Γράφει η Δρ. Ζέφη Δημαδάμα, Γενική Γραμματέας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Το ξέρουμε όλες είτε από προσωπικό βίωμα, είτε από όσα έχουμε μοιραστεί με τις κόρες, τις αδελφές, τις φίλες, τις συναδέλφους μας: Δεν είναι πάντα εύκολο να πεις ″όχι″. Ειδικά στην εφηβεία, συμβαίνει συχνά ένα κορίτσι να δυσκολεύεται να αρνηθεί και ένα αγόρι να επιμένει και να απαιτεί.
Οι αφηγήσεις δείχνουν ότι χρειάζεται επιμονή για να διαμορφωθεί η κουλτούρα συναίνεσης στις φιλικές, αλλά και στις ερωτικές και σεξουαλικές σχέσεις. Οι κανόνες μαθαίνονται στο σχολείο, στην οικογένεια, στην κοινότητα και συμφωνούμε ότι ελευθερία είναι η ελευθερία της επιλογής και ότι η επιλογή πρέπει να είναι συνειδητή. Η παραβίαση της επιθυμίας δεν αφορά μόνο στο σεξ, αλλά σε όλα όσα συνδέονται με την ερωτική και τη σεξουαλική επαφή, τη χρήση προφυλακτικού, τη βιντεοσκόπηση προσωπικών στιγμών και την κοινοποίησή τους.
Το ″όχι″σημαίνει ″όχι″ και δεν πρόκειται μόνο για την αρχή μιας ερωτικής σχέσης αλλά για τη συνέχιση και την εξέλιξή της. Αυτό σημαίνει ότι τα κορίτσια και τα αγόρια πρέπει να μαθαίνουν από την αρχή ποια είναι τα όρια της κατάφασης και ότι κάθε άρνηση πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστή.
Απαιτείται συνέχεια και εντατικοποίηση της προσπάθειας σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, γιατί τα περιστατικά έμφυλης βίας -δυστυχώς- αυξάνονται. Τα στοιχεία για τις γυναικοκτονίες είναι αμείλικτα, καθώς το 2022 καταγράφηκαν 24 γυναικοκτονίες, πολλές από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν όταν η γυναίκα αποφάσισε να φύγει, όταν ανακοίνωσε ότι θέλει να χωρίσει από την κακοποιητική σχέση.
Το κίνημα #Metoo συνέβαλε σημαντικά στην ευαισθητοποίηση γύρω από την έμφυλη βία, γιατί «έσπασαν ταμπού» και ξεπεράστηκαν αναστολές, αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς.
Ειδικότερα για το έγκλημα του βιασμού είναι απαραίτητη η συμπερίληψη στη νομοθεσία της Ε.Ε για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία και η διάσταση της έλλειψης συναίνεσης. Για αυτούς τους λόγους προτείνεται η ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου γύρω από τη σεξουαλική επίθεση, καθώς το μη συναινετικό σεξ, δηλαδή ο βιασμός, πρέπει συμπεριλαμβάνεται σε κάθε οδηγία για τη βία κατά των γυναικών, προκειμένου να θωρακιστεί η ασφάλεια τους αλλά και η δικαίωση τους.
Για την Ελλάδα, το πρώτο 10μηνο του 2021 οι καταγεγραμμένοι βιασμοί είναι σημαντικά περισσότεροι σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Συγκεκριμένα, το 2021 καταγράφηκαν από τις αστυνομικές υπηρεσίες 236 βιασμοί σε σχέση με τους 141 που είχαν καταγραφεί το 2020. Από τους 236 βιασμούς του 2021, οι 200 είχαν θύματα γυναίκες και οι 36 είχαν θύματα άντρες,.
Η Ελλάδα κατόπιν της κύρωσης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης με τον Ν.4531/2018 προχώρησε στη λήψη μέτρων για την πρόληψη, καταπολέμηση και εξάλειψη της σεξουαλικής βίας. Η χώρα μας για πρώτη φορά ενσωμάτωσε, με το άρθρο 12 του ν. 4637/2019, στον Ποινικό Κώδικα την απουσία συναίνεσης στο άρθρο για τον βιασμό όπου πλέον συνυπάρχει με τον ορισμό του βιασμού με βάση τη χρήση βίας ή την απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου, που ίσχυε εκ των προτέρων.
Ο βιασμός αντιμετωπίζεται ως έγκλημα και προσδιορίζεται λαμβάνοντας υπόψη την έννοια της συναίνεσης.
Πεποίθησή μας είναι στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας ότι η νομοθετική παρέμβαση και η υιοθέτηση συστηματικών και ενισχυτικών πολιτικών προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργεί και παιδαγωγικά, και δρα αποφασιστικά στην αλλαγή νοοτροπίας και την καταπολέμηση αναχρονιστικών στερεοτύπων.
Είναι αναγκαίο και αποτελεί προτεραιότητά μας η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση στο ότι μόνο το «ναι» σημαίνει «ναι».
Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση είναι στις άμεσες πολιτικές προτεραιότητες της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έμφαση στο μαθητικό και φοιτητικό πληθυσμό, με βιωματικές δράσεις και με καμπανιες που θα ξεκινήσουν τη συζήτηση για τη συναίνεση “Ας μιλήσουμε για το ΝΑΙ” (“Let’s talk about YES”) αξιοποιώντας το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.