Η Ελισάβετ Α΄, κόρη του Ερρίκου Η΄, είναι η μοναδική Αγγλίδα βασίλισσα που δεν παντρεύτηκε ποτέ. Και ίσως, η τελευταία επίσκεψη της εμβληματικής μονάρχη των Τυδώρ στο Κένιλγουορθ πριν από 450 χρόνια, κρύβει στοιχεία τα οποία ενδέχεται να σχετίζονται με την απόφαση της να παραμείνει μόνη στον θρόνο.
Ήταν Ιούλιος του 1575, όταν η ηλικίας 41 ετών βασίλισσα έφτασε στο Κάστρο Κένιλγουορθ, για την τελευταία και μεγαλύτερη σε διάρκεια, επίσκεψη της. Η Ελισάβετ είχε παραχωρήσει το Κένιλγουορθ στον Ρόμπερτ Ντάντλεϊ το 1563, ενώ ένα χρόνο μετά του είχε απονείμει τον τίτλο του κόμη του Λέστερ.
Ο Ντάντλεϊ ήταν ευνοούμενος της βασίλισσας -εικάζεται ότι ήταν παιδικός της φίλος- ενώ το είδος της σχέσης τους ήταν επί σειρά ετών το γκόσιπ της εποχής: η ταινία «Elizabeth» (1998), με την Κέιτ Μπλάνσετ, που αρχίζει με την άνοδο της νεαρής Ελισάβετ στον θρόνο, αφηγείται μεταξύ άλλων και τον έρωτα της με τον Ρόμπερτ Ντάντλεϊ (στον ρόλο ο Τζόζεφ Φάινς).
Πριν από την άφιξη της βασίλισσας, ο Ντάντλεϊ είχε ανακαινίσει εκ βάθρων το υπέροχο κάστρο. Νέα κτίρια είχαν ανεγερθεί, ένας καινούργιος κήπος είχε κάνει την εμφάνιση του και το κτήμα είχε καλλωπιστεί. Ο κόμης είχε βάλει τα δυνατά του διοργανώνοντας εντυπωσιακές εορταστικές εκδηλώσεις με μουσική, χορό, ακροβατικά, θεαματικά πυροτεχνήματα και μασκαράτες με ηθοποιούς. Υπήρχε έως και μετακινούμενο «νησί» με την «Κυρία της Λίμνης», ένα δελφίνι μήκους 7,3 μέτρων μέσα στο οποίο βρίσκονταν μουσικοί και μια γοργόνα 5,5 μέτρων που κολυμπούσε.
Τα έξοδα δεν είχαν σημασία. Οι εορτασμοί κόστισαν στον Ντάντλεϊ 1.000 λίρες (1.400 δολάρια) την ημέρα – εκατομμύρια σε σημερινά χρήματα, ενώ η όλη extravaganza δεν ήταν -ή τουλάχιστον, έτσι έχει ερμηνευθεί- παρά μια περίτεχνη και δαπανηρή επίδειξη ερωτοτροπίας.
Η τελευταία ζαριά του Ρόμπερτ Ντάντλεϊ
«Οι εορτασμοί του 1575 ήταν μια προσπάθεια να κερδίσει την Ελισάβετ», σύμφωνα με τον Τζέρεμι Άσμπι, στέλεχος της English Heritage. ενώ κατά την Δρ Ελίζαμπεθ Γκόλντρινγκ, η οποία έχει μελετήσει λεπτομερώς τον βίο του Λόρδου Λέστερ, επρόκειτο για «την τελευταία του ζαριά».
Το στοίχημα του Ντάντλεϊ φαινόταν να πηγαίνει καλά, αλλά στην πορεία όλα άλλαξαν. Το αποκορύφωμα των εορτασμών ήταν μια μασκαράτα – ή παράσταση- που επρόκειτο να δοθεί την Τετάρτη 20 Ιουλίου, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ήταν η κακοκαιρία που ματαίωσε την εκδήλωση, όπως είναι η επίσημη εκδοχή ή, μήπως η βασίλισσα είχε μάθει το θέμα και είχε θυμώσει; Η παράσταση απεικόνιζε την Νταϊάνα, θεά της αγνότητας, να αναζητά μια από τις αγνές νύμφες της, που εύστοχα ονομαζόταν Ζαμπέτα – μια εκδοχή του ονόματος Ελισάβετ. Η αφήγηση τελείωνε με έναν αγγελιοφόρο της Ήρας, θεάς του γάμου, να απευθύνεται απευθείας στην Ελισάβετ και να την ικετεύει να μην ακολουθήσει τον δρόμο της Νταϊάνα, αλλά να παντρευτεί.
