Δεν είναι «υπερβολή των νομοθετών». Μια πρόσκρουση με 50 km/h ισοδυναμεί, για τον άνθρωπο μέσα στο αυτοκίνητο, με πτώση από περίπου τρίτο όροφο. Η ζώνη και το airbag δεν είναι πολυτέλειες. Είναι η διαφορά ανάμεσα σε βαριά αναπηρία και το να κατέβεις από το αυτοκίνητο περπατώντας.
Γράφτηκε ότι «το Μονακό είναι το μοναδικό σημείο στην Ευρώπη, όπου δεν είναι υποχρεωτική η ζώνη, γιατί το όριο είναι 50 km/h». Εντυπωσιακός ο τίτλος του δημοσιεύματος, αλλά αυτό δεν ισχύει.
Τα πιο πρόσφατα ταξιδιωτικά/οδικά guidelines για το πριγκιπάτο αναφέρουν ότι:
- Το γενικό όριο ταχύτητας είναι 50 km/h μέσα στο Μονακό.
- Η ζώνη είναι υποχρεωτική για όλους τους επιβάτες, μπροστά και πίσω.
Άρα: ούτε το Μονακό, ούτε ουσιαστικά καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν “εμπιστεύεται” τα 50 km/h τόσο ώστε να πει «χωρίς ζώνη, δεν πειράζει».
Για να δούμε τώρα μία – μιά ξεχωριστά τις περιπτώσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με ταχύτητες και ζώνες
1. Πρόσκρουση με 50 km/h σε εμπόδιο: τι παθαίνει ένας χωρίς ζώνη
50 km/h σημαίνει περίπου 14 μέτρα το δευτερόλεπτο.
Αν μεταφραστεί αυτό σε ελεύθερη πτώση, είναι σαν να πέφτεις από περίπου 10 μέτρα ύψος – κάτι ανάμεσα σε 3ο και 4ο όροφο. (Η φυσική: v² = 2gh, για v ≈ 13,9 m/s βγαίνει h ≈ 9,8 m.)
Σενάριο: χτυπάς με 50 km/h σε σταθερό εμπόδιο (τοιχάκι, δέντρο, κολόνα).
- Με ζώνη: Το αυτοκίνητο αρχίζει να “τσαλακώνει” (crumple zone). Η ζώνη σε κρατάει στο κάθισμα, τεντώνεται, μοιράζει τη δύναμη στο θώρακα και τη λεκάνη. Αν υπάρχει airbag, αυτό φουσκώνει και σου “μαλακώνει” την επαφή με το τιμόνι/ταμπλό. Οι επιβραδύνσεις είναι πολύ υψηλές, αλλά διαρκούν λίγα εκατοστά σε απόσταση και λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου παραπάνω, οπότε η πιθανότητα να ζήσεις και να περπατήσεις είναι πολλαπλάσια.
- Χωρίς ζώνη: Το αυτοκίνητο σταματά, εσύ όχι. Συνεχίζεις με 50 km/h μέχρι να σε σταματήσει κάτι: τιμόνι, παρμπρίζ, κολόνα οροφής, ή… να εκτιναχθείς έξω. Η απόσταση ακινητοποίησης του σώματος μπορεί να είναι μόνο μερικά εκατοστά (π.χ. πρόσωπο σε τιμόνι/ταμπλό). Αυτό σημαίνει επιβραδύνσεις δεκάδων έως εκατοντάδων g – επίπεδα που το ανθρώπινο σώμα δεν αντέχει. Μελέτες σε πραγματικά ατυχήματα δείχνουν ότι η εκτίναξη από το όχημα αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου περίπου 40 φορές σε σχέση με το να μείνεις μέσα στο αυτοκίνητο.
Με απλά λόγια: σε μετωπική/πρόσκρουση με 50 km/h, ο μη δεμένος οδηγός παθαίνει κάτι αντίστοιχο με το να προσγειωθεί με το κεφάλι από τον τρίτο όροφο. Το “σώζεται επειδή δεν ήταν δεμένος” είναι στατιστικά σχεδόν ανύπαρκτο.
2. Δύο αυτοκίνητα μετωπικά με 50 km/h: είναι «σαν 100»;
Κλασική απορία: «Αν δύο αυτοκίνητα συγκρουστούν μετωπικά, 50 km/h το καθένα, είναι σαν να τράκαρες με 100;»
Όχι. Αν τα αυτοκίνητα έχουν παρόμοια μάζα και δομή, για τον κάθε οδηγό η σύγκρουση μοιάζει περισσότερο με: «Χτυπάω σε έναν τοίχο με 50 km/h». Όχι με 100.
Ωστόσο: Η ενέργεια που πρέπει να απορροφήσουν συνολικά τα δύο αυτοκίνητα είναι μεγαλύτερη από μια απλή σύγκρουση σε σταματημένο όχημα, οι παραμορφώσεις είναι τεράστιες και στα 50 km/h μετωπική, χωρίς ζώνη, οι πιθανότητες θανάτου είναι δραματικά αυξημένες. Απλά: δεν είναι “σαν 100”, αλλά και στα 50 km/h είναι ήδη φονική ταχύτητα.
3. «Μήπως η ζώνη σε μπλοκάρει και είναι χειρότερη;»
Αυτός είναι ένας από τους πιο επίμονους μύθους. Στατιστικά και επιστημονικά, ισχύει το ακριβώς αντίθετο:
- Ο ΠΟΥ και η UNECE αναφέρουν ότι η χρήση ζώνης μειώνει τον κίνδυνο θανάτου για επιβάτες μπροστινών θέσεων κατά 40–50%, και για τις πίσω θέσεις μέχρι και 75%.
