Μια παγκόσμια τάση για αύξηση στις τιμές χονδρικής ενέργειας και φυσικού αερίου αγγίζει και τα νοικοκυριά σε όλη την Ευρώπη. Πολύ υψηλότεροι λογαριασμοί ενέργειας για φέτος (αλλά και στην συνέχεια...) με τους πιο ευάλωτους να εκτίθενται στην «φτώχεια των καυσίμων», όπως επισημαίνουν ομάδες καταναλωτών.
Γιατί τόσο υψηλές τιμές;
Οι εταιρείες ενέργειας πληρώνουν σε χονδρική τιμή για να αγοράσουν το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια που πωλούν στους καταναλωτές. Όπως σε κάθε αγορά, η τιμή μπορεί ανά πάσα στιγμή να αυξηθεί ή να μειωθεί, λόγω της προσφοράς και της ζήτησης.
Συνήθως, οι τιμές αυξάνονται λόγω της υψηλότερης ζήτησης για θέρμανση και φωτισμό το χειμώνα, ενώ πέφτουν το καλοκαίρι.
Οι τιμές άρχισαν να ανεβαίνουν πάνω από τα ιστορικά φυσιολογικά επίπεδα τον περασμένο Σεπτέμβριο και έχουν εκτοξευθεί περαιτέρω μετά τη διακοπή του εφοδιασμού που συνδέεται με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου.
Λίγο πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, η γερμανική κυβέρνηση διέκοψε την κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2, που εάν λειτουργούσε θα είχε διπλασιάσει την ποσότητα ρωσικού φυσικού αερίου που φτάνει από την Ρωσία στην Ευρώπη. Η Ρωσία τον Ιούλιο μείωσε τους όγκους μέσω του Nord Stream 1 στο 20% της χωρητικότητας του συγκεκριμένου αγωγού, επικαλούμενη προβλήματα συντήρησης.
Η γερμανική κυβέρνηση είπε ότι αυτό είναι ένα πρόσχημα που χρησιμοποιείται από τη Μόσχα για να απαντήσει στις κυρώσεις της Δύσης που επιβλήθηκαν για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι διακοπές στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας στη Γαλλία και ο καύσωνας σε όλη την Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι έχουν επίσης αυξήσει τη ζήτηση.
Οι ευρωπαϊκές τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου στον ολλανδικό κόμβο TTF έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 350% - συγκρίνοντας με τις τιμές ένα χρόνο πριν - ενώ οι γερμανικές και γαλλικές συμβάσεις ηλεκτρικής ενέργειας έχουν εκτιναχθεί κατά 540% και 790% αντίστοιχα.
Για πόσο καιρό θα συμβαίνει αυτό;
Πολλοί αναλυτές της αγοράς φυσικού αερίου αναμένουν ότι οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές για τα επόμενα δύο χρόνια ή για περισσότερο.
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για φυσικό αέριο και άνθρακα αυτόν τον χειμώνα αναμένεται να αποτρέψει την πτώση των τιμών. Οποιαδήποτε περαιτέρω διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου, όπως η πλήρης διακοπή της λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 1, θα πίεζε προς τα πάνω τις τιμές.
Αν και οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σε καλό δρόμο για να ξαναγεμίσουν τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου σε ένα ελάχιστο επίπεδο 80% έως την 1η Οκτωβρίου, ένας επιπλέον κρύος χειμώνας θα μπορούσε να εξαντλήσει γρήγορα αυτά τα αποθέματα.
Γιατί παρασύρονται οι τιμές λιανικής;
Πολλοί προμηθευτές ενέργειας μετακυλίουν υψηλότερα κόστη χονδρικής στους καταναλωτές μέσω των τιμολογίων λιανικής τους. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, σε έναν λογαριασμό διπλού καυσίμου (ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο), το κόστος χονδρικής μπορεί να αντιστοιχεί στο 40% του συνόλου.
Οι προμηθευτές μπορούν να αγοράσουν ενέργεια από τη χονδρική αγορά την ημέρα της παράδοσης, έως και μήνες ή μία ολόκληρη σεζόν νωρίτερα, καθώς προσπαθούν να προβλέψουν στην πραγματικότητα, πότε θα είναι χαμηλότερες οι τιμές και πόσο θα αγοράσουν για να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών τους.
Εάν οι προμηθευτές δεν αγοράσουν εγκαίρως αρκετή ενέργεια, ίσως χρειαστεί να αγοράσουν περισσότερη αργότερα, σε τιμή που θα μπορούσε να είναι υψηλότερη, ανάλογα με τις κινήσεις της αγοράς.
