Ακαδημία Αθηνών: Μεγαλείο Αρχιτεκτονικής και Ελληνικού Πνεύματος

Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών είναι ένα από τα τρία κορυφαία κτίρια της «Αθηναϊκής Τριλογίας» .
Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών, ένα από τα τρία κορυφαία κτίρια της «Αθηναϊκής Τριλογίας» του νεοκλασικισμού. Άποψη κεντρικής όψης επί της οδού Πανεπιστημίου.
Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών, ένα από τα τρία κορυφαία κτίρια της «Αθηναϊκής Τριλογίας» του νεοκλασικισμού. Άποψη κεντρικής όψης επί της οδού Πανεπιστημίου.
Αλέξιος Νικολάου

Πόσοι από εμάς τους καθημερινούς ανθρώπους αυτής της πόλης δεν έχουμε περπατήσει γοργά μπροστά από το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών επί της οδού Πανεπιστημίου και δεν έχουμε αναρωτηθεί τι να γίνεται πραγματικά εκεί μέσα. Πάντα είχα μια κρυφή επιθυμία να επισκεφτώ το κτίριο αυτό.

Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών είναι ένα από τα τρία κορυφαία κτίρια της «Αθηναϊκής Τριλογίας» του νεοκλασικισμού επί της οδού Πανεπιστημίου, το οποίο μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη συνθέτουν αυτή την μαγική τριάδα. Το κτίριο της Ακαδημίας σχεδιάστηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν και εν συνεχεία ολοκληρώθηκε από τον μαθητή του αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ. Το κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών σχεδιάστηκε από τον Κρίστιαν Χάνσεν, αδελφό του Θεόφιλου Χάνσεν και ολοκληρωθεί το 1864, ενώ το κτήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που αρχικά ονομαζόταν «Μουσείο», σχεδιάστηκε αργότερα από τον Θεόφιλο Χάνσεν.

Με την ευκαιρία της σχολικής εκδρομής του γιού μου Αναστάση, τρύπωσα και εγώ μαζί με τους μαθητές του Γυμνασίου σε αυτό το υπέροχο νεοκλασικό κτίριο. Αφήνοντας πίσω μου την πολύβουη οδό Πανεπιστημίου ανέβηκα γρήγορα τα μαρμάρινα σκαλιά της μεγαλοπρεπής εισόδου που τόσες φορές έχω προσπεράσει λόγω του γρήγορου ρυθμού της πόλης.

Κοίταξα ψηλά και αντίκρισα το μεγαλείο της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής ειδικά στον διάκοσμο της τόσο στα αέτωμα του πρόστυλου όσο και στις πολύχρωμες ανόψεις. Ο Αρχιτέκτων της εποχής του 1860, σχεδίαζε τα πάντα σε ένα κτίριο, από την λειτουργία του, τα σχέδια των κατόψεων και όψεων, έως και τις καταπληκτικές λεπτομέρειες των οροφών του κτιρίου αλλά και την επίπλωση και εξοπλισμό αυτού, όλα δουλεμένα μαζί με τα έμπειρα χέρια των μαστόρων και τεχνιτών.

Άνοψη του πρόστυλου της κεντρικής εισόδου της Ακαδημίας Αθηνών με τους μαρμάρινους ιωνικού ρυθμού κίονες και τα εντυπωσιακά φατνώματα της οροφής
Άνοψη του πρόστυλου της κεντρικής εισόδου της Ακαδημίας Αθηνών με τους μαρμάρινους ιωνικού ρυθμού κίονες και τα εντυπωσιακά φατνώματα της οροφής
Αλέξιος Νικολάου

Η ξενάγηση μας πραγματοποιήθηκε από τις κ.κ. Ειρήνη Τσούρη - Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης και από την κα Ελένη Μαστρογεωργίου - Προϊσταμένη Τμήματος Καταλόγων και Δανεισμού της εκπληκτικής Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών, οι οποίες μας συνάντησαν στην κεντρική είσοδο του Μεγάρου.

Ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο και διασχίζοντας τον πλούσιο διάκοσμο του κεντρικού Χωλ εισόδου, κατευθυνθήκαμε στην Αίθουσα της Ολομέλειας.

Οι υπεύθυνες της ξενάγησης, αφού μας ζήτησαν να καθίσουμε στα έδρα των μελών της Ακαδημίας στο χώρο που τελούνται οι συνεδριάσεις της Ολομέλειας, μας καθήλωσαν με μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην κατασκευή του Μεγάρου αλλά και στην ίδρυση της Ακαδημίας.

