδημίας, της οικονομικής ύφεσης, του συστημικού ρατσισμού και της κλιματικής αλλαγής.
Μπορεί η Αμερική να ανακτήσει το χαμένος της κύρος και να γίνει παγκόσμια ηγέτιδα, δεδομένου ότι ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος που ήταν πριν από 50 χρόνια και οι γεωπολιτικές εξελίξεις είναι ραγδαίες;
Σίγουρα οι ΗΠΑ δεν θα έχουν ποτέ ξανά την παγκόσμια πρωτιά που είχαν κατά τη «μονοπολική στιγμή» της περιόδου 1989-2010. Πλέον υπάρχει η Κίνα ως νέα αναδυόμενη υπερδύναμη. Ωστόσο, η θέση των ΗΠΑ παγκοσμίως θα παραμείνει πρωταγωνιστική, εφόσον κρατήσει ενωμένη τη Δύση υπό την ηγεσία της (η Δύση παράγει πάνω από το μισό παγκόσμιο ΑΕΠ). Αυτό είναι η πρώτη προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής του Μπάιντεν μετά τους κραδασμούς στη δυτική συμμαχία που προκάλεσε ο Τραμπ.
Πώς θα καταφέρει να δείξει τη δύναμή της πάλι σε περιοχές όπου απαιτείται αίμα και χρήμα; Θα δούμε νέους πολέμους ή συνέχιση των παλαιών;
Σίγουρα με τον Μπάιντεν θα έχουν οι ΗΠΑ ισχυρότερη πολιτική και διπλωματική παρουσία στη Μέση Ανατολή. Όμως η αμερικανική κοινωνία δεν θέλει νέους πολέμους σε μακρινές περιοχές. Αυτό το κατάλαβε όχι μόνο ο Τραμπ, αλλά και Ομπάμα νωρίτερα.
Όσον αφορά το Σινοαμερικανικό ανταγωνισμό, θα καταφέρει να πάρει και την ΕΕ μαζί σε αυτή την προσπάθεια ανακοπής της κινεζικής δύναμης;
Από το 2019 η ΕΕ έχει γίνει πιο ανήσυχη για την κινεζική οικονομική διείσδυση στην ΕΕ και την πολιτική επιρροή που αποκτά η Κίνα. Το πεδίο είναι κατάλληλο για την υιοθέτηση κοινής αντιμετώπισης της ανερχόμενης Κίνας από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, παρά τον αμερικανικό εκνευρισμό με την πολύ πρόσφατη εμπορική συμφωνία της ΕΕ με την Κίνα.
Οι προσδοκίες της Ελλάδας από την νέα αμερικανική ηγεσία είναι πολλές. Πώς βλέπετε να εξελίσσονται οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας;
Οι οιωνοί είναι πολύ καλοί. Ο Μπάιντεν εδώ και δεκαετίες, από τότε που ήταν πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Γερουσίας, είχε θετικές θέσεις για τα ζητήματά μας. Στο Κογκρέσο και τα υπουργεία άμυνας και εξωτερικών υπάρχει έντονος εκνευρισμός με τον Ερντογάν λόγω των Σ-400. Νέος πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Γερουσίας ανέλαβε ο Μπομπ Μενέντεζ, ένας από τους πιο φιλέλληνες πολιτικούς των ΗΠΑ στις ημέρες μας. Να είμαστε πάντως προσγειωμένοι και να μην έχουμε υπερβολικές προσδοκίες. Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να προβούν σε οριστική ρήξη με την Τουρκία και προσβλέπουν στην ομαλοποίηση κάποτε των διαταραγμένων σήμερα σχέσεών της με τη Δύση.