«Τίποτε δεν μπορεί να είναι πολιτικά ορθό, αν είναι ηθικά λάθος».(Daniel O ‘Connell)
Για πολλούς η αποχώρηση (Ιούλιος 2023) του Ανδρέα Λοβέρδου από το ΠΑΣΟΚ και η παραίτησή του από μέλος του κόμματος αποτέλεσαν το τελευταίο επεισόδιο ενός «προαναγγελθέντος» διαζυγίου. Για άλλους ήταν μία έκπληξη τόσο για τον χρόνο όσο και για τον τρόπο – μεθόδευσή της. Η ίδια η πράξη της αποχώρησης – παραίτησης από μόνη της γέννησε – προκάλεσε πλήθος ερωτημάτων, πολλά από τα οποία σχετίζονται και με την ηθική διάσταση της συγκεκριμένης πολιτικής πράξης.
Τώρα με την προσχώρησή του στη ΝΔ, αν και ως πολιτική πράξη και επιλογή όλοι την περίμεναν, δεν προκάλεσε τόσο την έκπληξη του πολιτικού φθινοπώρου όσο τον προβληματισμό κάποιων κοινωνιολόγων ή και ψυχολόγων στο εάν αυτή η πολιτική πράξη-επιλογή συνιστά τον ορισμό της “αυτοεκπληρούμενης προφητείας”.
Βέβαια ο Robert K. Merton (ο εισηγητής της έννοιας) θα αισθάνεται δικαιωμένος, αφού η θεωρία του αυτή βρίσκει εφαρμογή και στην πολιτική. Να, λοιπόν, που κάποιες πεποιθήσεις ή και προσδοκίες κάποιων μπορούν να μεταβάλουν την πραγματικότητα ή και να τη διαμορφώσουν. Πάντως ως θεωρία η «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» είναι χρήσιμη και σημαντική για την κατανόηση της πορείας και της προσωπικής ανάπτυξης του ατόμου αλλά και για την ανάλυση και ερμηνεία κάποιων πολιτικών και κοινωνικών φαινομένων.
Στην περίπτωση και στις επιλογές του Α. Λοβέρδου θα ευχόμασταν να είχαμε την θετική εκδοχή της «αυτοεκπληρούμενης θεωρίας», τη γνωστή και ως «φαινόμενο του Πυγμαλίωνα». Όπως, δηλαδή, ένα δάσκαλος που πιστεύει πολύ στις δυνατότητες και ικανότητες ενός μαθητή του, μπορεί να του συμπεριφερθεί με περισσή προσοχή και ενθάρρυνση, οδηγώντας τον τελικά στην επιτυχία.
Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στα ερωτήματα που προκάλεσε τόσο η παραίτηση από το ΠΑΣΟΚ όσο και η αναμενόμενη εδώ και μήνες ή και χρόνια προσχώρηση του Α. Λοβέρδου στη ΝΔ.
Τα ερωτήματα αυτά, στο βαθμό που μόνον εικασίες υπάρχουν για τα βαθύτερα κίνητρα και για τα επόμενα βήματα του Ανδρέα Λοβέρδου, είναι διατυπωμένα σε διαζευκτικό τόνο.
Πολιτικός αμοραλισμός ή κομματικός τακτικισμός;
Ιδεολογική εντιμότητα ή Εκμετάλλευση συμβόλων;
Προσωπική αξιοπρέπεια ή Πολιτικός τυχοδιωκτισμός;
Ιδεολογική συνέπεια και καθαρότητα ή Πολιτικός καιροσκοπισμός;
Η παραίτηση ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας συνύπαρξης του Λοβέρδου με τον κ. Ανδρουλάκη (δύο ξένοι στο ίδιο κόμμα) ή μία διαφωνία για τον ιδεολογικό προσανατολισμό και την πολιτική πρακτική του ΠΑΣΟΚ όπως αυτά καθορίζονται από το νέο αρχηγό του;
κ. Λοβέρδο,
Οφείλετε μία εξήγηση-απάντηση αν όχι απολογία στους πολίτες που σάς εμπιστεύτηκαν με την ψήφο τους τόσα χρόνια.
