Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και παραμονή του για θεραπεία, σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας. Ρυθμίζεται σε διατάξεις στον Αστικό Κώδικα αλλά και από τους Ν. 2071/1992 και Ν. 2716/1999.
Οι προϋποθέσεις για να τεθεί κάποιο πρόσωπο σε ακούσια νοσηλεία είναι, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 95 παρ. 2 του Ν. 2071/1992, οι παρακάτω:
A) Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή.
B) Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του.
Γ) Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή η νοσηλεία του ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου.
Λειτουργεί ως προληπτικό μέσο για την αποτροπή τέλεσης βίαιων εγκλημάτων από ψυχικά ασθενείς.
Ποιοι μπορούν να την ζητήσουν;
Ο σύζυγός του.
Ο συγγενής σε ευθεία γραμμή απεριόριστα.
Ο συγγενής εκ πλαγίου μέχρι και το δεύτερο βαθμό.
Όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου του.
Ο εισαγγελέας πρωτοδικών αυτεπάγγελτα σε επείγουσες περιπτώσεις και μόνο εφόσον δεν υφίσταται κανένα από τα ανωτέρω πρόσωπα.
Ειδικότερα, κατά το άρθρο 1687 Α.Κ. «Όταν η κατάσταση ενός προσώπου επιβάλλει την ακούσια νοσηλεία του σε μονάδα ψυχικής υγείας, αυτή γίνεται μετά από προηγούμενη άδεια του δικαστηρίου και κατά τις διατάξεις ειδικών νόμων». Κατά συνέπεια, η ακούσια νοσηλεία είναι θεσμός δημοσίου δικαίου, αλλά περιγράφεται στον Αστικό Κώδικα και ρυθμίζεται περαιτέρω από διατάξεις ειδικών νόμων. Ο θεσμός, λοιπόν, δέχεται ουσιαστική ρύθμιση από ένα νομοθέτημα και συγχρόνως ρυθμίζεται δικονομικά με την εφαρμογή των διατάξεων της πολιτικής δικονομίας (εκούσια δικαιοδοσία).
Στον νόμο 2071/92 για τον «Εκσυγχρονισμό και την Οργάνωση Συστήματος Υγείας», ρυθμίζεται ειδικότερα και εκτενέστερα ο θεσμός της ακούσιας νοσηλείας. Πιο συγκεκριμένα, κατά το αρ. 95 παρ. 1 «Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και η παραμονή του, για θεραπεία, σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας.
Οι προϋποθέσεις για τη θέση οποιουδήποτε σε ακούσια νοσηλεία, αναφέρονται σωρευτικά στην παράγραφο 2 του άρθρου 95 του Ν. 2071/92 και είναι οι εξής: Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή, η οποία να τον καθιστά ανίκανο να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του και η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να αποκλεισθεί η θεραπεία του είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου.
Συγχρόνως, στη παρ. 3 του αρ.95 προβλέπεται, ότι η αδυναμία ή ή άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις κοινωνικές ή ηθικές ή πολιτικές αξίες, που φαίνεται να επικρατούν στην κοινωνία, δεν αποτελεί καθ’ αυτή ψυχική διαταραχή.
Η διαδικασία για την ακούσια νοσηλεία κινείται κατόπιν απευθυνόμενης προς τον εισαγγελέα πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του φερόμενου ως ασθενή, αιτήσεως, του συζύγου, ή συγγενή σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή συγγενή εκ πλαγίου μέχρι και τον δεύτερο βαθμό ή όποιου έχει την επιμέλεια του προσώπου. Εάν δεν υπάρχει κάποιο από τα παραπάνω πρόσωπα, η ακούσια νοσηλεία διατάσσεται αυτεπάγγελτα από τον εισαγγελέα πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ασθενή. Η αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται από αιτιολογημένες γραπτές γνωματεύσεις δυο ψυχιάτρων.
Ο εισαγγελέας αφού διαπιστώσει την συνδρομή των τυπικών προϋποθέσεων και εφόσον οι δυο ιατρικές γνωματεύσεις συνηγορούν υπέρ της ακούσιας νοσηλείας του φερόμενου στην αίτηση ως ασθενή, ο εισαγγελέας διατάσσει τη μεταφορά του ασθενή σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας που εδρεύει στον τόπο κατοικίας του ασθενή (εκτός αν ειδικές συνθήκες επιβάλλουν την νοσηλεία του αλλού). Αν, ωστόσο, οι προαναφερθείσες γνωματεύσεις διαφέρουν μεταξύ τους, ο εισαγγελέας δύναται να εισάγει την αίτηση στο πολυμελές πρωτοδικείο κατά τη διαδικασία του του αρ. 95 παρ. 6. Μάλιστα, στην περίπτωση που η διαδικασία κινείται αυτεπάγγελτα από το εισαγγελέα, ή σε περίπτωση άρνησης του φερόμενου ως ασθενή να εξεταστεί, ο εισαγγελέας δύναται να διατάξει την μεταφορά του δεύτερου για εξέταση και σύνταξη γνωματεύσεων σε δημόσια ψυχιατρική κλινική.
Η ακούσια νοσηλεία παύει, εφόσον σταματήσουν να συντρέχουν οι ως άνω αναφερόμενες προϋποθέσεις του αρ. 95 του Ν. 2071/1992. Βέβαια, η διάρκεια της νοσηλείας δεν μπορεί να υπερβεί τους έξι μήνες (πλην εξαιρετικών περιπτώσεων που η κατάσταση του ασθενούς χρήζει παράτασης της νοσηλείας κατά τα προβλεπόμενα στο αρ.99 παρ. 4). Μετά την πάροδο των τριών πρώτων μηνών της νοσηλείας, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής και άλλος ένας ψυχίατρος του τομέα ψυχικής υγείας, υποβάλλουν έκθεση στον εισαγγελέα για την κατάσταση της υγείας του ασθενή.
