Μπαίνοντας στο μικρό φέρρυ «Ψυτάλλεια ΙΙ», από την προβλήτα των εγκαταστάσεων της ΕΥΔΑΠ στον Ακροκέραμο, στο Κερατσίνι, εκεί όπου βρίσκεται το «αρχηγείο» του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυτάλλειας (γίνεται και η προεπεξεργασία: εξάμμωση, εκσάχρωση, απόσμηση, απομάκρυση βαρέων στερεών) και βλέποντας αυτό το μικρό νησάκι στο ένα και κάτι χιλιόμετρο απόσταση, σκέφτηκα πόσο τυχερή είναι η Αθήνα.
Κυριολεκτικά, αυτό το νησί έσωσε την πρωτεύουσα αλλά και τον Σαρωνικό από δισεκατομμύρια κυβικά λυμάτων που από το 1950 μέχρι το 1994 χύνονταν στη θάλασσα.
Για την ιστορία, πριν το 1959 λειτουργούσαν σπιτικοί βόθροι στη μικρή, τότε, Αθήνα (μαζί με τον Πειραιά) και τα λύματα μεταφέρονταν σε διάφορες περιοχές με βυτιοφόρα.
Το 1959, από τότε που κατασκευάστηκε ο Κεντρικός Αποχετευτικός Αγωγός, τα λύματα έπεφταν στον Σαρωνικό, ανακουφίζοντας μεν τους κατοίκους, μολύνοντας δε τη θάλασσα.
Και είναι συγκλονιστικές οι φωτογραφίες που μου έδωσε ο Χάρης Χασαποδήμος, ο νόμιμος εκπρόσωπος της κοινοπραξίας ΑΒΑΞ – ΑΚΤΩΡ – ΕΡΓΟΤΕΜ και υπεύθυνος της ΑΒΑΞ, που λειτουργεί το ΚΕΛ Ψυτάλλειας.
Αυτές τις φωτογραφίες που βλέπετε είναι από το 1986 και είναι συγκλονιστικές, καθώς φανερώνουν την ποσότητα των ανεπεξέργαστων λυμάτων που χύνονταν από έναν αγωγό 2,8 μ. διαμέτρου, στον Σαρωνικό.
Λύματα οικιακά αλλά και βιομηχανικά που έπεφταν αφρισμένα με μανία στη θάλασσα αλλάζοντάς της χρώμα από μπλε σε καφέ. Και ήταν αυτή η αιτία μόλυνσης του Σαρωνικού και η απαγόρευση μπάνιου στις ακτές, έχοντας επιφέρει και πολλά άλλα δεινά επί δεκαετίες.
Το 1986 άρχισε, λοιπόν, μια σοβαρή προσπάθεια. Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΟΚ, που προηγήθηκε της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έπρεπε να προστατεύσει κι αυτή τις θάλασσές της και με ευρωπαϊκά χρήματα, καθώς υπήρχε σχετική οδηγία, έπρεπε να δημιουργήσει τουλάχιστον δευτεροβάθμια μονάδα επεξεργασίας λυμάτων.
Έτσι ξεκίνησε να αντιμετωπίζεται αυτό το μείζον ζήτημα μιας γιγάντιας πόλης του άνω των 4 εκατ. κατοίκων που ξεπέρασε τα 5 τα επόμενα χρόνια.
Και η Ψυτάλλεια, που παλιότερα λεγόταν Λειψοκουτάλα, λόγω του σχήματός της, αποδείχθηκε ο σωτήρας της Αθήνας αλλά και του Σαρωνικού. Ναι μεν το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων και Βοθρολυμάτων Μεταμόρφωσης λειτουργούσε για τα βυτιοφόρα, από το 1986, όμως δεν έλυνε το ζήτημα.
Σημειωτέον ότι σήμερα στο ΚΕΛ Μεταμόρφωσης εκκενώνουν περίπου 500 - 600 βυτία ημερησίως (περίπου 16.000 κ.μ. αστικά λύματα και 11.000 κ.μ. βοθρολύματα) και λειτουργούν 15 υπαίθριες θέσεις εκκένωσης.
