Εφθασε η ώρα για τον αντιγριπικό εμβολιασμό, αφού σύμφωνα με την περίοδο έναρξης της έξαρσης των κρουσμάτων, ο αντιγριπικός εμβολιασμός οφείλει να διενεργείται από τα μέσα Οκτωβρίου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
Σε ποιους συνίσταται να κάνουν το εμβόλιο γρίπης; Υπάρχουν άτομα για τα οποία τα εμβόλια γρίπης αντενδείκνυνται ή απαιτούνται επιπλέον προφυλάξεις; Πόσες δόσεις του εμβολίου γρίπης συνιστώνται κάθε εποχή γρίπης; Σε ποιους συνίσταται να κάνουν το εμβόλιο γρίπης; Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια γρίπης στην πρόληψη της νόσου; Ποιες είναι οι συνήθεις παρενέργειες μετά τον εμβολιασμό κατά της γρίπης; Μπορεί κάποιος να λάβει άλλα εμβόλια ταυτόχρονα με το εμβόλιο γρίπης; Και βέβαια, Στη χώρα μας που μπορεί κάποιος να προμηθευτεί το εμβόλιο γρίπης;
Αυτές κι άλλες απορίες μας λύνει με τον πιο αναλυτικό και ξεκάθαρο τρόπο ο Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Αν. Αρχίατρος ΕΔΟΕΑΠ, Γ.Γ. Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής/ Οικογενειακής Ιατρικής.
- Ποιοι τύποι εμβολίων γρίπης είναι διαθέσιμοι στη χώρα μας; Τι είναι το «ενισχυμένο» εμβόλιο γρίπης και πώς διαφέρει από τα υπόλοιπα;
Για τους ενήλικες στη χώρα μας έχουμε στη διάθεση μας δυο κατηγορίες εμβολίων έναντι της γρίπης, τα συμβατικά τριδύναμα αδρανοποιημένα εμβόλια (Vaxigrip TIV, Influvac, Flucelvax) και τα τελευταία 3 χρόνια και τα «ενισχυμένα» εμβόλια. Τα ενισχυμένα διακρίνονται στο τριδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο γρίπης με ανοσοενισχυτικό (Fluad) και στο τριδύναμο αδρανοποιημένο εμβόλιο υψηλής δόσης (Efluelda) και έχουν υψηλότερη ανοσογονικότητα και αποτελεσματικότητα για την πρόληψη της γρίπης και των νοσηλειών από γρίπη σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω και συστήνονται σε αυτούς έναντι των συμβατικών. Έχουν ικανοποιητικό προφίλ ασφάλειας και, παρότι η συχνότητα ανεπιθύμητων ενεργειών είναι σχετικά μεγαλύτερη απ’ ότι μετά τον εμβολιασμό με συμβατικό εμβόλιο γρίπης, στο σύνολό της ήταν χαμηλή. Στην περίπτωση μη διαθεσιμότητας ενισχυμένων εμβολίων, ο αντιγριπικός εμβολιασμός των ατόμων >65 ετών δεν πρέπει να καθυστερεί και πρέπει να διενεργείται με οποιοδήποτε εμβόλιο.
Αξίζει να αναφέρουμε, καθώς κάποιοι μπορεί να διερωτηθούν, ότι φέτος μεταβήκαμε από τα τετραδύναμα εμβόλια που χρησιμοποιούσαμε επί σειρά ετών σε τριδύναμα, ακολουθώντας τη σύσταση της επιτροπής του ΠΟΥ ότι η κάλυψη έναντι του στελέχους γρίπης B/Yamagata δεν είναι πλέον απαραίτητη, καθώς δεν έχουν υπάρξει επιβεβαιωμένες ανιχνεύσεις του μετά τον Μάρτιο του 2020.
- Σε ποιους συνίσταται να κάνουν το εμβόλιο γρίπης;
Κατά προτεραιότητα συστήνεται σε άτομα που είτε λόγω ηλικίας, είτε λόγω παραγόντων κινδύνου διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών από τη νόσηση με γρίπη.
- άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, βρέφη και παιδιά ηλικίας 6 μηνών- 5 ετών
- παιδιά και ενήλικες με κάποιον επιβαρυντικό παράγοντα ή χρόνιο νόσημα:
- αναπνευστικού (άσθμα, ΧΑΠ, κλπ)
- καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή
- ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)
- μεταμόσχευση οργάνων ή μυελού των οστών
- αιμοσφαιρινοπάθειες
- σακχαρώδη διαβήτη
- χρόνια νεφροπάθεια
- χρόνιες παθήσεις ήπατος
- νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα
- έγκυες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωΐδες και θηλάζουσες.
- άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος >40Kg/m2)
- άτομα σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών
- άτομα που φροντίζουν ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα
- κλειστοί πληθυσμοί, όπως εσωτερικοί σπουδαστές σχολείων, νεοσύλλεκτοι, ιδρύματα χρονίως πασχόντων και μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων, καταστήματα κράτησης.
- εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας
- άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πτηνά ή χοίρους.
- Υπάρχουν άτομα για τα οποία τα εμβόλια γρίπης αντενδείκνυνται ή απαιτούνται επιπλέον προφυλάξεις;
Υπάρχουν πολύ λίγα άτομα που δεν μπορούν να λάβουν κανένα εμβόλιο γρίπης. Δεν θα πρέπει να χορηγείται σε άτομα με γνωστή αναφυλαξία σε προηγούμενη δόση εμβολίου γρίπης ή σε συστατικό του εμβολίου.
Εάν ένα άτομο παρουσιάζει μια οξεία ασθένεια ή υπάρχουν ενδείξεις τρέχουσας νευρολογικής επιδείνωσης, μπορεί να εξεταστεί η προσωρινή αναβολή του εμβολιασμού. Αυτό γίνεται για να αποφευχθεί η σύγχυση της διαφορικής διάγνωσης οποιασδήποτε οξείας ασθένειας αποδίδοντας εσφαλμένα τυχόν σημεία ή συμπτώματα σε οποιεσδήποτε ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου. Ωστόσο, οι ήπιες ασθένειες χωρίς πυρετό ή συστηματική διαταραχή δεν αποτελούν βάσιμους λόγους για την αναβολή του εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός θα πρέπει να γίνεται αμέσως μόλις η διάγνωση ή/και η αναμενόμενη πορεία της πάθησης καταστούν σαφείς.
- Ποια είναι η ιδανική χρονική περίοδος για να γίνει το εμβόλιο γρίπης;
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν την έναρξη της περιόδου έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης, δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης.
Ο χρόνος έναρξης του επιδημικού κύματος της εποχικής γρίπης δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια. Την περίοδο 2024-25 η εποχική δραστηριότητα της γρίπης στην κοινότητα στη χώρα μας άρχισε σταδιακά να αυξάνεται μετά τις 11 Νοεμβρίου. Κατά προτίμηση, σύμφωνα με την περίοδο έναρξης της έξαρσης των κρουσμάτων, ο αντιγριπικός εμβολιασμός οφείλει να διενεργείται από τα μέσα Οκτωβρίου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
Εφόσον ο εμβολιασμός δεν διενεργηθεί τη συνιστώμενη περίοδο, μπορεί να αναπληρωθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της εποχικής γρίπης.
- Πόσες δόσεις του εμβολίου γρίπης συνιστώνται κάθε εποχή γρίπης;
Παρόλο που η προστασία από το εμβόλιο της γρίπης μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, μια μόνο δόση αντιγριπικού εμβολίου συστήνεται στους ενήλικες σε κάθε εποχή γρίπης. Είναι σημαντικό να μην γίνεται ιδιαίτερα νωρίς, ειδικά πριν τα μέσα Οκτωβρίου, ώστε να πετυχαίνει καλύτερη κάλυψη όλης της εποχής γρίπης.
