Η λεκάνη της Μεσογείου, ένα από τα λίκνα του πολιτισμού [1], και σπίτι για περισσότερους από πεντακόσιους σαράντα δύο εκατομμύρια ανθρώπους, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης. Σύμφωνα με την Έκτη Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η Μεσόγειος αποτελεί «hotspot» κλιματικής αλλαγής [2]. Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει πως η περιοχή της Μεσογείου αντιμετωπίζει πιο συχνά και πιο έντονα φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, και πως είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε αυτά.
Σε αυτή τη συνθήκη, το ευρωπαϊκό έργο E-DREAM (Energy Droughts and Resource Energy Assessment in the Mediterranean), που χρηματοδοτείται από το ECMWF (European Centre for Medium-Range Weather Forecasts) και συντονίζεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, εξετάζει (μεταξύ άλλων) πώς η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει την προοπτική των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Μεσόγειο. Με μια διαδικτυακή έρευνα και ένα εργαστήρι συν-σχεδιασμού συγκεντρώσαμε (και παρουσιάζουμε) τις απόψεις ειδικών και διακυβευματούχων από τη γειτονιά μας επί του θέματος.
Κυρίαρχη είναι η πεποίθηση πως η ηλιακή ενέργεια θα διατηρήσει τα σκήπτρα στην περιοχή. Εν τούτοις, η απόδοσή της αναμένεται να δεχθεί πλήγμα εξαιτίας των υψηλότερων θερμοκρασιών, των παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας και των συχνότερων επεισοδίων σκόνης που επηρεάζουν την απόδοση των φωτοβολταϊκών συστημάτων. Παράλληλα, η αιολική ενέργεια αναμένεται να γίνει λιγότερο προβλέψιμη, λόγω της αυξανόμενης μεταβλητότητας των ανέμων και της ενδεχόμενης μείωσης του αιολικού δυναμικού σε ορισμένες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου. Τέλος, ακόμη πιο ευάλωτα εμφανίζονται τα υδροηλεκτρικά έργα, καθώς η μειωμένη απορροή και οι συχνότερες περίοδοι ξηρασίας θα περιορίσουν δραστικά την παραγωγή τους.
Πέρα από την παραγωγή, αρκετοί ανησυχούν πως και οι ίδιες οι ενεργειακές υποδομές αναμένεται να δεχτούν πρωτόγνωρες πιέσεις. Οι πυρκαγιές στη Μεσόγειο θα γίνονται ολοένα και συχνότερες, απειλώντας άμεσα εγκαταστάσεις και υποδομές, ενώ οι έντονοι μεσογειακοί κυκλώνες και οι καταρρακτώδεις βροχές του φθινοπώρου θα αυξήσουν τους κινδύνους πλημμυρών. Επιπλέον, η μεταφορά σκόνης από τη Σαχάρα, ιδιαίτερα την άνοιξη, θα εντείνει τα προβλήματα απόδοσης των φωτοβολταϊκών. Αυτοί οι παράγοντες μοιραία αυξάνουν το επενδυτικό ρίσκο και καταδεικνύουν την ανάγκη για στοχευμένες μελέτες προσαρμογής, στρατηγικό σχεδιασμό και ανθεκτικότερες ενεργειακές υποδομές.
Ωστόσο, μέσα σε αυτό το απαιτητικό πλαίσιο, η κλιματική αλλαγή μπορεί να λειτουργήσει και ως καταλύτης για την ενεργειακή μετάβαση. Ενδεικτικά, η αυξημένη ζήτηση για ψύξη κατά τους θερινούς μήνες συμπίπτει χρονικά με την περίοδο μέγιστης παραγωγής των φωτοβολταϊκών, ενθαρρύνοντας έτσι τη χρήση τους. Την ίδια στιγμή, οι υποστηρικτικές πολιτικές σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω τη στροφή προς καθαρές μορφές ενέργειας, ενώ η περιφερειακή συνεργασία καθίσταται κρίσιμη, με μεγάλης κλίμακας έργα διασύνδεσης μεταξύ Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης να αποκτούν στρατηγική σημασία για την ενεργειακή ασφάλεια ολόκληρης της περιοχής.
Σε αυτό το περιβάλλον προκλήσεων και ευκαιριών, το E-DREAM αναπτύσσει ένα σύγχρονο σύστημα παρακολούθησης και ανάλυσης των ενεργειακών ξηρασιών (energy droughts) στη Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες του Copernicus – Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) και Copernicus Climate Change Service (C3S). Με αυτόν τον τρόπο, το E-DREAM φιλοδοξεί να βοηθήσει τις χώρες της Μεσογείου να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να δημιουργήσουν ένα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο ενεργειακό μέλλον για όλους.
*Ακολουθήστε το E-DREAM στο LinkedIn για περισσότερα νέα και αποτελέσματα του έργου: https://www.linkedin.com/company/e-dream-project
Πηγές:
[1] Abulafia, David. The great sea: a human history of the Mediterranean. Oxford University Press, 2011.
[2] Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Climate Change 2022 – Impacts, Adaptation and Vulnerability: Working Group II Contribution to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press; 2023.