Το ΚΕΛ δεν θα κλείσει, αλλά αντιθέτως θα εκσυγχρονιστεί και το νερό εκροής είναι εντός επιτρεπτών ορίων.
Για να επιστρέψω στην Ψυτάλλεια, με μόλις 0,375 τετραγωνικά χιλιόμετρα εμβαδόν και 1.500 μέτρα μήκος, εκεί όπου οι Πέρσες είχαν φρουρά και την εγκατέλειψαν μετά την ήττα στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και που οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν ως τόπο λατρείας.
Εκεί όπου στα μετέπειτα χρόνια λειτούργησαν ναυτικές φυλακές, εκεί δημιουργήθηκε το μεγαλύτερο Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ελλάδας, το δεύτερο μεγαλύτερο κέντρο επεξεργασίας λυμάτων στην Ευρώπη και από τα πιο μεγάλα παγκοσμίως. Μάλιστα, για να γίνει το έργο χρειάστηκαν πολλά χρόνια, από το 1986 έως το 1994.
Έπρεπε να δημιουργηθούν οι εγκαταστάσεις προεπεξεργασίας, να ποντιστεί ο τεράστιος αγωγός από τον Ακροκέραμο, να κατασκευαστούν κτήρια και υποδομές και βέβαια να ποντιστεί ένας δίδυμος αγωγός (αποθετήρας), μαζί με ένα ακόμα εφεδρικό, εκροής των επεξεργασμένων υδάτων στη θάλασσα, σε απόσταση 1.857 μέτρων και σε βάθος 63 μέτρων.
Κατά την πρώτη φάση και έως το 2004 καθαριζόταν το 35% των λυμάτων και τώρα έχουμε ξεπεράσει το 95%.
Όπως ανέφερε ο Κώστας Βουγιουκλάκης, πολιτικός μηχανικός Ε.Μ.Π. και γενικός διευθυντής Αποχέτευσης της ΕΥΔΑΠ, το ΚΕΛ Ψυτάλλειας επεξεργάζεται καθημερινά την 20πλάσια ποσότητα που επεξεργάζονται όλα τα άλλα ΚΕΛ που διαθέτει η ΕΥΔΑΠ (Μεταμόρφωση, Θριάσιο, Μέγαρα, Κορωπί).
Δηλαδή, περίπου 700.000 κυβικά μέτρα την ημέρα, ενώ παράγει ξερή λάσπη 120 τόνων την ημέρα, εσχαρίσματα και άμμο σε μεγάλη ποσότητα. Η ξερή λάσπη μεταφέρεται με βυτιοφόρα στις ελληνικές τσιμεντοβιομηχανίες αλλά και στην Κύπρο.
Είναι εξαιρετικά κρίσιμη εγκατάσταση, εκσυγχρονίζεται συνεχώς και λειτουργεί με επιτυχία αδιάλειπτα παρά τους δομικούς περιορισμούς της ΕΥΔΑΠ σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού και προμηθειών.
Όσα κι αν μου έλεγαν, αν δεν τα έβλεπα ο ίδιος ίσως και να μην τα πίστευα. Κι όταν υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται εκεί από το 1986, όπως ο Χάρης Χασαποδήμος της ΑΒΑΞ και σου τα εξηγούν, αντιλαμβάνεσαι το μέγεθος του εγχειρήματος.
Εκεί που η φυσική αλλά και η χημεία εξαντλούνται σε μεθόδους, εκεί συντελείται ένα μεγάλο θαύμα, καθημερινά, με λύματα που έρχονται μέσω αγωγών 11.000 χιλιομέτρων δικτύου!
Χωρίς μυρωδιές, χωρίς διαρροές, σε ένα απόλυτα περιποιημένο και ανθρώπινο περιβάλλον, με σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, συνεχή επίβλεψη και παρακολούθηση, τα λύματα της Αθήνας μετατρέπονται σε επαναχρησιμοποιήσιμη ύλη όπως είναι η ξερή λάσπη.