Συναισθήματα και αναλαμπές του παρελθόντος με υψηλή ενέργεια, μαρτυρούν όλες οι επίτοιχες αναγραφές των προέδρων της Ακαδημίας μεταξύ των οποίων ήταν οι κ.κ. Παλαμάς, Ορλάνδος, Μπαλάνος, Τσάτσος, Μαρινάτος, Δεσποτόπουλος, Σκαλκέας, Νανόπουλος, Παπαδήμος, Ψαρούδα - Μπενάκη, κ.α.

Ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών

H Ακαδημία Αθηνών ιδρύθηκε με το 1926 ως Ακαδημία των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Με την ίδια Απόφαση διορίσθηκαν και τα πρώτα μέλη της, τα οποία ήταν διακεκριμένοι εκπρόσωποι της επιστήμης και της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας της εποχής. Το πρώτο προεδρείο της Ακαδημίας είχε την ακόλουθη σύνθεση: Πρόεδρος ο Φωκίων Νέγρης, Αντιπρόεδρος ο Γεώργιος Χατζιδάκις, Γενικός Γραμματεύς ο Σίμος Μένανδρος, Γραμματεύς επί των Πρακτικών ο Κωστής Παλαμάς, Γραμματεύς επί των Δημοσιευμάτων ο Γεώργιος Δροσίνης.

Κύριος σκοπός της Ακαδημίας Αθηνών, σύμφωνα με τον Ιδρυτικό της Νόμο, είναι «η καλλιέργεια και η προαγωγή των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών και η επικοινωνία του ιδρύματος και των ακαδημαϊκών με τις άλλες ακαδημίες ή τους ομοτέχνους τους.» όπως αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα της www.academyofathens.gr .

Η πλούσια σε διάκοσμο όψη της Ακαδημίας Αθηνών, αριστερά της κεντρικής εισόδου.
Η πλούσια σε διάκοσμο όψη της Ακαδημίας Αθηνών, αριστερά της κεντρικής εισόδου.
Αλέξιος Νικολάου

Σήμερα στην Ακαδημία λειτουργούν Κέντρα Έρευνας (των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων, της Ελληνικής Λαογραφίας, του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού, της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου, Κέντρο Έρευνας της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού, της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας, Αστρονομίας και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, της Ελληνικής Φιλοσοφίας κλπ.). Κάθε χρόνο η Ακαδημία Αθηνών βραβεύει λογοτέχνες, οργανισμούς αλλά και ανθρώπους που ανδραγάθησαν μέσα στον χρόνο που πέρασε.

Η Ακαδημία Αθηνών λειτουργεί σύμφωνα με τις παρακάτω 3 τάξεις.

1. Την Τάξη των Θετικών Επιστημών, η οποία περιλαμβάνει τις Μαθηματικές, Φυσικές, Φυσικοϊστορικές, Εφαρμοσμένες Θετικές και τις Ιατρικές Επιστήμες.

2. Την Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών η οποία περιλαμβάνει την Φιλολογία, τα Γράμματα, την Ιστορία, τις Καλές Τέχνες και την Αρχαιολογία.

3. Την Τάξη των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών η οποία περιλαμβάνει τη Θεολογία, τη Φιλοσοφία, τη Νομική, τις Πολιτικές, Οικονομικές και Κοινωνικές Επιστήμες.

Η ανέγερση του Μεγάρου

Το νεοκλασικό μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών, χτίστηκε αρκετές δεκαετίες πριν από την ίδρυση της ίδιας της Ακαδημίας το 1926. Η ιστορία του κτιρίου αρχίζει το 1856 με μεγάλη δωρεά του Σίμωνος Σίνα εθνικού ευεργέτη, διπλωμάτη και επιχειρηματία του 19ου αιώνα, με σκοπό την ανέγερση κτηρίου στο οποίο θα στεγαζόταν η «Σιναία Ακαδημία», όπως θα αποκαλούσαν το Μέγαρο εκείνη την εποχή προς τιμήν του ευεργέτη της.

Το κτήριο σχεδιάστηκε το 1859, από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν, ο οποίος σχεδίασε επίσης και το κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Ο θεμέλιος λίθος του Μεγάρου τέθηκε το 1859 σε λαμπρή τελετή στην οποία εκφώνησε λόγο ο ίδιος ο Βασιλιάς Όθωνας.

