Επιμέλεια: Γιούλα Ζαχιώτη
Στα ανοιχτά των βορειοανατολικών ακτών της Βραζιλίας, στο σημείο που ο ποταμός Αμαζόνιος εκβάλλει στον Ατλαντικό, υπάρχουν δύο πολύ διαφορετικά είδη θησαυρού. Ο πρώτος είναι ένα οικολογικό κόσμημα: ένας κοραλλιογενής ύφαλος 3.600 τετραγωνικών μιλίων που ανακαλύφθηκε πριν από λιγότερο από μια δεκαετία. Ο δεύτερος θησαυρός θέτει τον πρώτο σε άμεσο κίνδυνο καθώς η κυβέρνηση του αριστερού προέδρου Λούλα έδωσε τις πρώτες άδειες για γεωτρήσεις στην περιοχή του Αμαζονίου που κρύβει στα βάθη της δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου.
Η ειρωνία είναι, ότι σε αυτό το σημείο του πλανήτη, στην πόλη Μπελέμ, διεξάγεται αυτές τις ημέρες η Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ (COP30) προκαλώντας την αντίδραση ιθαγενών και ακτιβιστών, που εισέβαλαν χθες στο χώρο του συνεδρίου διαμαρτυρόμενοι για την καταστροφή του περιβάλλοντος στο βωμό του πετρελαίου.
Η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Γουιάνα είναι οι νέες ισχυρές πετρελαιοπαραγωγές χώρες εκτός ΟΠΕΚ, καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί στα εδάφη τους τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου με τους αναλυτές να τις αποκαλούν η «Μέση Ανατολή της Νότιας Αμερικής».
Λίγες εκατοντάδες μίλια βόρεια της Βραζιλίας, στα ανοιχτά των ακτών της Γουιάνας, εταιρείες αντλούν ήδη περίπου 650.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα από μια τεράστια δεξαμενή βαθέων υδάτων που ανακαλύφθηκε το 2015. Το εύρημα έχει μετατρέψει τη χώρα, που είναι καλυμμένη με τροπικά δάση, στο νεότερο πετρελαιοκράτος του πλανήτη και στον υψηλότερο παραγωγό πετρελαίου κατά κεφαλήν.
Το ιδιο πλούσιες σε πετρέλαιο είναι και οι πεδιάδες της Vaca Muerta στη δυτική Αργεντινή όπου βρίσκονται διάσπαρτες πετρελαιοπηγές. Η παραγωγή ορυκτών καυσίμων από αυτό το τεράστιο κοίτασμα σχιστολιθικού έχει εκτοξευθεί την τελευταία δεκαετία, απ όπου θα παράγονται περισσότερα από ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα έως το 2030.
«Καλώς ήρθατε στο νέο πετρελαϊκό σύνορο της Νότιας Αμερικής. Είναι πραγματικά απίστευτο πόσο γρήγορα επεκτείνεται», δήλωσε η Nicole Figueiredo de Oliveira, εκτελεστική διευθύντρια του περιβαλλοντικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού Arayara.
Παρότι η Λατινική Αμερική έχει κι άλλες μεγάλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες όπως τη Βενεζουέλα, η Βραζιλία, η Γουιάνα και η Αργεντινή βρίσκονται σήμερα στις πέντε κορυφαίες του κόσμου εκτός του ΟΠΕΚ.
Οι Αριστεροί πρόεδροι διέσωσαν το θησαυρό
Η Λατινική Αμερική έχει μακρά ιστορία στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων καθώς έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου μετά τη Μέση Ανατολή.
«Ωστόσο, είναι μια από τις λίγες περιοχές του πλανήτη που οι κυβερνήσεις τους δεν εκμεταλλεύτηκαν την άνθηση του πετρελαίου στις αρχές αυτού του αιώνα λόγω των αριστερών πεποιθήσεων πολλών προέδρων τους, οι οποίοι έδειχναν μια αποστροφή προς τις ιδιωτικές επενδύσεις» υποστηρίζει ο Francisco Monaldi, διευθυντής του Προγράμματος Ενέργειας της Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο Rice.