Προηγουμένως, η υγρή λάσπη πριν ξεραθεί παράγει βιοαέριο (82.000 κυβικά την ημέρα) που χρησιμοποιείται για τις ενεργειακές ανάγκες του ΚΕΛ και το νερό, που είναι πλέον καθαρό (όχι πόσιμο) πριν χυθεί ξανά στη θάλασσα μέσω ενός μικρού υδροϋλεκτρικού έργου παράγει κι αυτό ενέργεια (304-400 kW την ημέρα) για το ΚΕΛ. Συνεπώς μιλάμε για μια ολοκληρωμένη μονάδα όπου ο εργαζόμενος είναι υπερήφανος που εργάζεται εκεί. Και είδα πολλές γυναίκες, αλλά και νέους.
Στην Ψυτάλλεια, μάλιστα, έχει δημιουργηθεί και ένα θαυμάσιο αλσύλλιο, με φυτεμένα δέντρα, κυρίως αρμυρίκια και φοίνικες, που ποτίζονται.
Κατά την επίσκεψή μου πέρασα σχεδόν από όλα τα σημεία επεξεργασίας των λυμάτων.
Από τις ανοικτές δεξαμενές, από τους βιοαντιδραστήρες, τη μονάδα ξήρανσης, τη θερμική υδρόλυση, και την υδροϋλεκτρική μονάδα. Εντυπωσιάστηκα από την αρτιότητα των εγκαταστάσεων που διαρκώς αναβαθμίζονται καθώς όλα τα μηχανήματα έχουν συγκεκριμένη διάρκεια ζωής, αλλά και από το σθένος των εργαζόμενων, των χειριστών που βουτάνε στο νερό, σε μεγάλα βάθη για να ελέγξουν τους αγωγούς (γίνεται έλεγχος και με κάμερες).
Η Ψυτάλλεια αποτελεί εμβληματικό χώρο για την αποχέτευση στη χώρα μας και σύντομα θα καταστεί ενεργειακά αυτόνομο ΚΕΛ. Οι προκλήσεις της επόμενης μέρας είναι πολλές και για τον λόγο αυτό θα ανατεθεί μελέτη σε διεθνή οίκο με προτάσεις για τη βελτιστοποίηση αξιοποίησης ιλύος (λάσπης) και προϊόντων επεξεργασίας (βιοαερίου, βιομεθανίου, ηλεκτρικής ενέργειας, υδρογόνου, φωσφόρου, κλπ), για άλλα έργα ενεργειακής βελτιστοποίησης (βιοαέριο, φωτοβολταϊκά), για βέλτιστη παραγωγή και εκμετάλλευση του ανακτημένου νερού, για έργα αναβάθμισης και συμμόρφωση με τη νέα Ευρωπαϊκή οδηγία επεξεργασίας αστικών λυμάτων, για επέκταση της δραστηριότητας στην ενεργειακή εκμετάλλευση στερεών αποβλήτων για τη βέλτιστη επιχειρησιακή διαχείριση υπό τους δομικούς περιορισμούς ΑΣΕΠ και 4412.
Παράλληλα, είναι οδηγός για τα επόμενα ΚΕΛ που σχεδιάζονται σε Ωρωπό, Μαραθώνα, Ραφήνα – Αρτέμιδα, Μαρκόπουλο, Ελληνικό (το χρηματοδοτεί η Λάμδα, θα το λειτουργεί η ΕΥΔΑΠ και θα εξυπηρετεί το μητροπολιτικό πάρκο και την επένδυση της Λάμδα, αλλά και την ευρύτερη περιοχή).
Δεν θα πούμε (σύντομα) το νερό νεράκιΕίναι τρομακτικό να ξέρεις ότι το νερό της Αθήνας που έρχεται από τη λίμνη του Εύηνου και τον Μόρνο (πάντα σε… επιφυλακή η Υλίκη), χάνεται σε μεγάλο ποσοστό. Υπολογίζεται ότι για τις ανάγκες ύδρευσης της Αθήνας χρειάζονται 400 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως, με τα 100 εκατ. από αυτά να είναι απώλειες! Και το νερό χάνεται είτε λόγω των παλαιών μετρητών, είτε λόγω παλαιού δικτύου και σπασμένων αγωγών.