Στις αρχές του 1861, η εκτέλεση των αρχιτεκτονικών σχεδίων του Θεόφιλου Χάνσεν ανατέθηκαν στον μαθητή του αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ (Ernst Ziller 1837-1923). Ο Τσίλλερ υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και διασημότερους αρχιτέκτονες της ελληνικής επικράτειας εκείνη ην εποχή. Σχεδίασε και επέβλεψε την κατασκευή εκατοντάδων δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων και άφησε τη σφραγίδα του στην οικιστική φυσιογνωμία του ελληνικού αστικού χώρου των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται το Προεδρικό Μέγαρο, η Οικία Σλήμαν - Ιλίου Μέλαθρον (σήμερα είναι το Νομισματικό Μουσείο επί της οδού Πανεπιστημίου), το Εθνικό Θέατρο, το Μέγαρο Σταθάτου (σήμερα είναι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης), το Μέγαρο Μελά στην Πλατεία Κοτζιά αλλά και το Δημαρχείο της Ερμουπόλης στην Σύρο και το Δημοτικό Θέατρο Απόλλων στην Πάτρα.

Σύμφωνα με τον Κ.Η. Μπίρη στο βιβλίο του «Αι Αθήναι από τον 19ο αιώνα εις τον 20ο αιώνα», «η σύνθεση του κτιρίου ακολουθεί το ιωνικό ρυθμό και κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο εδραζόμενο σε πειραϊκή πέτρα, ενώ σε δύο ψηλές ιωνικές κολώνες εκατέρωθεν τοποθετήθηκαν τα αγάλματα της Αθηνάς και του Απόλλωνα, έργα του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση, ο οποίος σχεδίασε και τα καθήμενα αγάλματα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη υπεράνω της εξωτερικής κλίμακας». Ο γλύπτης Λεωνίδας Δρόσης (1843-1884) ήταν Καθηγητής στο Σχολείον Τεχνών, όπως ονομαζόταν τότε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και είχε σπουδάσει με υποτροφία του Σίμωνα Σίνα στο Μόναχο και στην Δρέσδη. Τον ζωγραφικό διάκοσμο ανέλαβε το 1871 ο Αυστριακός ζωγράφος Christian Griepenkerl (1839-1916), μαθητής του μεγάλου ζωγράφου Karl Rahl (1812-1865) και Καθηγητής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης.

Το νεοκλασικό Μέγαρο σε χαρακτηριστικό σχήμα «Η» σε κάτοψη, ολοκληρώθηκε τελικά το 1885. Στις 20 Μαρτίου 1887, ο αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ, παρέδωσε στον τότε Πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη την «Σιναία Ακαδημία». Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν 31 χρόνια μετά την αναγγελία της δωρεάς του Σίνα το 1856 και 28 χρόνια μετά τη θεμελίωσή του έργου το 1859.

Στις 22 Μαρτίου 1887, δύο ημέρες μετά την παράδοση του κτιρίου της Ακαδημίας, πραγματοποιήθηκε σε αυτό η πρώτη επιστημονική εκδήλωση εορτάζοντας τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ιατρικής Εταιρείας. Στη συνέχεια στο κτίριο στεγάσθηκε το 1890 το Νομισματικό Μουσείο, το 1914 το Βυζαντινό Μουσείο αλλά και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Ακαδημίας www.academyofathens.gr, οι παράγοντες που οδήγησαν την οριστική ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών το 1926, ήταν αφενός με την ίδρυση το 1918 της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημιών η Ελλάδα έπρεπε να συμμετάσχει στις διασκέψεις με ένα ανάλογο ίδρυμα και αφετέρου η ανάγκη προβολής των εθνικών δίκαιων της Ελλάδας μέσω ενός ανώτατου ακαδημαϊκού ιδρύματος όπως συζητήθηκε στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1919.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεσμεύθηκε τότε να ιδρύσει ένα τέτοιο Ίδρυμα και έστειλε σχετικό τηλεγράφημα στον Δημήτριο Αιγινήτη (Έλληνα αστρονόμο και Υπουργό «Επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως υπουργός» επί Κυβέρνησης Αλέξανδρου Ζαΐμη το 1917 και Υπουργό Παιδείας επί Κυβέρνησης Θεόδωρου Πάγκαλου το 1926) για την προώθηση των σχετικών ενεργειών.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή οι νέες συνθήκες της χώρας επέβαλαν την ίδρυση Ακαδημίας με απώτερο σκοπό τη διάσωση και μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς και την καλλιέργεια της εθνικής μας αυτογνωσίας.

