Μια χώρα που μετράει αποστάσεις σε ώρες πλοίου, δεν θα μπορούσε να γιορτάζει τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά μόνο με έλατα. Κι όμως, σήμερα το δέντρο κυριαρχεί στα σαλόνια, στις βιτρίνες και στις πλατείες, ενώ το καραβάκι — το άλλο, το «δικό μας» — επιστρέφει σαν νοσταλγία, σαν δήλωση ταυτότητας, σαν μικρό φωτεινό πείσμα. Δεν είναι μάχη. Είναι δύο ιστορίες που λένε το ίδιο πράγμα με διαφορετική γλώσσα: «Να ’ναι η χρονιά καλή».
Μπήκα στην πόλη του Βόλου νύχτα μετά από εκείνο το τρομακτικό ταξίδι από την Αθήνα και βρέθηκα μπροστά σε ένα τεράστιο γαλάζιο δέντρο. Και όταν αργότερα έφτασα σπίτι και είδα στο iPad τους στολισμούς σε άλλες πόλεις στην Ελλάδα, αναρωτήθηκα γιατί όλοι δέντρο και κανείς το καραβάκι το ελληνικό. Αντιλαμβάνομαι, βεβαίως, τις ορεινές περιοχές ή τις πόλεις που δεν βγάζουν λιμάνι. Αλλά Βόλος; Θεσσαλονίκη; Καβαλά; Πάτρα;
Οπότε και σκέφτηκα να ψάξω να βρω την ιστορία δέντρο vs καραβάκι…
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο
Το δέντρο είναι ο βασιλιάς της δημόσιας σκηνής. Τελετές φωταγώγησης, selfies, λαμπάκια που κάνουν τη νύχτα μέρα. Μουσικές, Δήμαρχοι να κάνουν το εφέ τους. Είναι ο στολισμός που μοιάζει φτιαγμένος για πλατείες και timelines. Ένα σύμβολο που ταξίδεψε εύκολα και έγινε «default».
Και στην Ελλάδα, το ταξίδι του έχει και ημερομηνία.Πηγές αναφέρουν ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε για πρώτη φορά στα Ανάκτορα στο Ναύπλιο το 1833, στα χρόνια του Όθωνα, πριν η συνήθεια περάσει σταδιακά πιο πλατιά στην κοινωνία.
Με λίγα λόγια: το δέντρο, εδώ, έχει κάτι από «εισαγόμενο trend» που τελικά ρίζωσε.
Καραβάκι: το Αιγαίο, οι ναυτικοί και τα κάλαντα με… κατάρτι
Το καραβάκι δεν χρειάζεται πλατεία. Χρειάζεται μια γωνιά, λίγο φως και μια ιστορία που μυρίζει αλάτι. Σε νησιά και παραθαλάσσιες κοινότητες, το στολισμένο καραβάκι λειτουργούσε ως καλωσόρισμα για τους θαλασσοπόρους που γύριζαν σπίτι, αλλά και σαν ευχή/τάμα για καλοτάξιδη χρονιά. Και υπάρχει μια εικόνα που μοιάζει βγαλμένη από παλιά φωτογραφία. Παιδιά να λένε τα κάλαντα κρατώντας μινιατούρα καραβιού. Ένα «κινούμενο στολίδι» που γέμιζε κεράσματα από γείτονες.
Ακόμα και σήμερα, το καραβάκι επιβιώνει (και μεγαλώνει εντυπωσιακά). Η Καθημερινή έχει καταγράψει το αγιοβασιλιάτικο καραβάκι ως ολόκληρη ναυτική «παράσταση», με πλήρωμα, ρόλους και θεατρικότητα. Σαν να λέει ότι το έθιμο δεν ήταν ποτέ απλώς διακόσμηση.
Πώς βρεθήκαμε να διαλέγουμε ανάμεσα σε έλατο και πλώρη
Για δεκαετίες, ειδικά σε νησιωτικές περιοχές, το καραβάκι ήταν πιο «φυσικό» σύμβολο από ένα έλατο που δεν ανήκει στο τοπίο. Με την αστικοποίηση, τα πρότυπα στολισμού από την Ευρώπη, τα εμπορικά καταστήματα και αργότερα η μαζική αγορά στολιδιών, το δέντρο έγινε πιο εύκολο, πιο διαθέσιμο, πιο «μια λύση για όλους».
Και κάπως έτσι, το ελληνικό σπίτι κράτησε δύο αφηγήσεις:
Το δέντρο ως κεντρική σκηνή (λαμπερή, εορταστική, καθολική),
Το καραβάκι ως μνήμη (τοπική, θαλασσινή, πιο προσωπική).
Ποιος κερδίζει; Η πιο ισορροπημένη απάντηση είναι «και οι δύο».
Αλλά προσωπικά διαφωνώ.
Το δέντρο είναι η γιορτή που φαίνεται. Το καραβάκι είναι η γιορτή που κουβαλάμε μέσα μας.