Το «Για πάντα ΠΑΣΟΚ» ήταν μία ομολογία και προσωπική σας δέσμευση ή μία προτροπή για τους οπαδούς σας;
Όταν διαφωνούμε με κάτι σε έναν πολιτικό χώρο που μάς ανέδειξε και τον υπηρετήσαμε πιστά για δύο δεκαετίες φεύγουμε ή μένουμε για να πείσουμε για την ορθότητα των θέσεών μας και για τις λανθασμένες επιλογές και πρακτικές της νέας ηγεσίας;
Ήταν στην επιλογή σας η «πολιτική ιδιώτευση» (την οποία απέρριπτε τόσο ο Σόλων «άτιμον είναι», όσο και ο Περικλής «τον μη μετέχοντα αχρείον νομίζομεν…», αλλά και ο Πρωταγόρας «ουδένα δει ιδιωτεύειν») ή η πολιτική ενεργοποίησή σας σε άλλον κομματικό φορέα;
Τώρα που επιλέξετε τον δεύτερο δρόμο (προσχώρηση στη ΝΔ) σίγουρα θα βρείτε εκεί παλιούς και καλούς σας φίλους.
Η φυγή σας από το ΠΑΣΟΚ (την αρχηγία του οποίου επιδιώξατε) και η προσχώρησή σας στη ΝΔ συνιστά παγκόσμια πρωτοτυπία στα πολιτικά χρονικά. Δηλαδή, όσοι αποτυγχάνουν να εκλεγούν αρχηγοί στο κόμμα τους, φεύγουν από αυτό κι αναζητούν πολιτική στέγη και αξιώματα σε άλλο κόμμα (Ραγκούσης…).
«Αυτός που ξεχωρίζει την Πολιτική από την Ηθική δεν θα καταλάβει ποτέ ούτε την μία ούτε την άλλη» (Ζαν Ζακ Ρουσσώ)
Τελικά η Πολιτική βρίσκεται σε μία διαζευκτική σχέση με την Ηθική;
Πιστεύετε ότι η πολιτική ασκείται σε Ηθικό κενό; Νομίζετε ότι το πολιτικό μας σύστημα χρειάζεται μία ηθική ανανέωση – ανάταξη και η Ηθική μας μία Πολιτική επεξεργασία ή και έναν πολιτικό εμπλουτισμό; Θα είναι ανησυχητικό να επιστρέψουμε στη λογική του Μακιαβέλι και στις μεθόδους του Ηγεμόνα του.
Πρέπει να γνωρίζετε πως η πολιτική συμπεριφορά των τροφίμων της πολιτικής λειτουργεί και ηθικοπλαστικά στους πολίτες.
κ. Λοβέρδο,
Η παραίτησή σας από μέλος του ΠΑΣΟΚ και η όλη εν γένει πολιτική σας διαδρομή τείνει να δικαιώσει την εμβληματική εκείνη θέση του Δημοσθένη που ελπίζω να γνωρίζετε πολύ καλά λόγω και της επαγγελματικής σας ιδιότητας, που διακηρύσσει εμφαντικά μία μεγάλη και διαχρονική αλήθεια:
«Προς γαρ το τελευταίο εκβάν, έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται!»
Δηλαδή, όλα τα προηγούμενα κρίνονται σύμφωνα με το τελευταίο αποτέλεσμα – πράξη ή συμπεριφορά κάθε ανθρώπου. Τα ύστερα, δηλαδή, δικαιώνουν ή ακυρώνουν όλα τα πριν. Μπορεί αυτό να είναι λίγο άδικο και ισοπεδωτικό, αλλά έτσι είναι.