Κι αυτό είναι κάτι που η ΕΥΔΑΠ θέλει να μειώσει με τις επενδύσεις που κάνει, ώστε να κατεβάσει άμεσα το ποσοστό διαρροής στο 17%, και να βάλει ξανά το νερό στον υδροφόρο ορίζοντα καθαρό και όχι να χάνεται σε ποσοστό 70% στη θάλασσα, μέσω των ΚΕΛ Ο Χάρης Σαχίνης, διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, είπε ότι δεν θα πούμε «το νερό νεράκι».
Κι αυτό διότι δεν θα έχουμε πάντα ανομβρία και επειδή υπάρχουν κι άλλες πηγές για να έρθει νερό στην Αθήνα.
Το απόθεμα νερού ξεπερνά τα 900 εκατ. κυβικά μέτρα, κάτι που σημαίνει ότι για 4 χρόνια αντέχει η Αθήνα και με ξηρασία.
Τα άμεσα σχέδια της ΕΥΔΑΠ
Η εταιρεία σχεδιάζει συνεργασία με το αεροδρόμιο της Αθήνας που ναι μεν έχει δικό του ΚΕΛ αλλά θέλει να στέλνει τα λύματα στην ΕΥΔΑΠ με αγωγό, επειδή αυτή είναι ειδική στο αντικείμενο και επειδή η δουλειά του αεροδρομίου είναι διαφορετική. Ταυτόχρονα θα λαμβάνει πίσω επαναχρησιμοποιούμενο νερό.
Επίσης σχεδιάζει συνεργασία και με την Helleniq Energy στο Θριάσιο, με αγωγό 3 χλμ., ώστε η εταιρεία να παίρνει επαναχρησιμοποιούμενο νερό και όχι το πόσιμο του δικτύου.
Παράλληλα, συζητά με την Περιφέρεια Αττικής ώστε 25 πάρκα να παίρνουν επαναχρησιμοποιούμενο νερό για την άρδευση. Πρόκειται, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (300.000 ευρώ έκαστο), να κατασκευαστούν μικρά ΚΕΛ, σαν δωμάτια. Το πρώτο πιλοτικό έργο θα γίνει στο Μαρκόπουλο.
Ποια είναι η ΕΥΔΑΠ
Η ΕΥΔΑΠ είναι η μεγαλύτερη εταιρεία στην Ελλάδα στην αγορά νερού που εξυπηρετεί το 40% του ελληνικού πληθυσμού και προχωρά σε επενδύσεις που φθάνουν τα 2 δισ. ευρώ.
Παρέχει υπηρεσίες ύδρευσης σε 4,4 εκατομμύρια κατοίκους και υπηρεσίες αποχέτευσης σε 3,7 εκατομμύρια κατοίκους. Λειτουργεί και συντηρεί 4 Ταμιευτήρες και ένα τεράστιο εξωτερικό δίκτυο υδραγωγείων μήκους 495 χιλιομέτρων.
Διαθέτει 4 Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (Μ.Ε.Ν.) με δίκτυο ύδρευσης 14.000 χλμ. και 3 Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων (Κ.Ε.Λ.) που θα γίνουν 9, συνδεδεμένα με δίκτυο αποχέτευσης 8.500 χλμ. Έχει μέση ημερήσια παροχή νερού 1,1 εκατομμύρια κυβικά μέτρα και 724.000 κυβικά μέτρα μέση ημερήσια επεξεργασία λυμάτων.
Παράγει έσοδα ύψους 343,5 εκατ. ευρώ (για το έτος 2022), ενώ αναπτύσσει και υλοποιεί στρατηγική ESG στους στρατηγικούς άξονες της ασφάλειας, αποδοτικότητας και ανάπτυξης.