Ένα γιγάντιο (τολμηρό) εγχείρημα: Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου δίνει θεατρική μορφή στο αριστούργημα του Χέρμαν Μέλβιλ «Μόμπι Ντικ» και ο Γιάννης Κακλέας ζωντανεύει τη μυθική, πολυεπίπεδη ιστορία, στη σκηνή του «Παλλάς», όπου εκτός των άλλων, θα «ζωντανέψουν» ολογράμματα και 3d animation «που ξεπερνούν τα μέχρι τώρα γνωστά θεατρικά τεχνολογικά δεδομένα».
Εν μέσω προβών, ηθοποιών και μουσικών, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μιλά στη HuffPost για τον «Μόμπι Ντικ» που «ταυτόχρονα με παιδικό ανάγνωσμα είναι και ένα μεγάλο φιλοσοφικό κείμενο», για την πρώτη αντίδραση του Κακλέα όταν του μίλησε για το μιούζικαλ -τον οποίον και αποκαλεί «ψύχραιμο παιδί. Στην αρχή πολύ. Μετά λιγότερο…», για τον ήρωα του Μέλβιλ, τον «τρελό» καπετάνιο Αχαάβ που «αιωρείται ανάμεσα στον Άγγελο και τον Διάβολο» και κυρίως για τον σύγχρονο άνθρωπο που «ζητά ακόμα τις ίδιες απαντήσεις στο μεταφυσικό, το παράλογο, το όνειρο, το εκτός ορίων...»
-Σε ποια ηλικία διαβάσατε πρώτη φορά τον «Μόμπι Ντικ»; Σε ποια γλώσσα; Τι θυμάστε ποιο έντονα από την πρώτη εκείνη επαφή σας με το επικό μυθιστόρημα;
Tο διάβασα κάπου κοντά στα δέκα. Ο μεγάλος αδερφός μου, που είναι μέγας βιβλιοαναγνώστης κατά τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος, το διάβασε κατά το 1969 δυό τρεις φορές απανωτές. Διάβαζε και όταν τρώγαμε και ήτανε χωμένος πίσω από το τεράστιο αυτό βιβλίο. Καθώς ο τεράστιος τόμος δεν μπορούσε να στηριχθεί μόνος του όρθιος, λόγω μεγέθους ξεχείλιζαν και οι σελίδες αριστερά δεξιά από το πιάτο του αδερφού μου και όταν η ιστορία φαίνεται τον συνέπαιρνε, χαλάρωνε λίγο τα δάκτυλα και ο τόμος έπεφτε παρασέρνοντας ποτήρια και μπουκάλια! Ο τίτλος και η ζωγραφιά απέξω μου έκαναν εντύπωση και το διάβασα αμέσως μόλις αυτός το τελείωσε για δεύτερη-τρίτη φορά. Αυτό ήταν ένα leit-motiv στο πώς διάβασα πολλά βιβλία. Η περιπέτεια μου φάνηκε τρομερή, ασύλληπτη. Ήταν στα ελληνικά.
-Πότε επανήλθατε ως αναγνώστης στην περιπέτεια του καπετάνιου Αχαάβ;
Το ξαναδιάβασα στα Αγγλικά μόλις γύρισα από το Tanglewood, μια τοποθεσία έξω από το Lennox της Μασαχουσέτης όπου συμμετείχα σε ειδικά μαθήματα που παραδίδονται από σημαντικούς καθηγητές, οργανωμένα από την Boston Symphony Orchestra. Εκεί είχα άλλη μια παράξενη επαφή με τον Μόμπυ Ντίκ.
“Ο Καπετάνιος είναι ο Άνθρωπος και η φάλαινα είναι το όργανο του Πατέρα Θεού. Η Φύση.”