Αλλά, αν αυτό ισχύει, που ισχύει απόλυτα, μήπως με την τελευταία σας πράξη ως μέλος του ΠΑΣΟΚ αδικείτε τον εαυτό σας; Θα μπορούσατε τώρα απελευθερωμένος από τις βουλευτικές σας υποχρεώσεις να υπηρετήσετε ανιδιοτελώς με την εμπειρία και την πολιτική σας σοφία το κόμμα που σάς ανέδειξε, σάς έθρεψε πολιτικά και σάς ωρίμασε ως πολιτικό και ηθικό ον.
Τα αξιώματα δεν είναι αυτοσκοπός στη ζωή μας. Είναι το εργαλείο που μάς βοηθά να υπηρετήσουμε το κοινό συμφέρον, τον οικείο χώρο (ιδεολογικό, πολιτικό, κοινωνικό, πνευματικό…) που μάς έδωσε τις ευκαιρίες για την εξέλιξή μας και φυσικά να πετύχουμε την αυτοπραγμάτωσή μας ως πολυσύνθετες υπάρξεις που είμαστε. Η πολιτική σας εμπειρία και η επιστημονική σας επάρκεια θα ήταν πολλαπλά χρήσιμα στο χώρο και στον κομματικό φορέα με τον οποίο ταυτιστήκατε ιστορικά.
Κανείς δεν σας ζητά την πολιτική σας αποστράτευση ούτε την ιδεολογική σας αγρανάπαυση. Αλλά, όταν κάποια στιγμή η πολιτική και κομματική πραγματικότητα βρίσκεται έξω από τις φιλοδοξίες σας και τις ιδεολογικές σας αρχές υπάρχει ως διέξοδος και η έντιμη και γενναία ιδιωτεία.
Θα μπορούσατε να καταγραφείτε ως ο “Κιγκινάτος” της ελληνικής πολιτικής και να μην δώσετε το δικαίωμα σε πολλούς να καγχάζουν το «Ω! Τι κόσμος Μπαμπά».
Βέβαια, η προσχώρηση του Α. Λοβέρδου στη ΝΔ δεν ενδυνάμωσε ιδεολογικά τη ΝΔ (ίσα-ίσα μπορεί να υπάρξουν και γκρίνιες και ίσως περισσότερες ακόμη όταν ανακοινωθεί η εκλογική περιφέρεια στην οποία θα θέσει υποψηφιότητα στις επόμενες εκλογές), ούτε την εμπλούτισε σε στελεχιακό επίπεδο.
Κάποιοι γαλάζιοι ίσως νιώσουν και λίγο άβουλα στο κόμμα τους αφού βλέπουν πως η παροικία του ΠΑΣΟΚ στο χώρο της ΝΔ μεγαλώνει (Χρυσοχοίδης, Πιερρακάκης, Γεραπετρίτης, Μενδώνη, Σκέρτσος…)
Η προσχώρηση, όμως, ως πράξη πολιτική απλά στέλνει ένα μήνυμα στους ψηφοφόρους (ΠΑΣΟΚογενείς), πως το ΠΑΣΟΚ είναι πολιτικά και ιδεολογικά ένας όμορος χώρος με τη ΝΔ.
Αυτό δεν ενισχύει μόνον ιδεολογικά και πολιτικά τη ΝΔ (διεύρυνση του εκλογικού της ακροατηρίου) αλλά δημιουργεί μείζον πρόβλημα στο ΠΑΣΟΚ που πρέπει συνεχώς να απολογείται και να πείθει πως δεν είναι, ούτε θα γίνει μετεκλογικά το δεκανίκι της ΝΔ.
Από την άλλη πλευρά η προσχώρηση του Α. Λοβέρδου στη ΝΔ και ο στελεχιακός ακρωτηριασμός του ΠΑΣΟΚ ενισχύουν τα επιχειρήματα των άλλων κομμάτων της Κεντρο-Αριστεράς που υποστηρίζουν πως το ΠΑΣΟΚ γέρνει προς τα δεξιά με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ψηφοφόρους του Κέντρου και της παραδοσιακής Αριστεράς.