- Ευρωπαϊκά/ελληνικά δεδομένα δείχνουν ότι όσοι δεν φορούν ζώνη αποτελούν δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό των νεκρών σε τροχαία.
Για τις περιπτώσεις φωτιάς/βύθισης, που επικαλούνται όσοι φοβούνται να “παγιδευτούν”:
- Οι συγκρούσεις με φωτιά ή νερό είναι κάτω από 1% των ατυχημάτων.
- Μελέτες πάνω σε πραγματικά δυστυχήματα δεν βρήκαν ότι η ζώνη αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από φωτιά/βύθιση. Αντίθετα, η ζώνη σου αυξάνει τις πιθανότητες να μείνεις συνειδητός και άρα να προλάβεις να βγεις.
Άρα: Ναι, σε κρατάει στο κάθισμα – εκεί ακριβώς πρέπει να είσαι για να έχεις οποιαδήποτε ελπίδα επιβίωσης. Όταν “μπλοκάρει”, συνήθως σημαίνει ότι έχει γίνει ΠΟΛΥ βίαιη σύγκρουση. Το ερώτημα δεν είναι αν θα βγεις εύκολα από τη ζώνη, αλλά αν θα ήσουν ζωντανός χωρίς αυτήν.
4. Ζώνη vs airbag: ποιος «σώζει» ποιον;
Οι αερόσακοι (airbags) είναι συμπληρωματικά συστήματα συγκράτησης, Δεν σχεδιάστηκαν ποτέ για να αντικαταστήσουν τη ζώνη.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη:
- Ζώνη χωρίς airbag: Ήδη έχεις τεράστιο κέρδος ασφάλειας. Η ζώνη “κρατάει” το σώμα, μειώνει την ταχύτητα και αποτρέπει την εκτίναξη.
- Airbag χωρίς ζώνη: Ο επιβάτης φεύγει ανεξέλεγκτα μπροστά και ο αερόσακος σκάει πάνω του με τεράστια ταχύτητα. Ο κίνδυνος σοβαρού τραυματισμού από τον ίδιο τον airbag (π.χ. αυχένας, πρόσωπο, θώρακας) είναι πολύ μεγαλύτερος. Οι επίσημες οδηγίες ασφαλείας (NHTSA κ.ά.) το λένε ρητά: ο αερόσακος μόνος του δεν σε προστατεύει, αν δεν φοράς ζώνη.
Ο συνδυασμός που “γράφει” στα crash tests είναι: Ζώνη + προεντατήρες + airbag + καλά crash structures στο αμάξι.
5. Νέος ΚΟΚ, 30–40 km/h και η συζήτηση στις ελληνικές πόλεις
Ο νέος/υπό αναθεώρηση Κώδικας στην Ελλάδα κινείται στη γραμμή που έχει ανοίξει ο ΟΗΕ και ο ΠΟΥ:
- Προωθείται γενικευμένο όριο 30 km/h σε αστικές περιοχές παγκοσμίως, ως μέτρο προστασίας πεζών και ποδηλατών.
- Στην ελληνική συζήτηση, βλέπουμε προτάσεις/μέτρα για 30 km/h σε ήπιους αστικούς δρόμους, 40 km/h σε κατοικημένες περιοχές, αντί για τα παλιά 50 km/h.
Γιατί έχει σημασία αυτό, αφού “και στα 30/40 δεν σκοτώνεσαι”; Διότι η κινητική ενέργεια αυξάνεται με το τετράγωνο της ταχύτητας. Από 30 σε 50 km/h, η ενέργεια σχεδόν τριπλασιάζεται.
Με χαμηλότερα όρια + ζώνη + airbag, αυξάνεις εντυπωσιακά την πιθανότητα το ατύχημα να είναι τρακάρισμα με τραύματα, όχι δυστύχημα με νεκρούς.
Η Ελλάδα, που παραδοσιακά έχει υψηλή οδική θνησιμότητα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, έχει πολύ να κερδίσει από σοβαρή επιβολή ορίων ταχύτητας και καθολική χρήση ζώνης σε όλες τις θέσεις.
6. Συνοψίζοντας:
Q: Αν τρακάρεις με 50 km/h χωρίς ζώνη, τι παθαίνεις;
Σαν να έπεσες από τον τρίτο όροφο με το κεφάλι: πολύ υψηλή πιθανότητα θανατηφόρου ή καταστροφικού τραυματισμού.
Q: Δύο οχήματα μετωπικά, 50 km/h το καθένα;
Για κάθε οδηγό μοιάζει με σύγκρουση με σταθερό εμπόδιο με 50 km/h – όχι 100, αλλά ούτως ή άλλως φονική χωρίς ζώνη.
Q: Η ζώνη σώζει ή “παγιδεύει”;
Τα δεδομένα είναι μονομερή: μειώνει τον κίνδυνο θανάτου έως και 50%, μειώνει τον κίνδυνο εκτίναξης κατά τάξη μεγέθους και δεν αυξάνει τον κίνδυνο σε φωτιά/βύθιση.
Q: Αρκεί η ζώνη ή θέλω και airbag
- Η ζώνη από μόνη της είναι ήδη ισχυρό μέτρο ασφαλείας.
- Το airbag είναι σχεδιασμένο να δουλεύει πάνω από τη ζώνη, όχι αντί γι’ αυτήν. Airbag χωρίς ζώνη = πολύ κακή ιδέα.
