Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα (20 Μαΐου 2025) πρόταση για την τροποποίηση των κανόνων που διέπουν την εφαρμογή της έννοιας της ”ασφαλούς τρίτης χώρας” στο πλαίσιο του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Η πρόταση, σύμφωνα με την Κομισιόν, έχει στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου και τη μείωση της πίεσης στα ευρωπαϊκά συστήματα ασύλου, διατηρώντας ταυτόχρονα τις νομικές εγγυήσεις για τους αιτούντες και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η πρόταση έρχεται περίπου ένα μήνα μετά τη δημοσιοποίηση από την Επιτροπή καταλόγου με τις χώρες καταγωγής που θεωρούνται «ασφαλείς» για επιστροφές μεταναστών .Στον κατάλογο αυτόν περιλαμβάνονταν το Κοσσυφοπέδιο, το Μπανγκλαντές, η Κολομβία, η Αίγυπτος, η Ινδία, το Μαρόκο, η Τυνησία. Στόχος ήταν η επιτάχυνση της διαδικασίας διαχείρισης των αιτήσεων ασύλου των πολιτών των χωρών αυτών που μεταναστεύουν σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης με βάση την διαπίστωση ότι δεν έχουν το προφίλ του πρόσφυγα, γεγονός που μπορεί να επιταχύνει τον επαναπατρισμό τους.
Οι προτάσεις
Σήμερα οι προτάσεις της Κομισιόν επαναπροσδιορίζουν την έννοια της ασφαλούς χώρας καταγωγής ως εξής:
1. Κατάργηση της υποχρέωσης σύνδεσης:
Δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική η απόδειξη “σύνδεσης” του αιτούντος με την ασφαλή τρίτη χώρα.o Τα κράτη μέλη θα μπορούν να ορίζουν δικές τους προϋποθέσεις “σύνδεσης” μέσω εθνικής νομοθεσίας.
2. Η διέλευση από μια ασφαλή τρίτη χώρα μπορεί να θεωρείται επαρκής σύνδεση αν κάποιος πέρασε από μια τέτοια χώρα προτού φτάσει στην ΕΕ, αυτό μπορεί να αρκεί για την εφαρμογή του μέτρου.
3. Δυνατότητα εφαρμογής χωρίς καμία σύνδεση ή διέλευση:
Ακόμη κι αν δεν υπάρχει σύνδεση ή διέλευση, μπορεί να εφαρμοστεί η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας εφόσον υπάρχει συμφωνία ή διευθέτηση μεταξύ κράτους μέλους και της τρίτης χώρας.
Σε αυτή την περίπτωση, η τρίτη χώρα πρέπει να εξετάζει την αίτηση ασύλου και να παρέχει προστασία αν δικαιολογείται.
Η Κομισιόν υπογραμμίζει ότι αυτό δεν ισχύει για ασυνόδευτους ανηλίκους.
Επιπλέον, με στόχο τη μείωση των διαδικαστικών καθυστερήσεων και την πρόληψη καταχρηστικών πρακτικών, η Επιτροπή προτείνει οι προσφυγές κατά αποφάσεων «μη παραδεκτού» με βάση την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας να μην έχουν πλέον αυτοδίκαιο ανασταλτικό αποτέλεσμα.
Η πρόταση προβλέπει επίσης ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να ενημερώνουν την Επιτροπή και τα άλλα κράτη μέλη προτού συνάψουν συμφωνίες ή διευθετήσεις με ασφαλείς τρίτες χώρες. Αυτό θα επιτρέψει στην Επιτροπή να παρακολουθεί αν οι συμφωνίες αυτές πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει το ενωσιακό δίκαιο.