Και τώρα, δηλαδή κατά την διάρκεια της εργασίας, είχα παράλληλα την σημερινή υπέροχη μετάφραση, μετάφραση αναφοράς, του Θανάση Χριστοδούλου (εκδόσεις Γκούτεμπεργκ) που απετέλεσε πολύτιμο βοήθημα και αιτία έμπνευσης για την στιχουργημένη έμμετρη και συχνά ομοιοκατάληκτη διασκευή. Ο Χριστοδούλου, δεν είναι αυτό υπερβολή, ξαναέγραψε πιστά το έργο ωστόσο με πρωτότυπη γλώσσα τα ελληνικά! Παράλληλα, έχω διαβάσει και την Γαλλική μετάφραση του υπέροχου ποιητή Armel Guerne. Όμως και το αυθεντικό αγγλικό κείμενο έδωσε πολλές αντηχήσεις στη μουσική.
-Την ταινία του Τζον Χιούστον (1956) την έχετε δει;
Εννοείται! Είναι μια υπέροχη ταινία. Το σχετικά μικρό κομμάτι της ιστορίας που καλύπτεται συμπληρώνεται κάπως υπαινικτικά από την ποιητική της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής. Μοιραία η επική φόρμα του βιβλίου «περισσεύει» στην αμερικάνικη χολιγουντιανή δραματουργία της μιας ιστορίας. Μοιραία η περιπέτεια είναι η μόνη που διασώζεται από μια ιστορία, σε μια τόσο μικρή διάρκεια.
-Η ιδέα για το μιούζικαλ «Moby Dick» πότε σας επισκέφθηκε;
Tα σεμιναριακά μαθήματα στην Αμερική που προανέφερα δινόντουσαν σε ένα κτίριο ξέχωρο και σχετικά μακρυά από το Seranak , το σπίτι του ιδρυτή της BSO μαέστρου Koussevitski όπου οι συνθέτες φιλοξενούμασταν. Το κτίριο λεγόταν Nathaniel Hawthorne Cottage. Ο Hawthorne είναι αγαπημένος μου αμερικανός συγγραφέας, όσο και ο Melvile του Μόμπυ Ντίκ. Ρώτησα λοιπόν πώς και γιατί το σπιτάκι αυτό, το μικρό επαρχιακό εξοχικό, ονομάστηκε έτσι. «Μα ήταν το σπίτι του!» μου είπαν.
“Tο έργο είναι γραμμένο από τον Μέλβιλ Το μετέφερα σε ένα άλλο είδος, αλλά όχι για να το κάνω αγνώριστο. Αλλιώς, γιατί να το πάρω;”
Και ο διοικητικός διευθυντής του Tanglewood, ο Richard Ortner, μου προσέθεσε ότι σε αυτό το σπίτι, στην διπλανή κλειστή αίθουσα από εκεί όπου κάναμε μαθήματα, ο «μαθητής» του Hawthorne Herman Melvile τού διάβασε τον Μόμπυ Ντίκ, ο ίδιος, πριν του τον αφιερώσει. Και μου άνοιξε την κλειδωμένη πόρτα αυτού του μικρού δωματίου. Ένα μεγάλο άσπρο μαρμάρινο απλό τζάκι και δύο καρέκλες μπροστά του. Αυτό ήταν όλο. Έτσι μού πρωτοήρθε η ιδέα να ξαναδιαβάσω το βιβλίο στα αγγλικά αυτή τη φορά. Και τότε ανακάλυψα ότι ήταν ταυτόχρονα με το παιδικό ανάγνωσμα και ένα μεγάλο φιλοσοφικό κείμενο. Ώσπου «σύρθηκα με την κοιλιά επάνω του» γράφοντας αυτό το έργο χρησιμοποιώντας τις προαναφερθείσες σαν σοβαρά βοηθήματα.
-Πόσα χρόνια αφιερώσατε στη γραφή του (λιμπρέτο και σύνθεση);
Λιγότερο από ένα χρόνο. Οκτώ μήνες. Αν μετρήσουμε τις ώρες όμως αυτές είναι κοντά δύο χρόνια κανονικού ρυθμού. Φυσικά μιλώ για την πρώτη γραφή.
