Το διεθνές σύστημα χαρακτηρίζεται από μία βασική αρχή, αυτή της αυτοβοήθειας. Τα κράτη μεριμνούν πρωτίστως για τα δικά τους εθνικά συμφέροντα, ενώ ακόμη και όταν συγκροτούν συμμαχίες, το πράττουν με αβεβαιότητα όσον αφορά τις προθέσεις των στρατηγικών εταίρων τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ένας πραγματικός ή δυνητικός αντίπαλος μπορεί να εξισορροπηθεί ή «συνετισθεί» από έναν τρίτο, αλλά αυτό δε σημαίνει αυτομάτως «δώρο» για εσένα, αν δεν επιδείξεις την αναγκαία βούληση και ενεργητικότητα εκμετάλλευσης των προκείμενων κερδών.
Στην πράξη, δηλαδή, η αποτυχία του Ερντογάν να λάβει όσα ζητούσε κατά τη συνάντησή του με τον Τραμπ αποτελεί σαφώς θετική είδηση για την Ελλάδα, αλλά ενδέχεται να μην καταλήξει πουθενά, αν δεν κεφαλαιοποιηθεί. Η αδυναμία πρόσβασης της Τουρκίας σε τεχνολογία αιχμής ή η διπλωματική πίεση ώστε να ξεκαθαρίσει τη διεθνή θέση της συνιστούν «προειδοποιητικές βολές» της αμερικανικής πλευράς που, για να γίνουν ευθείες βολές συνολικά προς τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα, χρειάζεται η ουσιαστική ενεργοποίηση της ελληνικής πλευράς.
Η Τουρκία ορίζει ως ζωτικό συμφέρον την ενίσχυση των σχέσεων της με τις Η.Π.Α. και προς τούτο, έφθασε να υποσχεθεί «πακέτο 100 δισ. δολαρίων» ώστε να πραγματοποιηθεί η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν. Ο εν λόγω ζήλος επαληθεύει το γεγονός ότι η Άγκυρα δύσκολα θα αλλάξει στρατηγικό προσανατολισμό με πορεία προς ανατολάς ή προς βορρά αλλά, όσα πράττει, είναι στο πλαίσιο ελιγμών για να καταστεί – στο τέλος της ημέρας – πολυτιμότερη για τις Η.Π.Α. και να μπορεί να παζαρέψει περισσότερα.
Ωστόσο, στο πλαίσιο των προαναφερθέντων ελιγμών, αποκομίζει και κέρδη όπως η πυρηνική συνεργασία της με τη Ρωσία, στην οποία οι Η.Π.Α. εισέρχονται πλέον εμβόλιμα με τη συμφωνία για τους «μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ουάσιγκτον, εν τοις πράγμασι, επιχειρεί να περιορίσει το στρατηγικό αποτύπωμα της Μόσχας στην Τουρκία. Άλλωστε, ήδη υφίσταται μονομερής εξάρτηση της Άγκυρας από το φθηνό και σταθερά παρεχόμενο – μέσω των αγωγών Blue Stream I και ΙΙ – ρωσικό φυσικό αέριο.
Την παύση αυτής ακριβώς της μονομερούς εξάρτησης έθεσε ο Ντόναλντ Τραμπ για να προχωρήσει η συζήτηση περί επιστροφής της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, δίχως να απεμπολεί το νόμο CAATSA. Πρόκειται αναμφισβήτητα για σαφή διεύρυνση της ατζέντας από πλευράς των Η.Π.Α., οι οποίες μέχρι πρότινος έθεταν αποκλειστικά το ζήτημα της απομάκρυνσης των S-400. Η Προεδρία Τραμπ, δηλαδή, θέτει ως όρο μια συνολική απαγκίστρωση της Τουρκίας από τη Ρωσία, γεγονός που οδηγεί την Κυβέρνηση Ερντογάν ενώπιον μείζονων αποφάσεων, που θα καθορίσουν τη σχέση της με την ανατολή ως διαζευκτική αντί συμπληρωματική, όπως φιλοδοξούσε.
Τα ανωτέρω δε σημαίνουν ότι οι Η.Π.Α. με την Τουρκία ενδέχεται να καταστούν «θανάσιμοι εχθροί», αλλά υφίσταται σαφώς ο κίνδυνος μετάλλαξης της στρατηγικής σχέσης τους σε έναν χαλαρό συνεργατικό δεσμό. Εξάλλου, το ΝΑΤΟ εμφανίζει διακριτές δυσλειτουργίες, στο πλαίσιο της γενικής χαλάρωσης των διεθνών καθεστώτων συλλογικής άμυνας. Το νέο διεθνές σύστημα προτάσσει, όπως αναφέρθηκε στην αρχή, την αυτοβοήθεια και τις διμερείς ανταλλακτικές σχέσεις υψηλής δέσμευσης, καθώς σε συνθήκες αύξησης της αβεβαιότητας και της αστάθειας, οι δρώντες προσανατολίζονται στην απλοποίηση του παιγνίου ώστε τούτο να γίνει πιο προβλέψιμο.
Για να επιστρέψουμε στον αρχικό συλλογισμό για τα κέρδη και τις ζημίες της Ελλάδας από τις ως άνω εξελίξεις, είναι προφανές ότι αν αυτές επισυμβούν ερήμην της, τότε η επόμενη ημέρα δε θα την περιλαμβάνει. Οι Η.Π.Α. αναγιγνώσκουν την Νοτιοανατολική Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μικρασιατική Χερσόνησο ως ένα χώρο, στον οποίο χρειάζονται έναν περιφερειακό τοποτηρητή. Αν η Τουρκία ακυρωθεί από την προοπτική ανάληψης ενός τέτοιου ρόλου, δε σημαίνει ότι αυτός θα καταλήξει στην Ελλάδα ως «ώριμο φρούτο».
Η ειρηνευτική πρόταση Τραμπ για τη Γάζα συνιστά πεδίο δόξης λαμπρό για την ανάληψη διαμεσολαβητικού ρόλου από πλευράς της Ελλάδας, η οποία έχει καλλιεργήσει τη στρατηγική σχέση της με το Ισραήλ, αλλά διαθέτει και ιστορικούς δεσμούς με τον αραβικό κόσμο, που ειρήσθω εν παρόδω πιέζει προς την κατεύθυνση αποδοχής του σχεδίου.
Άλλη ευκαιρία δίνεται με αφορμή την ανακοινωθείσα έξοδο του Πίρι Ρέις στο Αιγαίο, με την αντίδραση της Αθήνας να καθορίζει τη δυνατότητα και τη βούλησή της να διαδραματίσει έναν τέτοιο διευρυμένο ρόλο. Ο Οθωμανός Ναύαρχος Πίρι Ρέις, του οποίου το όνομα έχει δοθεί στο τουρκικό σκάφος, λέγεται ότι λίγο πριν τον αποκεφαλισμό του είπε το περίφημο: «Μεγάλα βαπόρια, μεγάλες φουρτούνες»! Εν ολίγοις, αν επιθυμείς να είσαι «μεγάλο βαπόρι» ή αν η γεωπολιτική σε αναγκάζει να καταστείς και να ενεργείς ως τέτοιο, πρέπει να είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις «μεγάλες φουρτούνες».
