Οι κάτοικοι της δυτικής ακτής των Ηνωμένων Πολιτειών φοβούνται εδώ και δεκαετίες τον αποκαλούμενο «Μεγάλο Σεισμό» (The Big One) — τον αναπόφευκτο, όπως πιστεύεται, γιγαντιαίο σεισμό που κάποτε θα πλήξει το σημείο όπου η τεκτονική πλάκα του Ειρηνικού συναντά την πλάκα της Βόρειας Αμερικής.
Τα νέα, όμως, είναι… ανάμεικτα.
Τα καλά νέα: σύμφωνα με νέα μελέτη, αυτή η «μοναδική» καταστροφική δόνηση ίσως να μην είναι ρεαλιστικό σενάριο.
Τα κακά νέα: το πιθανότερο είναι να υπάρξουν δύο μεγάλοι σεισμοί — ο ένας να προκαλέσει τον άλλον.
«Κατάγομαι από την περιοχή του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο», δήλωσε ο Κρις Γκόλντφινγκερ, παλαιοσεισμολόγος στο Πανεπιστήμιο Πολιτείας του Όρεγκον και επικεφαλής της μελέτης.
«Αν βρισκόμουν στο Πάλο Άλτο και χτυπούσε η Κασκάντια, νομίζω πως θα έφευγα ανατολικά. Υπάρχει πολύ υψηλός κίνδυνος να ενεργοποιηθεί αμέσως μετά και το ρήγμα του Σαν Ανδρέας».
Η ζώνη καταβύθισης της Κασκάντια —το τμήμα της τεκτονικής ραφής βόρεια του ακρωτηρίου Μεντοσίνο στην Καλιφόρνια, όπου η μικρή πλάκα Χουάν ντε Φούκα βυθίζεται κάτω από τη Βόρεια Αμερική— είναι ικανή να προκαλέσει σεισμούς μεγέθους 9 και άνω, συνοδευόμενους από καταστροφικά τσουνάμι. Και, όπως δείχνει η έρευνα, ενδέχεται να προκαλέσει σεισμική αλυσιδωτή αντίδραση, ενεργοποιώντας το ρήγμα του Σαν Ανδρέας στη νότια Καλιφόρνια.
«Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς το τι θα σήμαινε ένας σεισμός μεγέθους 9 στην περιοχή του Ειρηνικού Βορειοδυτικά», είπε ο Γκόλντφινγκερ.
«Και αν μετά ακολουθούσε ο Σαν Ανδρέας… μιλάμε για σενάριο ταινίας καταστροφής».
Μια «αλυσίδα» σεισμών
Η ιδέα ότι ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει έναν άλλο δεν είναι τόσο απίθανη. Η ζώνη της Κασκάντια εκτείνεται από το Βανκούβερ του Καναδά έως τη βόρεια Καλιφόρνια — μήκους περίπου 1.100 χιλιομέτρων — και εξαιτίας αυτού του μεγέθους μπορεί να παράγει σεισμούς τεράστιας ισχύος.
Η μικροσκοπική πλάκα Χουάν ντε Φούκα είναι ό,τι απέμεινε από την αρχαία πλάκα Φαραλλόν, που κάποτε αποτελούσε το ένα τρίτο του βυθού του απέραντου ωκεανού Πανθάλασσα γύρω από την Παγγαία. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της έχει βυθιστεί κάτω από τη Βόρεια Αμερική, και καθώς η διαδικασία συνεχίζεται, δημιουργούνται οι λεγόμενοι σεισμοί μεγα-ώθησης (megathrust earthquakes).
Σύμφωνα με το Earthquakes Canada:
«Οι σεισμοί μεγα-ώθησης είναι εξαιρετικά ισχυροί σεισμοί που εκδηλώνονται σε ζώνες καταβύθισης, εκεί όπου μία τεκτονική πλάκα σπρώχνεται κάτω από μια άλλη. Οι δύο πλάκες κινούνται αργά η μία προς την άλλη, αλλά “κολλάνε” στο σημείο επαφής μέχρι που η πίεση υπερνικά την τριβή — και τότε εκδηλώνεται ένας τεράστιος σεισμός».
Ο τελευταίος σεισμός στην Κασκάντια, περίπου το 1700 μ.Χ., εκτιμάται ότι ήταν μεγέθους 9, παρόμοιος με εκείνον της Χιλής το 1960 (Μ9,5) ή της Αλάσκας το 1964 (Μ9,2).