Ίσως- ίσως στην επόμενη προεκλογική περίοδο (2027;) τα αντίπαλα προς το ΠΑΣΟΚ κόμματα από το χώρο της Κεντρο-Αριστεράς να διακινούν πληροφορίες περί επικείμενων προσχωρήσεων στελεχών του ΠΑΣΟΚ στη ΝΔ. Όπερ σημαίνει πως το ΠΑΣΟΚ θα αναγκαστεί να διεξαγάγει έναν πολυμέτωπο αγώνα τόσο για την ιδεολογική του καθαρότητα όσο και για τις πολιτικές αντιδεξιές του πολιτικές επιλογές.
Θα αντέξει, όμως, έναν τέτοιο αγώνα; Με ποια στελέχη και με ποια επιχειρήματα; Μήπως αυτή η προσχώρηση βοηθά και το εκκολαπτόμενο κόμμα του Τσίπρα;
Τελικά “όλα του γάμου δύσκολα” για το ΠΑΣΟΚ.
Θέλω να ελπίζω πως στη ΝΔ δεν θα πανηγυρίζουν και τόσο με αυτήν την προσχώρηση-μεταγραφή και δεν θα διολισθήσουν στη λογική-θριαμβολογία πως το κόμμα τους είναι η μεγάλη δημοκρατική και φιλελεύθερη δεξαμενή ιδεών και στελεχών. Οι χαρές και τα χαμόγελα από τον διαφαινόμενο πολιτικό ακρωτηριασμό του ΠΑΣΟΚ ας μην οδηγήσουν και στην πολιτικήν Ύβριν ενόψει και των επερχόμενων εκλογών το 2027 (!;)
κ. Λοβέρδο
Μην αντιτείνετε πως όλα τα παραπάνω είναι «βαριά φιλοσοφία». Χρειάζεται κι αυτή κάπου – κάπου για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και πολίτες σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη.
«Φιλοσοφητέον άρα ημίν, ει μέλλομεν ορθώς πολιτεύεσθαι και τον εαυτών βίον διάγειν ωφελίμως» (Πρέπει, επομένως, να φιλοσοφήσουμε, αν θέλουμε να γίνουμε καλοί πολίτες και να ζήσουμε τη ζωή μας ωφέλιμα, «προτρεπτικός προς Θεμίσωνα, 8-9).
κ. Λοβέρδο,
Τουλάχιστον ακολουθήστε την συμβολή του Τόμας Τζέφερσον:
«Σε ό,τι αφορά τον τρόπο, πήγαινε με το ρεύμα/ σε ό,τι αφορά τις αρχές μείνε ακλόνητος σαν βράχος»
* Υστερόγραφον:
Οι ιδέες σας πού πήγαν; Δεν ράγισε η καρδιά σας με την απάρνησή τους; Ίσως η θέση του Μαρξ κάτι να σας διδάξει;
“Οι ιδέες είναι αλυσίδες από τις οποίες δεν μπορεί κανείς να απολυτρωθεί χωρίς να ραγίσει την καρδιά του”
Πολλά ερωτήματα και λίγες ή ήκιστα πειστικές οι απαντήσεις.
Ωστόσο σάς εύχομαι καλή τύχη και να ευδοκιμήσετε στο νέο σας ρόλο και ίσως μελλοντικά σε κάποιο υπουργείο…
& ΑΠΟΡΙΑ ΨΑΛΤΟΥ, ΒΗΞ: Αλήθεια τι θα σκέπτονται οι νέοι βλέποντας αυτές τις μετακινήσεις (επιεικής η έκφραση) των πολιτικών από κόμμα σε κόμμα. Όταν κάποιος αλλάζει θρησκευτικό δόγμα-Πίστη λέμε ότι αλλαξοπίστησε…Όταν κάποιος αλλάζει κόμμα (την προεδρία του οποίου διεκδίκησε κάποια στιγμή) ποιο ρήμα μπορεί να αποδώσει αυτήν την πράξη;