Καθώς οι τύποι του ιού της γρίπης από τους οποίους προστατεύει το εμβόλιο ενημερώνονται κάθε χρόνο είναι σημαντικό το εμβόλιο να γίνεται κάθε χρόνο.
- Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια γρίπης στην πρόληψη της νόσου;
Είναι πιθανό κάποιος να κολλήσει γρίπη παρά τον εμβολιασμό του, αλλά ενδεχομένως να είναι ηπιότερη και να μην διαρκέσει τόσο πολύ.
Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου γρίπης ποικίλλει από εποχή σε εποχή και εξαρτάται εν μέρει από την ηλικία και την κατάσταση υγείας του ατόμου που λαμβάνει το εμβόλιο και την ομοιότητα ή την «αντιστοίχιση» μεταξύ των ιών στο εμβόλιο και εκείνων που κυκλοφορούν. Κατά τη διάρκεια των ετών που η αντιστοίχιση του εμβολίου γρίπης είναι καλή παρατηρούνται σημαντικά οφέλη από τον εμβολιασμό στην πρόληψη της νόσησης και των επιπλοκών της.
Έτσι ο κίνδυνος ιατρικής επίσκεψης για γρίπη εμφανίζεται μειωμένος κατά 40-60%. Την περίοδο 2019-2020, την τελευταία περίοδο της γρίπης πριν από την πανδημία COVID-19, ο εμβολιασμός κατά της γρίπης στις ΗΠΑ απέτρεψε περίπου 7 εκατομμύρια νοσήσεις γρίπης, 3 εκατομμύρια ιατρικές επισκέψεις σχετιζόμενες με τη γρίπη, 100.000 νοσηλείες και 7.000 θανάτους.
- Ποιες είναι οι συνήθεις παρενέργειες μετά τον εμβολιασμό κατά της γρίπης;
Οι συχνά αναφερόμενες αντιδράσεις μετά τη χορήγηση αδρανοποιημένων εμβολίων γρίπης περιλαμβάνουν αίσθημα κακουχίας, χαμηλό πυρετό, πονοκέφαλο, κόπωση, μυαλγία, αρθραλγία και ερυθρότητα, πρήξιμο και πόνο στο σημείο της ένεσης. Αυτά τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται εντός 1 έως 2 ημερών χωρίς θεραπεία. Παρακεταμόλη μπορεί να χορηγηθεί, εάν είναι απαραίτητο, για την ανακούφιση οποιουδήποτε από αυτά τα συμπτώματα.
- Υπάρχουν σπάνιες παρενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν μετά τον εμβολιασμό;
Οι σοβαρές παρενέργειες, όπως μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση (αναφυλαξία), είναι εξαιρετικά σπάνιες. Μόλις ένας στο ένα εκατομμύριο ανθρώπων που θα εμβολιαστούν μπορεί να εμφανίσει σύνδρομο Guillain-Barré (GBS), το οποίο προκαλεί μυϊκή αδυναμία και παράλυση, κίνδυνος αμελητέος συγκρινόμενος με το αναμενόμενο όφελος από το εμβόλιο στο πληθυσμό.
- Μπορεί κάποιος να λάβει άλλα εμβόλια ταυτόχρονα με το εμβόλιο γρίπης;
Το αντιγριπικό εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί ταυτόχρονα την ίδια ημέρα και σε διαφορετικό ανατομικό σημείο, όπως και οποιαδήποτε άλλη ημέρα πριν ή μετά τα υπόλοιπα εμβόλια ενηλίκων.
Η συγχορήγηση εμβολίων συστήνεται ιδιαίτερα αν υπάρχει κίνδυνος να χαθούν εμβολιασμοί και αν ο κίνδυνος που διατρέχει ο ασθενής από τα νοσήματα για τα οποία εμβολιασμοί υπολείπονται είναι άμεσος και σημαντικός.