Η αίθουσα της Ολομέλειας

Η αίθουσα της Ολομέλειας είναι ο επιβλητικότερος χώρος του κτιρίου, στον οποίο πραγματοποιούνται οι συνεδριάσεις των Ακαδημαϊκών. Βρίσκεται στην καρδιά του κτιρίου και ο όγκος της αίθουσας, τέμνει κάθετα το σε κάτοψη «Η» κτίριο. O ζωγραφικός διάκοσμος ξεπερνά σε ανάπτυγμα όψεων το μήκος των 50 μέτρων. Δημιουργήθηκε μεταξύ 1878 και 1880 με κύριο θέμα την τραγωδία του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου.

Στην τραγωδία Προμηθεύς δεσμώτης, ο Αισχύλος παρουσιάζεται η ηρωική αντίσταση του αλυσοδεμένου στον Καύκασο Προμηθέα να υποκύψει στο θέλημα του Δία καθώς ο Προμηθέας τιμωρήθηκε επειδή έκλεψε την φωτιά από τους θεούς και την πρόσφερε στους ανθρώπους. Θεωρείται από κριτικούς το πρώτο μέρος της τριλογίας, που συναποτελείται από τα έργα Προμηθεύς λυόμενος και Προμηθεύς πυρφόρος.

Ο ζωγραφικός διάκοσμος ο οποίος περιτρέχει όλες τις όψεις της Αίθουσας, χωρίστηκε σε οκτώ παραστάσεις οι οποίες σύμφωνα με τα λεγόμενα των κ.κ. Τσουρή και Μαστρογεωργίου, απεικονίζει τις διαδοχικές φάσεις του μύθου του Προμηθέα.

Η Αίθουσα τις Ολομέλειας, με τα έδρανα και τον εξαιρετικό ζωγραφικό διάκοσμο. Στα δεξιά διακρίνεται η απεικόνιση του Προμηθέα την στιγμή που χαρίζει στους ανθρώπους την φωτιά.
Η Αίθουσα τις Ολομέλειας, με τα έδρανα και τον εξαιρετικό ζωγραφικό διάκοσμο. Στα δεξιά διακρίνεται η απεικόνιση του Προμηθέα την στιγμή που χαρίζει στους ανθρώπους την φωτιά.
Αλέξιος Νικολάου

Ο πυρήνας του έργου Προμηθέα Δεσμώτη είναι ο ασταμάτητος αγώνας κατά της δύναμης της εξουσίας, η οποία, εν προκειμένω, συμβολίζεται με τον Δία.

Ο μύθος του Προμηθέας Πυρφόρος συμβολίζει και υμνεί τη δημιουργία της γνώσης και της τεχνολογίας, και τον πόλεμο απέναντι στην αμάθεια και στον σκοταδισμό. Ο Τιτάνας Προμηθέας, γιος του Ιαπετού και πατέρας του Δευκαλίωνα, χάρισε στους ανθρώπους τη φωτιά, όπως επίσης τις Επιστήμες και τα Γράμματα, κρυφά απ′ τους θεούς.

Ο γλυπτικός διάκοσμος με την μορφή της Σφίγγας στα τελειώματα των εδράνων της Αίθουσας της Ολομέλειας έτοιμη να ρωτήσει «Τί εστίν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται;»
Ο γλυπτικός διάκοσμος με την μορφή της Σφίγγας στα τελειώματα των εδράνων της Αίθουσας της Ολομέλειας έτοιμη να ρωτήσει «Τί εστίν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται;»
Αλέξιος Νικολάου

Η Βιβλιοθήκη

Τελειώνοντας την ιστορική αναδρομή της ανέγερσης και λειτουργίας της Ακαδημίας, κατευθυνθήκαμε στον χώρο της Βιβλιοθήκης η οποία βρίσκεται κάτω από την Αίθουσα της Ολομέλειας, λειτουργώντας έτσι ως το στιβαρό θεμέλιο της όλης Ακαδημίας, μιας και συγκεντρώνει τον πνευματικό πλούτο και την κληρονομιά μας.

H Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών «Ιωάννης Συκουτρής» ιδρύθηκε το 1926. Δόθηκε το όνομα του Ιωάννη Συκουτρή, διακεκριμένου Έλληνα φιλολόγου των αρχών του 20ού αιώνα με καταγωγή από τη Χίο και διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Αθηνών, ο οποίος έγινε ιδιαίτερα γνωστός για το εξαιρετικής ποιότητας έργο του, στο οποίο δεσπόζουν οι εκδόσεις και οι εισαγωγές στην Ποιητική του Αριστοτέλη και το Συμπόσιο του Πλάτωνα.

H Βιβλιοθήκη καλύπτει τις ανάγκες των ερευνητών της Ακαδημίας αλλά είναι ανοιχτή και στο ευρύτερο κοινό με σκοπό την υποστήριξη της έρευνας μέσω της συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης βιβλίων, περιοδικών και λοιπών πληροφοριών.

Το αναγνωστήριο της είναι ανοιχτό καθημερινά 9:00 - 15:00 και διαθέτει ηλεκτρονικό κατάλογο και συλλογή ψηφιοποιημένου υλικού. Πρόσβαση μπορεί να έχουν όλοι μέσα από την ιστοσελίδα της. http://www.academyofathens.gr/el/library Το υλικό της προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από δωρεές επιφανών Ελλήνων, όσο και από αγορές και ανταλλαγές με Ιδρύματα και Οργανισμούς της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Τα βιβλιοστάσια της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών με τις πολύτιμες συλλογές βιβλίων
Τα βιβλιοστάσια της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών με τις πολύτιμες συλλογές βιβλίων
Αλέξιος Νικολάου

Οι δωρεές των συλλογών πολύτιμων βιβλίων προς την Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών ως υλικό σπάνιο και μοναδικό χαρακτηρίζονται από το όνομα του Δωρητή και βρίσκονται αρχειοθετημένες ανάλογα, όπως οι δωρεές των οικ. Μαυροκορδάτου, Καραθεοδωρή, Γ. Πετρόπουλου, Αν. Σταμούλη, Ξ. Σιδερίδη.

Η Βιβλιοθήκη διαθέτει σήμερα 280.000 τίτλους βιβλίων και 3.500 τίτλους περιοδικών εκδόσεων. Οι κύριες κατηγορίες υλικού είναι: Φιλοσοφία, Δίκαιο, Λαογραφία, Ιστορία, Ελληνική και Λατινική Γραμματεία, Αρχαιολογία, Τέχνη και Κοινωνιολογία.

Τα βιβλιοστάσια της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών. Στο κέντρο του χώρου οι προθήκες με τα βιβλία που συζητήθηκαν και παρουσιάστηκαν στην ξενάγηση μας. Στους τοίχους αναρτημένοι ιστορικοί χάρτες.
Τα βιβλιοστάσια της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών. Στο κέντρο του χώρου οι προθήκες με τα βιβλία που συζητήθηκαν και παρουσιάστηκαν στην ξενάγηση μας. Στους τοίχους αναρτημένοι ιστορικοί χάρτες.
Αλέξιος Νικολάου
Ο Παγκόσμιος Χάρτης του τότε γνωστού κόσμου του διάσημου Άραβα Χαρτογράφου Al-Idrisi (12ος αιώνας) όπως αυτός βρίσκεται αναρτημένος στο χώρο του Αναγνωστηρίου της Βιβλιοθήκης. Ο Χάρτης έχει σχεδιαστεί με ανάποδο προσανατολισμό συγκριτικά με τους σημερινούς χάρτες, δηλαδή ο Νότος είναι στην κορυφή του χάρτη και όχι ο Βορράς. Η Αραβική χερσόνησος δεσπόζει στο πάνω κέντρο του χάρτη. Δεξιά και κάτω διακρίνεται η «ανάποδη» Ευρώπη. Ο χάρτης καλύπτει περιοχές εκτός της Ευρώπης η οποία απεικονίζεται κάτω δεξιά, καθώς ο Al-Idrisi ως κάτοικος μουσουλμανικού - αραβικού κράτους, είχε πρόσβαση σε περιοχές όπως η Αραβική Χερσόνησος, η Δυτική Αφρική, η Ινδία, η Κίνα και η Κεντρική Ασία.
Ο Παγκόσμιος Χάρτης του τότε γνωστού κόσμου του διάσημου Άραβα Χαρτογράφου Al-Idrisi (12ος αιώνας) όπως αυτός βρίσκεται αναρτημένος στο χώρο του Αναγνωστηρίου της Βιβλιοθήκης. Ο Χάρτης έχει σχεδιαστεί με ανάποδο προσανατολισμό συγκριτικά με τους σημερινούς χάρτες, δηλαδή ο Νότος είναι στην κορυφή του χάρτη και όχι ο Βορράς. Η Αραβική χερσόνησος δεσπόζει στο πάνω κέντρο του χάρτη. Δεξιά και κάτω διακρίνεται η «ανάποδη» Ευρώπη. Ο χάρτης καλύπτει περιοχές εκτός της Ευρώπης η οποία απεικονίζεται κάτω δεξιά, καθώς ο Al-Idrisi ως κάτοικος μουσουλμανικού - αραβικού κράτους, είχε πρόσβαση σε περιοχές όπως η Αραβική Χερσόνησος, η Δυτική Αφρική, η Ινδία, η Κίνα και η Κεντρική Ασία.
Αλέξιος Νικολάου