Όσον αφορά τη χώρα μας, τον Απρίλιο δημοσιεύτηκε η Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Μετανάστευσης και Ασύλου κ. Μάκη Βορίδη, και Εξωτερικών κ. Γεώργιου Γεραπετρίτη, με την οποία, η Τουρκία, μεταξύ άλλων χωρών, εντάσσεται στον Εθνικό Κατάλογο Ασφαλών Τρίτων Χωρών ως «ασφαλής τρίτη χώρα» για συγκεκριμένες κατηγορίες αιτούντων διεθνούς προστασίας.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, η απόφαση προβλέπει ρητά τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας για αιτούντες διεθνή προστασία με χώρα καταγωγής τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία.
Παράλληλα, η απόφαση θα επιτρέψει την άμεση απόρριψη αιτήσεων ασύλου όσων εκ των ανωτέρω ατόμων έχουν εισέλθει παράνομα στην Ελλάδα από την Τουρκία, και την επιστροφή τους.
Τι είναι η έννοια της ”ασφαλούς τρίτης χώρας”;
Είναι ένας νομικός μηχανισμός που επιτρέπει στα κράτη μέλη να χαρακτηρίσουν μια αίτηση ασύλου ως «μη παραδεκτή» όταν ο αιτών θα μπορούσε να είχε λάβει αποτελεσματική προστασία σε μια τρίτη χώρα (εκτός ΕΕ) που θεωρείται ασφαλής για αυτόν.
Μέχρι σήμερα, η εφαρμογή αυτού του μηχανισμού απαιτούσε την απόδειξη ύπαρξης “σύνδεσης” του αιτούντος με τη συγκεκριμένη χώρα (π.χ. οικογένεια, διαμονή, πολιτισμική σχέση, κ.λπ.), όμως η σημερινή πρόταση, όπως αναφέρει η Κομισιόν, ικανοποιεί την υποχρέωση που απορρέει από το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να επανεξετάσει την εφαρμογή της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας έως τον Ιούνιο του 2025.
Στο πλαίσιο αυτής της επανεξέτασης, και με σκοπό τη διευκόλυνση της εφαρμογής της από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή ανέλυσε την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας και τον τρόπο εφαρμογής της στον Κανονισμό για τις διαδικασίες ασύλου, υπό το πρίσμα των απαιτήσεων του διεθνούς και ενωσιακού δικαίου, περιλαμβανομένου του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, μια τρίτη χώρα μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής όταν πληροί ορισμένες προϋποθέσεις όπως:
η παροχή προστασίας έναντι της επαναπροώθησης (non-refoulement),
η απουσία πραγματικού κινδύνου σοβαρής βλάβης ή απειλών κατά της ζωής και της ελευθερίας λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε κοινωνική ομάδα ή πολιτικών πεποιθήσεων,
Advertisementκαθώς και η δυνατότητα υποβολής αίτησης και λήψης αποτελεσματικής προστασίας.
Επόμενα βήματα
Σύμφωνα με την Κομισιόν η πρόταση είναι μέρος των υποχρεώσεων της Επιτροπής βάσει του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο και της υποχρεωτικής αναθεώρησης έως τον Ιούνιο 2025. Πλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καλούνται να διαπραγματευτούν και να εγκρίνουν την πρόταση.
Υπενθυμίζεται ότι επανεξέταση της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας έως τις 12 Ιουνίου 2025 αποτελούσε υποχρέωση που προβλέπεται στον Κανονισμό για τις διαδικασίες ασύλου, την οποία η Επιτροπή εκπληρώνει με τη σημερινή πρόταση. Οι στοχευμένες τροποποιήσεις που προτείνει η Επιτροπή είναι αποτέλεσμα διαβουλεύσεων με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και την κοινωνία των πολιτών.
Σημειώνεται ότι τον Μάρτιο η Κομισιόν παρουσίασε τα μέτρα για την επιτάχυνση των απελάσεων μεταναστών χωρίς άδεια παραμονής με έμφαση στις καινοτόμες λύσεις που προβλέπουν τη δημιουργία κέντρων κράτησης μεταναστών εκτός ευρωπαϊκών συνόρων βάσει συμφωνιών που θα επιτευχθούν με τα ενδιαφερόμενα κράτη έναντι χρηματικής αμοιβής.
