Γράφει ο Γιώργος Σταμάτης, Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ – Γενικός Εισηγητής για τους Ρομά και Ταξιδευτές, της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης.
*
Η 5η Νοεμβρίου καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της UNESCO το 2015, ως Παγκόσμια Ημέρα της γλώσσας Ρομανί, με στόχο να προωθήσει τη διατήρηση της γλώσσας και του πολιτισμού των Ρομά, να βελτιώσει την ευημερία τους και να αναγνωρίσει την ξεχωριστή σημασία κάθε γλώσσας ως πηγής ποικιλομορφίας και δύναμης για όλες τις κοινωνίες. Η απόφαση ελήφθη με πρωτοβουλία της Κροατίας, δεδομένου ότι το κροατικό κοινοβούλιο αναγνώρισε την ημέρα αυτήν το 2012, με αφορμή την έκδοση του Κροατο-Ρομανί Λεξικού στις 5 Νοεμβρίου 2008. Το 2018, δεκαέξι κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης αναγνώρισαν τη γλώσσα Ρομανί ως μειονοτική γλώσσα βάσει του ευρωπαϊκού χάρτη για τις περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες.
Η Ρομανί ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια και έχει μεταξύ άλλων σλαβικές, ελληνικές, ουγγρικές και άλλες επιρροές, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον πλούτο και την πολυμορφία της πολιτισμικής κληρονομιάς των τσιγγάνων. Σήμερα η ρομανί αποτελείται περίπου από 33.000 λέξεις, ενώ έχουν αναπτυχθεί 17 διάλεκτοι. Ωστόσο, παρά τις διαλεκτικές διαφορές, οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας είναι σε θέση να κατανοούν σε μεγάλο βαθμό ο ένας τον άλλον. Αν και η γλώσσα αυτή έχει αναπτυχθεί αποκλειστικά προφορικά, εν τούτοις διατηρεί μέχρι και σήμερα το ρυθμό και τη μουσικότητα της, παρά τις επιδράσεις που έχει δεχθεί από άλλες γλώσσες. Οι πιο διαδεδομένες διάλεκτοι της ρομανί είναι η βλάχικη ρομανί, η βαλκανική ρομανί και η σίντι ρομανί.
Στις μέρες μας, η Ρομανί γλώσσα αντιμετωπίζει ακόμη προκλήσεις, όπως την περιθωριοποίηση, την έλλειψη ορατότητας και τον κίνδυνο γλωσσικής αλλοίωσης και αποδυνάμωσης.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνωρίζει τη Ρομανί γλώσσα, όπως και κάθε γλώσσα, ως αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς και της κοινής μας ταυτότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η διατήρηση και προώθηση της Ρομανί είναι πολιτική επιλογή ισότητας, ορατότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Μέσα από τη γλώσσα αυτή, αναδεικνύεται η φωνή ενός λαού, που παρά τις δυσκολίες και διακρίσεις που συχνά υφίσταται, συνεχίζει να προσφέρει, να δημιουργεί και να εμπλουτίζει τον κοινό ευρωπαϊκό μας πολιτισμό. Προστατεύοντας και διαφυλάσσοντας τη γλώσσα Ρομανί, συμβάλλουμε έμπρακτα στη συμπερίληψη των Ρομά στον κοινωνικό ιστό, την ενίσχυση της ορατότητας τους, την ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Παράλληλα, διατηρούμε ζωντανό ένα κομμάτι της κοινής ευρωπαϊκής μας Ιστορίας, που συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας.
Η καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Ρομανί γλώσσας, σηματοδοτεί επιπλέον την ενίσχυση της διαπολιτισμικής προσέγγισης και συμβάλλει περαιτέρω στην ανάπτυξη της έρευνας για τη γλώσσα αυτή, που αν και μόνο προφορική έχει καταφέρει να επιζήσει ανά τους αιώνες. Στην κατεύθυνση αυτήν, είναι ευθύνη μας ως ευρωπαϊκών κρατών, να αναγνωρίσουμε έμπρακτα την αξία της γλωσσικής ποικιλομορφίας ως θεμέλιο της δημοκρατικής ζωής και να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της παρουσίας της Ρομανί στη δημόσια σφαίρα.
Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να στηριχθεί η εκπαίδευση και διδασκαλία στη Ρομανί, καθώς και η παραγωγή κατάλληλων γλωσσικών εγχειριδίων και ανοιχτών ψηφιακών πόρων. Σε πολιτισμικό επίπεδο, κομβικό ρόλο κατέχει η στήριξη των δημιουργών περιεχομένου στη Ρομανί γλώσσα και καλλιτεχνών Ρομά, καθώς και η ανάπτυξη συνεργιών με μουσεία και άλλα πολιτιστικά ιδρύματα, για τη διοργάνωση εκθέσεων και βιωματικών δράσεων. Η δικτύωση μέσα από ευρωπαϊκά φόρα πολιτικών, επιστημόνων και ερευνητών για τη γλώσσα Ρομανί, όπως επίσης και η διοργάνωση εκστρατειών ενημέρωσης, θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ορατότητας της γλώσσας και στην ανάπτυξη τρόπων μετάδοσης και διδασκαλίας της.
Η Ευρώπη που εδράζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της αποδοχής της ετερότητας και της πολυμορφίας, οφείλει να επενδύσει έμπρακτα στην προώθηση της Ρομανί, με όραμα να συμβιώνουμε όλοι σε μια ήπειρο όπου όλες οι γλώσσες και όλες οι κοινότητες είναι εξίσου ορατές, σεβαστές και πολύτιμες.
