Η Βρετανία, ο Καναδάς και η Αυστραλία αναγνώρισαν την Κυριακή παλαιστινιακό κράτος, ενώ αναμένεται και άλλες χώρες να ακολουθήσουν μέσα στην εβδομάδα, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Τι σημαίνει αυτό για τους Παλαιστίνιους και το Ισραήλ;
Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ανακήρυξε ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος το 1988 και η πλειονότητα των χωρών του παγκόσμιου Νότου έσπευσε να το αναγνωρίσει. Σήμερα, περίπου 150 από τα 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ έχουν προχωρήσει σε αναγνώριση.
Ο βασικός σύμμαχος του Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, δηλώνουν εδώ και καιρό ότι στηρίζουν την προοπτική ενός παλαιστινιακού κράτους, αλλά μόνο μέσα από μια συμφωνία δύο κρατών με το Ισραήλ. Μέχρι πρόσφατα, αυτή τη θέση συμμερίζονταν και οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Ωστόσο, δεν έχουν γίνει διαπραγματεύσεις από το 2014, ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει πλέον δηλώσει ότι δεν θα υπάρξει ποτέ παλαιστινιακό κράτος.
Μια παλαιστινιακή αντιπροσωπεία έχει καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ — χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Ανεξάρτητα από το πόσες χώρες αναγνωρίζουν την παλαιστινιακή ανεξαρτησία, η πλήρης ένταξη απαιτεί έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου οι ΗΠΑ έχουν δικαίωμα βέτο.
Οι παλαιστινιακές διπλωματικές αποστολές διεθνώς ελέγχονται από την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία αναγνωρίζεται διεθνώς ως εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού.
Η Παλαιστινιακή Αρχή, υπό τον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, ασκεί περιορισμένη αυτοδιοίκηση σε τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, βάσει συμφωνιών με το Ισραήλ. Εκδίδει παλαιστινιακά διαβατήρια και διαχειρίζεται τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης.
Η Λωρίδα της Γάζας διοικείται από την ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς από το 2007, όταν εκδίωξε το κίνημα Φάταχ του Αμπάς έπειτα από σύντομο εμφύλιο.
Οι περισσότερες μεγάλες δυνάμεις —πλην των ΗΠΑ, μετά τη μεταφορά της πρεσβείας τους στην Ιερουσαλήμ επί προεδρίας Τραμπ— διατηρούν τις κύριες διπλωματικές αποστολές τους στο Τελ Αβίβ, καθώς δεν αναγνωρίζουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Ωστόσο, περίπου 40 χώρες διαθέτουν προξενεία στη Ραμάλα ή στην Ανατολική Ιερουσαλήμ — περιοχή που έχει προσαρτηθεί από το Ισραήλ χωρίς διεθνή αναγνώριση και την οποία οι Παλαιστίνιοι θέλουν ως πρωτεύουσα. Ανάμεσά τους είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Γερμανία, ο Καναδάς, η Δανία, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Τυνησία και η Νότια Αφρική.
Οι χώρες που σχεδιάζουν να αναγνωρίσουν παλαιστινιακό κράτος δεν έχουν ξεκαθαρίσει αν αυτό θα επιφέρει αλλαγές στη διπλωματική τους εκπροσώπηση.
Ποιος είναι ο στόχος της αναγνώρισης;
Η Βρετανία, ο Καναδάς και η Αυστραλία αναγνώρισαν παλαιστινιακό κράτος ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ αυτόν τον μήνα. Άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και το Βέλγιο, έχουν δηλώσει ότι θα ακολουθήσουν.
Χώρες όπως η Βρετανία υποστηρίζουν ότι η αναγνώριση στοχεύει στο να ασκηθεί πίεση στο Ισραήλ ώστε να τερματίσει την καταστροφική επίθεσή του στη Γάζα, να περιορίσει την ανέγερση νέων εβραϊκών εποικισμών στη Δυτική Όχθη και να επαναδεσμευθεί σε μια ειρηνευτική διαδικασία.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο πρώτος ηγέτης μεγάλης δυτικής δύναμης που στήριξε δημόσια την αναγνώριση, δήλωσε ότι η κίνηση θα συνοδευτεί από δέσμευση της Παλαιστινιακής Αρχής για μεταρρυθμίσεις, ώστε να βελτιωθεί η διακυβέρνηση και να αποτελέσει πιο αξιόπιστο εταίρο στη μεταπολεμική διοίκηση της Γάζας.
Τι σημαίνει στην πράξη η αναγνώριση;
Όσοι θεωρούν την αναγνώριση απλό συμβολισμό, επισημαίνουν τον περιορισμένο αντίκτυπο χωρών όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία και πολλά αραβικά κράτη, που αναγνώρισαν το παλαιστινιακό κράτος πριν από δεκαετίες.
Χωρίς πλήρη συμμετοχή στον ΟΗΕ ή έλεγχο των συνόρων του, η Παλαιστινιακή Αρχή έχει περιορισμένη ικανότητα να αναπτύξει διμερείς σχέσεις.
Το Ισραήλ περιορίζει την πρόσβαση σε αγαθά, επενδύσεις και πολιτιστικές ή εκπαιδευτικές ανταλλαγές. Δεν υπάρχουν παλαιστινιακά αεροδρόμια. Η περίκλειστη Δυτική Όχθη μπορεί να προσεγγιστεί μόνο μέσω Ισραήλ ή μέσω του συνοριακού περάσματος με την Ιορδανία, που ελέγχεται από το Ισραήλ, ενώ η Γάζα είναι επίσης πλήρως υπό ισραηλινό έλεγχο όσον αφορά τις εισόδους και εξόδους.
Παρόλα αυτά, οι χώρες που ετοιμάζονται να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη, όπως και η ίδια η Παλαιστινιακή Αρχή, υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για κενή χειρονομία.
Ο Χουσάμ Ζόμλοτ, επικεφαλής της παλαιστινιακής αποστολής στο Ηνωμένο Βασίλειο, είπε ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ισότιμες συνεργασίες.
Επίσης, ενδέχεται να αναγκάσει τις χώρες να επανεξετάσουν πτυχές των σχέσεών τους με το Ισραήλ, ανέφερε ο Βίνσεντ Φιν, πρώην Βρετανός διπλωμάτης στην Ιερουσαλήμ.
Στην περίπτωση της Βρετανίας, αυτό θα μπορούσε να σημάνει απαγόρευση προϊόντων που προέρχονται από ισραηλινούς εποικισμούς στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, αν και ο πρακτικός αντίκτυπος στην ισραηλινή οικονομία θα ήταν ελάχιστος.
Πώς αντιδρούν Ισραήλ και Ηνωμένες Πολιτείες
Το Ισραήλ, που βρίσκεται αντιμέτωπο με διεθνή κατακραυγή για τη διαχείριση του πολέμου στη Γάζα, υποστηρίζει ότι η αναγνώριση επιβραβεύει τη Χαμάς για τις επιθέσεις που πυροδότησαν τον πόλεμο τον Οκτώβριο του 2023. «Δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτος δυτικά του Ιορδάνη ποταμού», δήλωσε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτίθενται στις κινήσεις αναγνώρισης από τους ευρωπαίους συμμάχους τους. Έχουν επιβάλει κυρώσεις σε Παλαιστίνιους αξιωματούχους, εμποδίζοντας μεταξύ άλλων τον Μαχμούντ Αμπάς και άλλες προσωπικότητες της Παλαιστινιακής Αρχής να συμμετάσχουν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με άρνηση ή ανάκληση βίζας.