Στην Βιβλιοθήκη μπορεί να βρει κανείς βιβλία αιώνων έως και 500 χρόνια παλαιότητας. Το πιο παλαιό βιβλίο της βιβλιοθήκης είναι έκδοσης του 1494 με συγγραφέα τον Ιανό Λάσκαρη (1445-1535, διπλωμάτη, πρεσβευτή και έναν από τους σημαντικότερους Βυζαντινούς λογίους της Αναγέννησης) και με τίτλο «Ανθολογία διαφόρων επιγραμμάτων, αρχαίοις συντεθειμένων σοφοίς, επί διαφόροις υποθέσεσιν, ερμηνείας εχόντων επίδειξιν και πραγμάτων ή γενομένων ή ως γενομένων αφήγησιν : διηρημένου δ’εις επτά τμήματα του βιβλίου και τούτων εις κεφάλαια κατά στοιχείων διεκτεθειμένων....», από τον εκδοτικό οίκο Lavrentium Francisci de Alopa και τόπος έκδοσης η Φλωρεντία. Στη πόλη αυτή μεταξύ άλλων ο Ιανός Λάσκαρις διεύθυνε την περίφημη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη ύστερα από πρόταση του άρχοντα της πόλης Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή των Μεδίκων.

Στην συγγραφή του βιβλίου αυτού έχει συμβάλει και ο Πλανούδης Μάξιμος (περίπου 1255 – περίπου 1305) Βυζαντινός λόγιος μοναχός, συγγραφέας και λατινιστής με σημαντικό θεολογικό και φιλολογικό έργο. Το βιβλίο αυτό είναι ένα «αρχέτυπο βιβλίο» καθώς τυπώθηκε σε εποχή πρωτοπορίας για τα θέματα της τυπογραφίας θυμίζοντας ότι το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε τότε ήταν η Βίβλος στην λατινική της μετάφραση από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο το 1455, δηλαδή πριν 49 χρόνια από το βιβλίο του Ιανού Λάσκαρη.

Επίσης ιστορικά και πολύτιμα βιβλία στην συλλογής της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών είναι και το «Βυζαντινό Λεξικό» του Σουίδα (ή Σούδα) (το όνομα δεν έχει διευκρινιστεί εάν περιγράφει τον συγγραφέα ή τον τόπο συγγραφής του) έκδοσης του 1494, το οποίο περιέχει λύματα πηγών που σώζονταν έως τον 10 αιώνα, με επιμελητή τον Δημήτριο Χαλκοκονδύλη (1423 - 1511) έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες λόγιους, που συνέβαλε με το έργο του στην αναβίωση των ελληνικών γραμμάτων στη δυτική Ευρώπη, αλλά και το «Ετυμολογικόν μέγα» του 1499, λεξικό κειμένων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, με τόπο έκδοσης την Βενετία και με το σημαντικό στοιχείο αυτού ότι όλοι οι δημιουργοί ήταν Έλληνες της Βενετίας (τυπογράφοι, συγγραφείς κλπ.)