Ο Ντάντλεϊ είχε ένα περιθώριο ελευθερίας όσον αφορά τη Βασίλισσα, αλλά ίσως στην προκειμένη περίπτωση το παρατραβούσε. Όποιος και αν ήταν ο λόγος, η μασκαράτα δεν έγινε ποτέ, τα γλέντια τελείωσαν και η βασίλισσα παρέμεινε στα διαμερίσματά της για μερικές ακόμη ημέρες έως τις 27 Ιουλίου, οπότε και αναχώρησε μετά από παραμονή 19 ημερών.
Wicked Game: Η Ελισάβετ ως λιοντάρι και ο Ντάντλεϊ ως αρκούδα
Τιμώντας την επέτειο των 450 ετών από την επίσκεψη της Ελισάβετ, η εικαστική καλλιτέχνις Λίντσεϊ Μέντικ παρουσιάζει στο Κάστρο Κένιλγουορθ έως τις 31 Οκτωβρίου, μια μεγάλη γλυπτική εγκατάσταση. Το installation με τίτλο Wicked Game αντλεί έμπνευση από τα γεγονότα της επίσκεψης της Ελισάβετ, και από πώς χρησιμοποίησε το γεγονός ότι παρέμεινε άγαμη μέσα από έξυπνους πολιτικούς ελιγμούς καθ’ όλη τη διάρκεια της 45χρονης βασιλείας της.
Η Μέντικ απεικονίζει τη βασίλισσα και τα πρόσωπα γύρω από αυτήν με μορφές ζώων μέσα από 13 συνθέσεις. Η Ελισάβετ είναι λιοντάρι και ο Ντάντλεϊ είναι αρκούδα. Τα ταμπλό είναι τοποθετημένα πάνω στα κομμάτια μιας γιγάντιας σκακιέρας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.Advertisement
«Το σκάκι είναι η τέλεια αναγωγή όσον αφορά το τι έπρεπε να κάνει η Ελίζαμπεθ για να επιβιώσει», λέει η Μέντικ στο BBC. «Για τις ισχυρές γυναίκες όπως η Ελίζαμπεθ, η άρνηση να παντρευτούν ή να κάνουν παιδιά ήταν μια ριζοσπαστική πράξη αυτοσυντήρησης και αυτονομίας».
Η Ελισάβετ ανέλαβε την εξουσία το 1558 σε ηλικία 25 ετών, κληρονομώντας θρησκευτικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα από τους δύο προκατόχους της, τον ετεροθαλή αδελφό της, Εδουάρδο ΣΤ΄ (1537-1553) -μοναδικό νόμιμο γιο του Ερρίκου Η΄- και την ετεροθαλή αδελφή της, Μαρία Α΄ (1516-1558).
Οι αδιάκοπες παρακλήσεις για γάμο, οι υπεκφυγές και η άρνηση
Σύμβουλοι και μέλη του Κοινοβουλίου την παρότρυναν επανειλημμένα να παντρευτεί προτάσσοντας ως βασικό επιχείρημα την ασφάλεια της Αγγλίας. Μια γυναίκα που κυβερνούσε μόνη ήταν αδιανόητο. Μια βασίλισσα έπρεπε να παντρευτεί, όχι μόνο για να αποκτήσει έναν αρσενικό κληρονόμο προκειμένου να αποφευχθούν οι διαμάχες για τη διαδοχή, αλλά και για να μπορεί ένας άνδρας να αναλάβει τα πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα.
Οι παρακλήσεις για γάμο ήταν αδιάκοπες και οι υποψήφιοι που προτάθηκαν ή αυτοπροτάθηκαν πολλοί. Η Ελισάβετ επανειλημμένα απέκρουε τις προτάσεις, φρόντιζε να υπεκφύγει και τελικά να αρνείται. Γιατί;
Είναι πολύ πιθανό να έβρισκε αφόρητη την ιδέα ότι πρέπει να υπακούει ή να υποτάσσεται σε έναν σύζυγο -οποιονδήποτε σύζυγο. Άλλωστε, ήταν πολύ μορφωμένη (γνώριζε πέντε γλώσσες – γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, λατινικά και φλαμανδικά – και είχε σπουδάσει ιστορία και ρητορική), ήταν εξαιρετικά έξυπνη, περήφανη και γεμάτη πάθος. Κάποτε λέγεται ότι είχε δηλώσει, «Δεν θα έχω παρά μία ερωμένη [εννοώντας την Αγγλία] και κανέναν αφέντη».