Και τι κάνουν οι κυβερνήσεις;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε τον Ιούλιο από τα κράτη μέλη της να μειώσουν τη ζήτηση φυσικού αερίου οικειοθελώς κατά 15% αυτόν τον χειμώνα με πιθανή ακόμα και την επιβολή υποχρεωτικών περικοπών.
Αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν ήδη λάβει μέτρα για να μειώσουν την κατανάλωση πριν από την ανακοίνωση, εισάγοντας μεταξύ άλλων ρυθμίσεις για χαμηλότερα επίπεδα στην λειτουργία του κλιματισμού ή της θέρμανσης σε δημόσια και εμπορικά κτίρια.
Η Γερμανία έχει περάσει στο δεύτερο στάδιο ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο, που περιλαμβάνει τρία στάδια. Το τρίτο στάδιο προβλέπει τον περιορισμό της προσφοράς αερίου στη βιομηχανία.
Θα εισαγάγει επίσης μια εισφορά φυσικού αερίου για την κατανομή του υψηλού κόστους που θα απαιτήσει η αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου. Θα επιβαρυνθούν δηλαδή όλοι οι καταναλωτές σε κάποιο βαθμό από τον Οκτώβριο. Αυτό σημαίνει ότι θα έρθουν αυξήσεις τελικά στους γερμανικούς λογαριασμούς ενέργειας - κατά μέσο όρο 480 ευρώ ετησίως.
Οι κυβερνήσεις έχουν επίσης ανακοινώσει μέτρα όπως οι επιδοτήσεις, η κατάργηση των περιβαλλοντικών εισφορών ή και του ΦΠΑ στους λογαριασμούς.
Η Βρετανία, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο φυσικό αέριο για τη θέρμανση, εισήγαγε ένα ανώτατο όριο τιμών στα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα τιμολόγια ενέργειας, που ορίζει μια μέγιστη χρέωση ανά μονάδα ενέργειας και περιορίζει τα κέρδη των προμηθευτών στο 1,9%.
Ωστόσο, το ανώτατο όριο εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε πάνω από 4.200 λίρες ετησίως τον Ιανουάριο, αυξημένο κατά 230% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Τέσσερις κινήσεις που μπορούμε να κάνουμε εμείς, οι καταναλωτές
Τα νοικοκυριά αντιπροσωπεύουν το 30%-40% της ζήτησης στην αγορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Περίπου το 80% της ζήτησης οικιακού αερίου καταναλώνεται για θέρμανση, ενώ το υπόλοιπο για ζεστό νερό και μαγείρεμα.
Συνήθως η ζήτηση είναι υψηλότερη τη χειμερινή περίοδο, η οποία διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Μάρτιο.
Σύμφωνα με αναλυτές της Bernstein, ορισμένα μέτρα από τα νοικοκυριά θα μπορούσαν να περιορίσουν τη ζήτηση για φυσικό αέριο κατά το ένα τρίτο:
1. Η μείωση στον θερμοστάτη ενός σπιτιού κατά 1 βαθμό - στους 19 βαθμούς Κελσίου από τους 20 βαθμούς - θα μπορούσε να μειώσει τη ζήτηση για αέριο οικιακής χρήσης κατά περίπου 7%.
2. Το να φοράμε ένα χοντρό πουλόβερ στο σπίτι κατά τη χειμερινή περίοδο θα μπορούσε να φέρει εξοικονόμηση επιπλέον 4% στην κατανάλωση του νοικοκυριού μας.
3. Αν καθυστερήσουμε να ανάψουμε τα καλοριφέρ μας μέχρι τον Νοέμβριο - αποφεύγοντας την θέρμανση από τον Οκτώβριο ή, αντίστοιχα, διακόψουμε την θέρμανση τον Φεβρουάριο αντί για τον Μάρτιο, θα μπορούσαμε να εξοικονομήσουμε 3%-6% στην κατανάλωσή μας.
4. Η απενεργοποίηση των καλοριφέρ σε αχρησιμοποίητα δωμάτια, η αντικατάσταση των κεφαλών ντους με κεφαλές που εξοικονομούν νερό και η ενεργοποίηση του λέβητα για ντους δύο φορές την ημέρα (και όχι περισσότερες) θα μπορούσε να φέρει εξοικονόμηση επιπλέον 7%.
Στη Βρετανία, η ομάδα καταναλωτών/ακτιβιστών Don’t Pay UK ζητά μείωση των λογαριασμών ενέργειας σε προσιτό επίπεδο και προτρέπει τους πολίτες να ακυρώσουν τις πληρωμές ενέργειας με άμεση χρέωση από τον Οκτώβριο.