Πρώτες προσπάθειες τυπογραφίας Ελληνικού Λεξικού, το «Ετυμολογικόν μέγα» του 1499, λεξικό κειμένων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, με έκδοση στην Βενετία, εξολοκλήρου από Έλληνες δημιουργούς.
Πρώτες προσπάθειες τυπογραφίας Ελληνικού Λεξικού, το «Ετυμολογικόν μέγα» του 1499, λεξικό κειμένων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, με έκδοση στην Βενετία, εξολοκλήρου από Έλληνες δημιουργούς.
Αλέξιος Νικολάου

Η ξενάγηση μας περιελάμβανε και την επίδειξη ιδιαίτερων βιβλίων, όπως αυτά που διαθέτουν ιδιόχειρες υπογραφές των συγγραφέων, ποιητών. Είναι τα πρώτα βιβλία που έστελναν στους κριτικούς οι συγγραφείς τους για την πρώτη ανάγνωση και επιθυμούσαν έτσι την γνώμη και κριτική επί αυτών. Είδαμε και θαυμάσαμε βιβλία ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιάννη Ρίτσου με αφιερώσεις προς τον Απόστολο Σαχίνη, ιδρυτικό μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, Ακαδημαϊκό και κριτικό λογοτεχνίας.

Ως πραγματικός λάτρης του έντυπου βιβλίου και όχι του e-book, λάτρης του ήχου των σελίδων όταν τις ξεφυλλίζεις, ακόμα και της μυρωδιάς του χαρτιού που αναδύει κάθε βιβλίο, με συγκίνησε πραγματικά η σκέψη ότι ένας τεράστιος ποιητής όπως ο Ελύτης ή ο Ρίτσος αδημονούσε στα πρώτα βήματα του, την κριτική της δουλειάς του.

Ιδιόχειρη αφιέρωση από τον Οδυσσέα Ελύτη
Ιδιόχειρη αφιέρωση από τον Οδυσσέα Ελύτη
Αλέξιος Νικολάου
Ιδιόχειρη αφιέρωση από τον Γιάννη Ρίτσο
Ιδιόχειρη αφιέρωση από τον Γιάννη Ρίτσο
Αλέξιος Νικολάου

Τέλος αντικρίσαμε στις ειδικές προθήκες του αναγνωστηρίου, ειδικά για την δική μας ξενάγηση, την ιδιαίτερη έκδοση του 1825 του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού τυπωμένη σε 2 γλώσσες (Ελληνικά και Ιταλικά), ένα εκτυπωμένο βιβλίο 195 χρόνων. Το ενδιαφέρον σε αυτή την έκδοση δεν είναι μόνο η ηλικία του συγγράμματος αλλά και το γεγονός ότι η μετάφραση από τα Ελληνικά στα Ιταλικά θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι περιέχει «λογοκρισία» καθώς στο ιταλικό κείμενο οι σκληρές περιγραφές του Σολωμού μεταφράστηκαν ηπιότερες για την Ευρωπαϊκή ανάγνωση.

Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού τυπωμένος σε 2 γλώσσες (Ελληνικά και Ιταλικά) – έκδοση του 1825
Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού τυπωμένος σε 2 γλώσσες (Ελληνικά και Ιταλικά) – έκδοση του 1825
Αλέξιος Νικολάου

Με το πέρας της ξενάγησης μας και έπειτα από έναν σύντομο διάλογο μεταξύ μας, ευχαριστήσαμε θερμά τις εξαιρετικές ξεναγούς μας, την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης κα Ειρήνη Τσούρη και την Προϊσταμένη του Τμήματος Καταλόγων και Δανεισμού κα Ελένη Μαστρογεωργίου για όλη την προσπάθεια να μας περιγράψουν το κτίριο και μας δείξουν ενδεικτικά λίγο από το περιεχόμενο αυτού του τεράστιου πλούτου της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών.

Εξερχόμενοι και αφήνοντας πίσω μας το λαμπρό κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών γεμάτοι γνώση, θυμήθηκα τα λόγια του Ίταλο Καλβίνο από το έργο του «Αόρατες Πόλεις» ο οποίος έγραψε ότι «…οι Πόλεις, όπως και τα όνειρα, είναι χτισμένες με επιθυμίες και φοβίες, παρότι το νήμα που τις συνδέει είναι μυστικό, οι κανόνες τους παράλογοι, οι προοπτικές παραπειστικές, και κάθε πράγμα κρύβει ένα άλλο πράγμα».

Έτσι και το υπέροχο μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών με την τεράστια ιστορία του και την καταπληκτική του Αρχιτεκτονική, κρύβει μέσα του πραγματικούς ανεκτίμητους θησαυρούς του Ελληνικού πνεύματος και όχι μόνο.

Αλέξιος Νικολάου

Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π. - U.C.L. / Περιηγητής

|

Δημοφιλή