Όμως αυτό φαίνεται ότι πλέον αλλάζει. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις έχουν προκαλέσει ενθουσιασμό για το πετρέλαιο της Νότιας Αμερικής για 2 σημαντικούς λόγους: είναι συνήθως φθηνότερο από τον μέσο όρο καθώς οι πετρελαιοπηγές βαθέων υδάτων, παράγουν μεγάλες ποσότητες με χαμηλότερο κόστος, και εκπέμπει ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα κλιματικής ρύπανσης ανά βαρέλι, καθώς συχνά απαιτεί λιγότερη επεξεργασία και παράγεται χρησιμοποιώντας νεότερες υποδομές και καθαρότερη ενέργεια.
Τεράστιες πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η Exxon και η Chevron, έχουν αναλάβει πολλά έργα στους βαθείς ωκεανούς και τα σχιστολιθικά πεδία της Νότιας Αμερικής, ακριβώς τη στιγμή που η άνθηση του σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ αρχίζει να σταθεροποιείται.
Βραζιλία
Η Βραζιλία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή. Η παραγωγή έχει «φτάσει σε επίπεδα που δεν έχουμε ξαναδεί στην Λατινική Αμερική», δήλωσε ο Monaldi, υποστηρίζοντας ότι αυτό οφείλεται κυρίως στα εξαιρετικά βαθιά αποθέματα πετρελαίου «προ-αλατιού» που ανακαλύφθηκαν το 2006, και ήταν θαμμένα κάτω από παχιά στρώματα αρχαίου αλατιού κάτω από τον ωκεανό.
Το αργό πετρέλαιο έγινε το κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας το 2024 για πρώτη φορά, ξεπερνώντας τη σόγια.
Τον Αύγουστο του 2025, η BP ανακοίνωσε ότι είχε κάνει τη μεγαλύτερη ανακάλυψη πετρελαίου και φυσικού αερίου των τελευταίων 25 χρόνων στα ανοικτά των ακτών του Ρίο ντε Τζανέιρο. Νοτιότερα, κοντά στην Ουρουγουάη, οι πετρελαϊκές εταιρείες πιστεύουν ότι η λεκάνη Pelotas θα μπορούσε να είναι ένα άλλο νέο μεγάλο κοίτασμα.
Όμως, οι εκβολές του ποταμού Αμαζονίου στη λεκάνη Foz do Amazonas – γνωστό ως «Ισημερινό Όριο» είναι ένα αμφιλεγόμενο σημείο. Τον Ιούνιο, η Βραζιλία δημοπράτησε αρκετά υπεράκτια πετρελαϊκά οικόπεδα στην περιοχή, 19 εκ των οποίων βρίσκονται στη λεκάνη του Αμαζονίου, σε εταιρείες όπως η Chevron, η Exxon και η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Βραζιλίας Petrobras.
Η Petrobras προσπαθεί να κάνει γεωτρήσεις σε αυτή την περιοχή εδώ και πολλά χρόνια. Το 2023 όμως, η περιβαλλοντική υπηρεσία της Βραζιλίας IBAMA αρνήθηκε να δώσει άδεια υπεράκτιας γεώτρησης, επικαλούμενη τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή. Όμως, μόλις τον περασμένο μήνα, η υπηρεσία έδωσε το πράσινο φως για ερευνητικές γεωτρήσεις αλλάζοντας εντελώς πολιτική της χώρας, με τον Αριστερό Λούλα να γίνεται κόκκινο πανί για τους οικολόγους.
«Ο Λούλα ήταν πάντα υπέρμαχος του πετρελαίου», δήλωσε ο Figueiredo de Oliveira. ο οποίος κρατά μια σατιρική φωτογραφια του Λούλα που σηκώνει ψηλά τα χέρια του που έχει βουτήξει στο πετρέλαιο, από μια εκδήλωση της Petrobras το 2010. Από κάτω η λεζάντα λέει: «Ο Θεός είναι Βραζιλιάνος».