Επίσης, η Ελισάβετ γνώριζε ότι μια γυναίκα μπορούσε να κυβερνήσει άψογα χωρίς να έχει έναν άνδρα στο πλευρό της. Το καλοκαίρι του 1544, στο ανάκτορο του Χάμπτον Κορτ, είδε την λόγια Αικατερίνη Παρ, έκτη σύζυγο του Ερρίκου, να έχει αναλάβει πλήρως τη διακυβέρνηση ενώ ο βασιλιάς βρισκόταν σε εκστρατεία στη Γαλλία. Η Αικατερίνη ήταν μια ικανή αντιβασιλέας και η Ελισάβετ φαίνεται να επηρεάστηκε βαθιά βλέποντας τη μητριά της να ασκεί εξουσία και να δέχεται σε ακρόαση ισχυρούς άνδρες, υπουργούς και αυλικούς οι οποίοι της απευθύνονταν με τον δέοντα σεβασμό.
Άλλωστε, η οικογένειά της δεν της είχε δώσει σχεδόν καμία εικόνα για τις χαρές του γάμου. Ο πατέρας της διέταξε τη σύλληψη της μητέρας της, Άννας Μπολέιν, με χαλκευμένες κατηγορίες για μοιχεία και συνωμοσία, και στη συνέχεια, την αποκεφάλισε όταν η Ελισάβετ ήταν μόλις τριών ετών. Ένα από τα γλυπτά της Μέντικ που αποτελεί μια απεικόνιση αυτής της εκτέλεσης, δείχνει την Άννα ως αλεπού να γονατίζει σε προσευχή μπροστά στον δήμιο, ο οποίος έχει τη μορφή ενός μοχθηρού σκύλου.
Το δημοσίευμα του BBC παραθέτει και την άποψη ότι η Ελισάβετ μπορεί να φοβόταν το σεξ. Η Άλισον Γουίαρ, για παράδειγμα, στο βιβλίο της, «Elizabeth, the Queen» αναρωτιέται εάν «έκανε την εξίσωση ότι η σεξουαλική σχέση ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τον θάνατο». Η σειρά του BBC «The Virgin Queen» (2005) απεικόνισε «μια μονάρχη τρομοκρατημένη με το σεξ», σύμφωνα με την Telegraph. Η Πόλα Μίλν, η οποία έγραψε το σενάριο, είχε δηλώσει τότε: «Αν μου ζητούσαν να γράψω ένα κομμάτι για μια σύγχρονη γυναίκα της οποίας ο πατέρας είχε σκοτώσει την μητέρα της, θα περίμεναν να εξετάσω τις ψυχολογικές επιπτώσεις».
Στην πραγματικότητα, η Ελισάβετ απολάμβανε τη συντροφιά ωραίων ανδρών και μπορούσε να τους φλερτάρει. Ωστόσο, είχε πολλούς λόγους να φοβάται την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Ο τοκετός ήταν μια υπόθεση πολύ υψηλού κινδύνου στην εποχή των Τυδώρ. Η Τζέιν Σέιμουρ, η τρίτη σύζυγος του Ερρίκου, πέθανε κατά τον τοκετό και η Αικατερίνη Παρ πέθανε από ασθένεια λίγο μετά τον τοκετό -παρουσίασε επιλόχειο πυρετό και απεβίωσε οκτώ μέρες μετά-, όπως και η γιαγιά της Ελισάβετ, Ελισάβετ της Υόρκης.
Υπήρχαν όμως πολιτικοί καθώς και προσωπικοί λόγοι, για να μην παντρευτεί. Μία σκέψη μπορεί να ήταν να παραμείνει η χώρα απαλλαγμένη από την επιρροή ξένων δυνάμεων. Επίσης, η προοπτική του γάμου της Ελισάβετ ίσως ενίσχυε τη διαπραγματευτική της θέση στις συναλλαγές της με τη Γαλλία, την Ισπανία και άλλα έθνη. Εν τω μεταξύ, αν είχε παντρευτεί έναν Άγγλο ευγενή (και ο Ντάντλεϊ ίσως ήταν μια πιθανότητα αν η σύζυγός του, Έιμι Ρόμπσαρτ, δεν είχε πεθάνει υπό κάπως ύποπτες συνθήκες το 1560), θα είχε φέρει αυτομάτως σε δύσκολη θέση κάποιον άλλο Άγγλο ευγενή.
