Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε το Ισραήλ να σταματήσει τους βομβαρδισμούς στη Γάζα αφού η Χαμάς φάνηκε να δέχεται να απελευθερώσει τους ομήρους που κρατά ακόμα και κάποια σημαντικά σημεία του αμερικανικού ειρηνευτικού σχεδίου– μια εξέλιξη που θα μπορούσε να σημαίνει ότι το τέλος του πολέμου είναι κοντά.
Το Ισραήλ ανακοίνωσε πως κινείται προς την κατεύθυνση της «άμεσης εφαρμογής» του πρώτου σταδίου του σχεδίου, το οποίο ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ενέκρινε σε ταξίδι του στην Ουάσινγκτον. Ωστόσο εξακολουθούν να υφίστανται ζητήματα: Το χρονοδιάγραμμα παραμένει ασαφές, η έκταση της καταστροφής στη Γάζα αναμένεται να προκαλέσει προβλήματα σε επίπεδο επιμελητείας και δεν έχει αποσαφηνιστεί τι θα γίνει με τον αφοπλισμό της Χαμάς και την απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων. Στο παρελθόν άλλες καταπαύσεις του πυρός είχαν ακολουθηθεί από επανέναρξη των συγκρούσεων.
Σίγησαν τα όπλα;
Όχι ακόμα. Παρά το κάλεσμα Τραμπ για τερματισμό των βομβαρδισμών και μια περίοδο ηρεμίας το Σάββατο, μία ημέρα αφού η Χαμάς απάντησε στο σχέδιο Τραμπ, δεν φαίνονται να έχουν σταματήσει οι αεροπορικές επιθέσεις και οι βομβαρδισμοί. Διαπραγματευτές αναμένεται να συγκεντρωθούν στην Αίγυπτο, πιθανώς τη Δευτέρα, για συνομιλίες.
Θα σημάνει αυτή η συμφωνία το τέλος του πολέμου;
Εν δυνάμει. Ο Τραμπ έχει πει ότι είναι αποφασισμένος να δώσει τέλος στη σύγκρουση με το 20 σημείων σχέδιό του, και έχει κάνει αναρτήσεις στα social media. Ο ίδιος έχει πει ότι δεν έχει να κάνει μόνο με τη Γάζα, μα με την ειρήνη στη Μέση Ανατολή εν γένει.
Η συμφωνία αυτή, ωστόσο, έρχεται μετά από προηγούμενες προσπάθειες για κατάπαυση πυρός- μία λίγο μετά την έναρξη του πολέμου το 2023 και άλλη μία νωρίτερα φέτος. Κράτησαν για λίγες εβδομάδες και μετά ο πόλεμος άριχσε ξανά.
Υπάρχουν πολλά εμπόδια και αυτή τη φορά. Η απάντηση της Χαμάς άφησε εκτός διάφορα θέματα- πχ το ότι η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση, η τρομοκρατική επίθεση της οποίας στις 7 Οκτωβρίου 2023 πυροδότησε τον πόλεμο, δεν αποσαφήνισε τη θέση της όσον αφορά στον αφοπλισμό της. Αυτός είναι ένας σημαντικός πυλώνας του σχεδίου Τραμπ και ένας από τους κύριους στόχους του Ισραήλ στον πόλεμο.
Στο μεταξύ ο Νετανιάχου ενέκρινε το σχέδιο αν και αφήνει μια ανοιχτή οδό (αν και υπό πολλές προϋποθέσεις) για ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, κάτι που ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει πει πολλές φορές ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει.
Άλλα ζητήματα είναι το χρονοδιάγραμμα και τα όρια της απόσυρσης των ισραηλινών δυνάμεων και η διακυβέρνηση της Γάζας στο μέλλον. Ο Όρεν Σέτερ του Belfer Center του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής του τμήματος στρατηγικού σχεδιασμού των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (IDF) είπε πως ήταν σημαντικό επίτευγμα του Τραμπ που κατάφερε όλες τις πλευρές να καταπιαστούν με το σχέδιο, «μα αυτή είναι η αρχή της διαδικασίας. Δεν είναι το τέλος της διαδικασίας».
Τι θα συμβεί μετά- και πότε;
Το σχέδιο Τραμπ δεν έδινε κάποιο ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα. Όπως αναφέρεται, ο πόλεμος θα σταματήσει αμέσως μόλις ο δύο πλευρές συμφωνήσουν στην πρόταση. Ωστόσο η Χαμάς στην απάντησή της δεν ενέκρινε και τα 20 σημεία, λέγοντας ότι θα συνέχιζε «μέσω διαπραγματευτών σε συνομιλίες για τις λεπτομέρειες της διαδικασίας αυτής».