Ωστόσο, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, δεν είναι το μέγεθος του σεισμού που θα προκαλέσει την ενεργοποίηση του ρήγματος του Σαν Ανδρέας — τουλάχιστον όχι άμεσα.
Η τυχαία ανακάλυψη
Ο Γκόλντφινγκερ και η ομάδα του δεν ξεκίνησαν με στόχο αυτή την ανακάλυψη. Σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν σεισμικές έρευνες στον βυθό του Ειρηνικού Βορειοδυτικά, αναλύοντας πυρήνες ιζημάτων για να μελετήσουν την ιστορία σεισμικής δραστηριότητας της περιοχής.
Όμως ένας μεταπτυχιακός φοιτητής πληκτρολόγησε λάθος συντεταγμένες και το ερευνητικό σκάφος βρέθηκε 90 χιλιόμετρα νοτιότερα, ανοιχτά της βόρειας Καλιφόρνια.
«Ξύπνησα θυμωμένος», θυμάται ο Γκόλντφινγκερ. «Αλλά μιας και ήμασταν εκεί, σκέφτηκα να πάρουμε δείγμα».
Αυτό που περίμεναν να βρουν ήταν στρώσεις ιζημάτων χιλιάδων ετών. Όμως μέσα στους πυρήνες υπήρχαν «τουρβιδίτες» — στρώματα που σχηματίζονται από ισχυρά γεωλογικά γεγονότα, όπως κατολισθήσεις ή σεισμούς.
Η έκπληξη ήρθε όταν διαπίστωσαν ότι τα στρώματα έμοιαζαν… ανεστραμμένα, με την άμμο στο πάνω μέρος. Μετά από περαιτέρω ανάλυση, διαπίστωσαν ότι επρόκειτο για διπλά γεγονότα (doublets), σεισμικές καταθέσεις που συνέβησαν σχεδόν ταυτόχρονα — σε ορισμένες περιπτώσεις με διαφορά λίγων λεπτών.
«Αν η Κασκάντια χτυπούσε και προκαλούσε μια μικρή κατολίσθηση κοντά στο Σαν Ανδρέας, και λίγο αργότερα το Σαν Ανδρέας έδινε δικό του σεισμό, θα είχαμε ακριβώς αυτή τη διπλή στρωματογραφία», εξήγησε ο Γκόλντφινγκερ.
Όταν οι πλάκες «συγχρονίζονται»
Η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δύο ζώνες ρηγμάτων πιθανότατα συγχρονίζονται. Όπως εξήγησε ο Γκόλντφινγκερ, είναι σαν να ρυθμίζεις ένα ραδιόφωνο:
«Όταν συγχρονίζονται δύο ταλαντωτές στην ίδια συχνότητα, ο ένας μπορεί να κάνει τον άλλο να “συνηχήσει”».
Με άλλα λόγια, όταν η Κασκάντια ενεργοποιηθεί, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ακολουθήσει σύντομα και ο Σαν Ανδρέας.
«Αν ένας από τους δύο σεισμούς συνέβαινε μόνος του, θα χρειαζόταν όλη η χώρα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες», δήλωσε ο Γκόλντφινγκερ στην Guardian.
«Αν όμως εκδηλωθούν και οι δύο σχεδόν ταυτόχρονα, τότε πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο, το Πόρτλαντ, το Σιάτλ και το Βανκούβερ θα βρεθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ταυτόχρονα».
Υπάρχει, ωστόσο, μια μικρή «παρηγοριά»: ακόμη κι αν τα ρήγματα είναι συγχρονισμένα, οι σεισμοί μπορεί να απέχουν δεκαετίες μεταξύ τους. Έτσι, ο σεισμός της Κασκάντια ίσως λειτουργήσει ως πρόωρη προειδοποίηση για τη δυτική Καλιφόρνια.
«Χτισμένοι πάνω σε βόμβες έτοιμες να εκραγούν»
Παρά τα επιστημονικά επιτεύγματα, τα νέα δεν είναι καθόλου καθησυχαστικά για όσους φοβούνται τον «Μεγάλο Σεισμό». Ο Γκόλντφινγκερ προειδοποίησε ότι η ετοιμότητα των ΗΠΑ και του Καναδά παραμένει χαμηλή:
«Το επίπεδο προετοιμασίας μας είναι κακό. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, και όλες αυτές οι περιοχές είναι χτισμένες πάνω σε ωρολογιακές βόμβες».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Geosphere.