Έτσι, άφησε τους πάντες να περιμένουν και να αναρωτιούνται. Φαίνεται ότι είχε μια ενστικτώδη κατανόηση αυτού που σήμερα ονομάζουμε δημόσιες σχέσεις και της άρεσε να παρουσιάζει τον εαυτό της ως πλήρως αφοσιωμένη στο βασίλειό της. Από την αρχή της βασιλείας της, καλλιέργησε την εικόνα της Παρθένου Βασίλισσας. Το 1559 δήλωσε, απαντώντας στους βουλευτές που της ζήτησαν να παντρευτεί, ότι τελικά «μια μαρμάρινη πέτρα θα δηλώσει ότι μια βασίλισσα, που βασίλεψε αυτή την εποχή, έζησε και πέθανε παρθένα».
Στο φινάλε της ταινίας του Σεκάρ Καπούρ «Ελισάβετ», η Κέιτ Μπλάνσετ μεταμορφώνεται σκόπιμα σε Παρθένο Βασίλισσα και, ντυμένη στα λευκά, παρουσιάζεται στην έκπληκτη Αυλή της, ανακοινώνοντας: «Είμαι παντρεμένη… με την Αγγλία».
Η απόφαση της Ελισάβετ να μην παντρευτεί υπήρξε βασικό στοιχείο των απεικονίσεων της στην ποπ κουλτούρα. Η σύνδεση σεξ και θανάτου έγινε στη σειρά του BBC, «Elizabeth R» η οποία απέαπασε πολλά Emmy το 1971. Η Γκλέντα Τζάκσον που υποδύθηκε την Ελισάβετ, λέει στο πρώτο κιόλας επεισόδιο: «Δεν έχω εμπιστευτεί κανέναν άντρα από τότε που ήμουν οκτώ ετών, και η βασίλισσα Αικατερίνη Χάουαρντ [η πέμπτη σύζυγος του Ερρίκου -που επίσης κατέληξε αποκεφαλισμένη] έτρεχε ουρλιάζοντας στους διαδρόμους του παλατιού για να ικετεύσει τον μεγάλο Ερρίκο… Όλοι οι άντρες την είχαν προδώσει… Πρώτα υπάρχει η εμπιστοσύνη, μετά το πάθος, μετά ο θάνατος».
«Το τελευταίο του γράμμα»
Είχε επιτρέψει η Ελισάβετ στον Ντάντλεϊ να σκεφτεί ότι ίσως είχε κάποια πιθανότητα; Και τι σήμαινε η επίσκεψη στο Κένιλγουορθ για τη σχέση τους; «Δεν πιστεύω ότι ένιωσε ταπεινωμένος που απέρριψε την πρότασή του», εκτιμά ο Άσμπι. «Ήταν ευχαριστημένος που λίγο αργότερα δημοσιεύθηκε μια επίσημη περιγραφή των εορτασμών και στη διαθήκη του όριζε ότι το κάστρο έπρεπε να παραμείνει ακριβώς όπως ήταν. Έχω την αίσθηση ότι θεωρούσε το 1575 ως την «καλύτερη στιγμή» του. Σίγουρα δεν αποσύρθηκε ήσυχα στην ιδιωτική ζωή μετά το 1575».
Η Ελισάβετ ήταν έξαλλη με τον Ντάντλεϊ για ένα διάστημα όταν εκείνος παντρεύτηκε τη Λέτις Νόλις το 1578 – αλλά τον συγχώρεσε. Όταν εκείνος πέθανε, το 1588, κλειδώθηκε στο δωμάτιό της για τόσο πολύ καιρό ώστε ο βασικός σύμβουλος της διέταξε να ανοίξουν οι πόρτες διά της βίας. Και όταν η Ελισάβετ πέθανε το 1603, ένα σημείωμα που της είχε στείλει ο Ντάντλεϊ λίγο πριν τον θάνατό του βρέθηκε σε μία κασετίνα που η βασίλισσα είχε δίπλα στο κρεβάτι της. Είχε γράψει πάνω, «το τελευταίο του γράμμα».
Με πληροφορίες από BBC
