Σήμερα Τρίτη 16 Δεκεμβρίου ψηφίζεται ο νέος προϋπολογισμός. Θριαμβολογεί η κυβέρνηση ότι η ελληνική οικονομία επιστρέφει στην κανονικότητα των θετικών ρυθμών. Αλλά ξεχνά κάτι. Για τη νέα γενιά ως κανονικότητα παραμένει η επισφάλεια. Μισθοί που δεν επαρκούν για να ζήσεις μόνος, Ακρίβεια στα ράφια για βασικά είδη διατροφής, ενοίκια που θυμίζουν βορειοευρωπαϊκή πρωτεύουσα και μια αγορά ακινήτων που ανεβαίνει πιο γρήγορα από κάθε προοπτική αποταμίευσης.
Τα στοιχεία για τις τιμές κατοικιών είναι αποκαλυπτικά:
- Το 2024, οι τιμές των διαμερισμάτων στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 8,6% κατά μέσο όρο, έχοντας ήδη αυξηθεί 13,9% το 2023.
- Στις αστικές περιοχές, ο δείκτης τιμών κατοικιών συνέχισε την ανοδική πορεία και το 2025, με ετήσια άνοδο άνω του 6% στο πρώτο τρίμηνο.
Για τους νέους εργαζόμενους, που βλέπουν τους μισθούς τους να κινούνται πολύ πιο συγκρατημένα, η ιδέα της αγοράς σπιτιού μοιάζει συχνά με ανέκδοτο. Αλλά ακόμη και η ενοικίαση είναι δύσκολος γρίφος:
- Σε πολλές περιοχές, το ενοίκιο για ένα μικρό διαμέρισμα μπορεί να απορροφά 40–50% του καθαρού μισθού.
- Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις (Airbnb κ.λπ.) και η τουριστικοποίηση ολόκληρων γειτονιών πιέζουν τις τιμές προς τα πάνω.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η μετάβαση στην αυτονομία – το να φύγεις από το πατρικό, να ζήσεις μόνος ή με σύντροφο – καθυστερεί ή ακυρώνεται.
Μια γενιά «σάντουιτς» ανάμεσα σε μισθούς και ακρίβεια
Η νέα γενιά βρέθηκε να ενηλικιώνεται σε διαδοχικές κρίσεις: Οικονομική κρίση και μνημόνια, πανδημία, ενεργειακή κρίση και κύμα ακρίβειας. Σήμερα, ο πληθωρισμός μπορεί να φαίνεται χαμηλός σε σύγκριση με τα χειρότερα χρόνια – 1,8% τον Σεπτέμβριο 2025 σε ετήσια βάση – αλλά σε ορίζοντα 12 μηνών παραμένει γύρω στο 3%, με τα τρόφιμα να έχουν υποστεί ισχυρές αυξήσεις.
Για έναν νέο μισθωτό ή ελεύθερο επαγγελματία αυτό σημαίνει:
- Το κόστος διατροφής, μετακίνησης και λογαριασμών ανεβαίνει σωρευτικά.
- Ο διαθέσιμος χώρος για αποταμίευση – έστω λίγων εκατοντάδων ευρώ τον μήνα – σχεδόν εξαφανίζεται.
- Το να βάλει «στην άκρη» για προκαταβολή αγοράς σπιτιού μοιάζει απραγματοποίητο.
Τα στοιχεία για τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού δεν αφορούν μόνο τους «πολύ φτωχούς». Αφορούν και ανθρώπους που τυπικά έχουν δουλειά, αλλά δεν μπορούν να κάνουν βασικά βήματα ζωής:
- Το 26,9% του πληθυσμού στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, με αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
- Σε πέντε ελληνικές περιφέρειες, πάνω από το 33% του πληθυσμού είναι σε αυτόν τον κίνδυνο – ποσοστά που συνδέονται συχνά με ανεργία, χαμηλές αμοιβές, έλλειψη υποδομών και υπηρεσιών.
Για τους νέους, αυτό μεταφράζεται σε καθημερινή εμπειρία «μπλοκαρίσματος»:
- Μένουν στο πατρικό όχι από επιλογή, αλλά από οικονομική ανάγκη.
- Αναβάλλουν σχέδια για δημιουργία οικογένειας.
- Βλέπουν τη ζωή τους σε αναμονή, ενώ η χώρα γύρω τους «αναπτύσσεται».
Όταν η ανάπτυξη δεν φτάνει στην πόρτα του σπιτιού
Η μακροοικονομική αφήγηση μιλάει για επενδύσεις, ΑΕΠ, αναβαθμίσεις. Για τη νέα γενιά, όμως, η πιο κρίσιμη ερώτηση είναι: «Μπορώ να σταθώ μόνος/η μου οικονομικά;» Η απάντηση, για μεγάλο μέρος των νέων, είναι «με πολύ μεγάλη δυσκολία».
Κι εδώ βρίσκεται η μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική πρόκληση:
Αν μια γενιά νιώθει ότι δεν μπορεί να αποκτήσει σπίτι,
Αν θεωρεί ότι θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της,
Αν βλέπει την «ευρωπαϊκή κανονικότητα» μόνο στο Netflix και όχι στη γειτονιά της,
Τότε η ανάπτυξη χάνει το βασικό της νόημα. Δεν είναι πια υπόσχεση, αλλά αντίφαση.
Τι θα σήμαινε ανάπτυξη που την προλαβαίνει και η νέα γενιά
Μια οικονομία που θέλει πραγματικά να κρατήσει τη νεολαία της – και να τη φέρει πίσω από το εξωτερικό – πρέπει να δει την ανάπτυξη αλλιώς. Μερικές από τις προφανείς κατευθύνσεις:
- Πολιτικές στέγης για νέους: επιδοτήσεις, κοινωνική κατοικία, ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων όπου χρειάζεται, έλεγχος στις ακραίες αυξήσεις ενοικίων.
- Μισθοί που επιτρέπουν αυτονομία: όχι μόνο κατώτατος, αλλά και ενίσχυση συλλογικών συμβάσεων, ώστε ο μέσος νέος εργαζόμενος να μην παλεύει απλώς να επιβιώσει.
- Ενίσχυση δημόσιων υπηρεσιών: υγεία, παιδεία, μεταφορές, ώστε λιγότερα χρήματα να χρειάζεται να πηγαίνουν σε ιδιωτικές λύσεις «αναγκαστικά».
Για να πει κάποιος/α 25–35 ετών ότι ζει σε χώρα που «αναπτύσσεται», πρέπει η ανάπτυξη να χτυπήσει πρώτα την πόρτα του σπιτιού του. Κυριολεκτικά… Ως τότε, η Ελλάδα μπορεί να εμφανίζεται στις ευρωπαϊκές εκθέσεις ως success story, αλλά για πολλούς νέους θα παραμένει μια χώρα όπου ο μισθός τελειώνει πολύ πριν τελειώσει ο μήνας.