Στην περίπτωση που μπορούμε να διασφαλίσουμε την ολοκλήρωση των συνιστώμενων εμβολιασμών έγκαιρα δυνατόν να προτιμήσουμε την διενέργειά τους σε ξεχωριστές επισκέψεις, καθώς η συγχορήγηση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών και για τις οποίες δεν θα είναι ξεκάθαρο το υπεύθυνο εμβόλιο, αλλά και δυνατόν να οδηγήσει σε κάποιες περιπτώσεις (πχ στη συγχορήγηση εμβολίου γρίπης με εμβόλιο έναντι RSV) και σε μειωμένες ανοσολογικές αποκρίσεις, χωρίς αυτό να συνοδεύεται απαραίτητα με μειωμένο κλινικό όφελος.
- Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το εμβόλιο γρίπης για τις μητέρες που θηλάζουν και επηρεάζει την παραγωγή γάλακτος;
Το εμβόλιο της γρίπης είναι ασφαλές για θηλάζουσες γυναίκες και τα βρέφη τους. Οι γυναίκες που κάνουν το εμβόλιο της γρίπης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του θηλασμού αναπτύσσουν αντισώματα που μοιράζονται με τα βρέφη τους μέσω του μητρικού γάλακτος. Επομένως, ο θηλασμός παρέχει κάποια προστασία από τη γρίπη για βρέφη, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών ηλικίας κάτω των 6 μηνών που δεν μπορούν να λάβουν το εμβόλιο της γρίπης.
- Στη χώρα μας που μπορεί κάποιος να προμηθευτεί το εμβόλιο γρίπης;
Μπορεί να λάβει το συμβατικό εμβόλιο δωρεάν στο φαρμακείο, χωρίς να είναι απαραίτητη η ιατρική συνταγή, από τη στιγμή που ανήκει στις ομάδες υψηλού κινδύνου και είναι ηλικίας <65 ετών.
Οι >65 ετών θα πρέπει να επισκέπτονται το γιατρό τους και να λαμβάνουν συνταγή που είναι υποχρεωτική για το αποτελεσματικότερο και συνιστώμενο κατά προτίμηση για αυτούς ενισχυμένο εμβόλιο της γρίπης, που προμηθεύονται και πάλι δωρεάν από το φαρμακείο.
Δυστυχώς παρά τις συστάσεις του ιατρικού κόσμου και σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο εξωτερικό δεν μπορεί κάποιος ακόμα να προμηθευτεί το εμβόλιο απευθείας από το ιατρείο με τον γιατρό να το διενεργεί άμεσα, διευκολύνοντας περαιτέρω την πρόσβαση σε αυτό.
Tο άτομο που θα σας εμβολιάσει θα πρέπει να έχει εκπαιδευτεί στην αντιμετώπιση αλλεργικών αντιδράσεων και να είναι σε θέση να τις αντιμετωπίσει άμεσα.
Ποιος είναι ο δρ. Ευάγγελος Φραγκούλης
Γενικός / Οικογενειακός Ιατρός και κάτοχος M.Sc. στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας. Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής / Οικογενειακής Ιατρικής και ΠΦΥ. Είναι Αναπληρωτής Αρχίατρος του ΕΔΟΕΑΠ και παράλληλα διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο οικογενειακής ιατρικής από το 2010.
Είναι μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για την Δημόσια Υγεία, εθνικός εκπρόσωπος στο European Primary Care Cardiovascular Society (EPCCS). Έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής (2011-2018), εξωτερικός σύμβουλος του WHO Europe, διδάσκων σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών με αντικείμενο την ΠΦΥ και τη Δημόσια Υγεία (ΕΚΠΑ, ΠΑΔΑ) και συνεργάζεται με το Υπουργείο Υγείας και την τοπική ομάδα του WHO Europe στο Health Reform Support Programme στον τομέα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