Σύμφωνα με το σχέδιο όλοι οι όμηροι, ζωντανοί και νεκροί, θα αφήνονταν ελεύθεροι εντός 72 ωρών από τη στιγμή που το Ισραήλ αποδεχόταν δημόσια τη συμφωνία, μα δεν είναι σαφές πότε ακριβώς θα άρχιζε να «χτυπά το ρολόι», δεδομένου ότι ο Νετανιάχου συμφώνησε στο χρονοδιάγραμμα αρκετές ημέρες πριν την απάντηση της Χαμάς.
Επίσης υπάρχουν προκλήσεις από άποψης logistics. Πηγές κοντά στη Χαμάς λένε πως η παράδοση ζωντανών ομήρων θα ήταν σχετικά εύκολη, μα η ανάσυρση πτωμάτων μέσα από ερείπια θα χρειαζόταν ενδεχομένως αρκετές ημέρες. Το Ισραήλ λέει ότι υπάρχουν ακόμα 48 όμηροι στη Γάζα από τους 251 που είχε αρπάξει η Χαμάς στην τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Από αυτούς 20 είναι ακόμα ζωντανοί.
Ποιοι είναι οι πολιτικοί υπολογισμοί της Χαμάς και του Ισραήλ;
Τόσο το Ισραήλ όσο και η Χαμάς θέλουν να δείξουν ότι αντιδρούν θετικά στον Τραμπ, μα έχουν τους δικούς τους πολιτικούς υπολογισμούς.
Για τον Νετανιάχου η συμφωνία στο σχέδιο ενδεχομένως να βασίζεται σε μια εκτίμηση πως θα μπορεί να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον Τραμπ και τις ΗΠΑ, υποχωρώντας παράλληλα όσο λιγότερο γίνεται προκειμένου να μην αποξενώσει τους εθνικιστές κυβερνητικούς εταίρους του, που θέλουν συνέχιση του πολέμου.
Η απάντηση της Χαμάς, που συμφώνησε στην παράδοση των ομήρων μα άφησε «στον αέρα» άλλα ζητήματα, ενδεχομένως να βοήθησε να μετατοπιστεί η προσοχή σε άλλους «παίκτες»- μεσολαβητές από τον αραβικό κόσμο, όπως το Κατάρ και η Αίγυπτος, ή άλλες χώρες που πιέζουν τον πρόεδρο των ΗΠΑ να δώσει τέλος στον πόλεμο, σύμφωνα με τον αναλυτή Αμτζάντ Ιράκι του International Crisis Group. «Η Χαμάς έκανε μια έξυπνη κίνηση λέγοντας “ναι και” ή “ναι αλλά”. Με αυτή την προσέγγιση βασικά βοήθησαν να “πάει το μπαλάκι” πίσω στον Νετανιάχου, μα και στις αραβικές χώρες» ανέφερε.
Πώς αξιολογείται η απάντηση της Χαμάς σε σχέση με το σχέδιο του Τραμπ;
Τι είπε η ισλαμιστική οργάνωση σχετικά με τα κύρια σημεία του σχεδίου:
Απελευθέρωση ομήρων: Η Χαμάς είπε ότι θα απελευθέρωνε Ισραηλινούς ομήρους, ζωντανούς και νεκρούς, σύμφωνα με τη φόρμουλα ανταλλαγών του σχεδίου, μα αναφέρθηκε στις «απαραίτητες συνθήκες επί του πεδίου για την εφαρμογή της ανταλλαγής» χωρίς να δώσει διευκρινίσεις.
Απόσυρση του Ισραήλ: Η Χαμάς είπε ότι αποδέχεται το πλαίσιο για τον τερματισμό του πολέμου και αναφέρθηκε σε «πλήρη απόσυρση» από τον θύλακα, ενώ το σχέδιο έλεγε πως οι ισραηλινές δυνάμεις «θα αποσύρονταν στη συμφωνηθείσα γραμμή για να ετοιμαστούν για απελευθέρωση ομήρων» και επίσης έκανε λόγο για «σταδιακή αποχώρηση».
Μελλοντική διακυβέρνηση: Η Χαμάς, που κυβερνά τη Γάζα από το 2007, είπε ότι θα έδινε τη διακυβέρνηση σε μια παλαιστινιακή τεχνοκρατική αρχή και παλαιστινιακή, αραβική και ισλαμική στήριξη, ενώ το σχέδιο Τραμπ έλεγε πως μια παλαιστινιακή τεχνοκρατική κυβέρνηση θα επιβλεπόταν από ένα νέο διεθνές μεταβατικό σώμα υπό τον Τραμπ και άλλους, όπως ο Βρετανός πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ.
Το μέλλον της Χαμάς: Η οργάνωση είπε ότι βλέπει τον εαυτό της ως μέρος ενός «εκτενούς παλαιστινιακού εθνικού πλαισίου» και δεν αναφέρθηκε σε αφοπλισμό, κάτι που στο παρελθόν είχε απορρίψει, ενώ το σχέδιο λέει ότι η Χαμάς δεν θα έχει κανέναν ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, ενώ αναφέρεται επίσης σε αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας.
Με πληροφορίες από Reuters