Αν και ο Λούλα έχει απορρίψει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς περί υποκρισίας έχει δηλώσει πρόσφατα ότι «δεν θέλω να είμαι περιβαλλοντικός ηγέτης. Ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι είμαι». Υποστηρίζει μάλιστα, ότι ο πετρελαϊκός πλούτος μπορεί να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της μετάβασης της Βραζιλίας σε καθαρή ενέργεια.
Γουιάνα
Το επιχείρημα ότι το πετρέλαιο είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη μπορεί να είναι ευκολότερο να διατυπωθεί σε μια χώρα όπως η Γουιάνα, όπου το 48% του λαού ζει με λιγότερα από 5,50 δολάρια την ημέρα, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Η Γουιάνα, η οποία έχει παρόμοια γεωλογία με το Ισημερινό Όριο της Βραζιλίας, βιώνει μια αξιοσημείωτη άνθηση λόγω πετρελαίου από το 2015. Η χώρα των περίπου 820.000 κατοίκων είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στον κόσμο καθώς παράγει τα περισσότερα βαρέλια πετρελαίου κατά κεφαλήν στην ιστορία φτάνοντας ακόμη κι αυτών που παράγονται στη Μέση Ανατολή.
Η κυβέρνηση επέμεινε ότι μπορεί να εξισορροπήσει την εκμετάλλευση πετρελαίου με την προστασία του περιβάλλοντος καθώς είναι μία από τις λίγες χώρες που αποθηκεύει περισσότερη ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη από ό,τι παράγει λόγω των τεράστιων τροπικών δασών της.
Αργεντινή
Η τεράστια περιοχή σχιστολιθικού πετρελαίου της Αργεντινής, η Vaca Muerta, που συχνά συγκρίνεται με τη λεκάνη της Πέρμιας στο Τέξας, κατέχει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα σχιστολιθικού αερίου στον κόσμο και τα τέταρτα μεγαλύτερα σε σχιστολιθικό πετρέλαιο.
Είναι η μεγάλη ελπίδα της Αργεντινής για οικονομική ανάκαμψη υπό τον φιλελεύθερο πρόεδρο Javier Milei. «Σχεδόν όλα έχουν να κάνουν με την επέκταση της Vaca Muerta», δήλωσε ο Gabriel Blanco, καθηγητής στη Σχολή Μηχανικών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Κεντρικού Μπουένος Άιρες και πρώην εθνικός διευθυντής κλιματικής αλλαγής στην Αργεντινή.
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο πωλούνται πολύ εύκολα στην εγχώρια αγορά, σε μια χώρα που η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος δεν ήταν ποτέ στην πολιτική ατζέντα δήλωσε ο Blanco. Και η Vaca Muerta είναι μια ελκυστική πρόταση για τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων.
Ο σχιστολιθικός άνθρακας είναι ένας πολύ διαφορετικός τύπος επένδυσης από τις γεωτρήσεις σε βαθιά νερά καθώς δεν απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει πράγματι πετρέλαιο. Και κάπως έτσι, η κυβέρνηση της Αργεντινής προσπάθεί να δώσει μια οικονομική ώθηση από το χάος που βρίσκεται η χωρα τις τελευταίες δεκαετίες
Το πώς ακριβώς θα εξελιχθεί ωστόσο, το πετρελαϊκό μέλλον της Νότιας Αμερικής δεν είναι ακόμη σαφές.
Η ζήτηση πετρελαίου αναμένεται να κορυφωθεί στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, πράγμα που θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι χώρες που θα στραφούν στα ορυκτά καύσιμα θα βρεθούν παγιδευμένες σε μια μη κερδοφόρα βιομηχανία. Μέχρι τότε όμως, η ζήτηση παραμένει και η Νότια Αμερική θέτει ισχυρή υποψηφιότητα για να γίνει το αντίπαλο δέος της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας μετατοπίζοντας την παγκόμσια αγορά προς τη Δύση.
Πηγή: CNN, The Guardian