“O απο-μαγευμένος και ξε-θεωμένος σύγχρονος άνθρωπος ζητά ακόμα τις ίδιες απαντήσεις στο μεταφυσικό, το παράλογο, το όνειρο, το εκτός ορίων. Ίσως τώρα μάλιστα να τα ζητάει σε πλήρη απόγνωση”
-Νιώθετε περισσότερο Μέλβιλ ή Ισμαήλ;
Σβήνω τελείως τον εαυτό μου και γίνομαι κάθε φορά αυτός που μιλάει. Πρέπει ο κάθε ρόλος να είναι υπαρκτός, αληθινός και αυθύπαρκτος. Όπως και ο κάθε άνθρωπος είναι. Στο έργο αυτό κάποιος ταυτίζεται περιοδικά με όλους. Πρώτος από όλους εγώ.
-Από ποιο σημείο ξεκινά η αφήγηση σας; Ποια είναι η πρώτη σκηνή της παράστασης σας;
Tο έργο είναι γραμμένο από τον Μέλβιλ Το μετέφερα σε ένα άλλο είδος, αλλά όχι για να το κάνω αγνώριστο. Αλλιώς, γιατί να το πάρω; Ξεκινάμε κανονικά με τον Ισμαήλ ! Έτσι δηλαδή όπως τον φωνάζουνε…. Ισμαήλ.
-Η πρώτη αντίδραση του Γιάννη Κακλέα όταν του μιλήσατε για το μιούζικαλ;
Είμαστε χρόνια πολλά φίλοι. Τον αγαπώ και με αγαπά. Ψύχραιμο παιδί ο Γιάννης! Στην αρχή πολύ. Μετά λιγότερο… Ο Γιάννης κάνει ένα μεγάλο ανδραγάθημα. Σχεδόν ανακαλύψαμε ένα νέο είδος μουσικού θεάτρου. Πρόκειται για έναν σπουδαίο και σπάνιο καλλιτέχνη. Η παράσταση θα αφήσει έναν βαθύ ίχνος.
-Το εγχείρημα αυτό καθαυτό είναι μεγάλη πρόκληση, ωστόσο από όλα τα ζητήματα που ανέκυψαν στην πορεία της δημιουργίας, ποιο σας βασάνισε περισσότερο;
Το γιγάντιο του εγχειρήματος. Και μόνο να αποφασίσεις να αφαιρέσεις τον τόνο από τα «και» θα σου πάρει δύο ημέρες. Οι δε νότες υπερβαίνουν το ένα εκατομμύριο.
-Εάν ένα παιδί σας ζητούσε να του πείτε ποια ιστορία αφηγείται ο Μέλβιλ στον «Μόμπι Ντικ», τι θα του λέγατε;
Η ιστορία ενός φαλαινοθήρα Καπετάνιου που έβαλε στόχο να σκοτώσει την πιο επικίνδυνη φάλαινα του κόσμου. Τη φάλαινα-θεό που ζει αιώνια και έχει σκοτώσει όλους όσοι προηγουμένως είχαν επιδιώξει να την σκοτώσουν. Την πρώτη φορά η φάλαινα του είχε φάει το πόδι αλλά αυτός πρόλαβε και τη γλύτωσε. Τώρα ξαναπάει με ένα πλήρωμα από όλες τις φυλές να την εκδικηθεί. Θα καταφέρει να σκοτώσει τη φάλαινα-θεό;
Και σε έναν έφηβο: Ένας καπετάνιος με ψυχή σαν παιδιού προσπαθεί με κάθε τρόπο, ακόμα και με την αυτοθυσία του, να ξανακερδίσει, να εντυπωσιάσει, να ξανασυγκινήσει η έστω να προσβάλει και να θυμώσει τον πατέρα του. Αναζητά να του πει τα τεράστια παράπονά του. Αυτό γιατί πιστεύει εγωιστικά ότι αυτός το έχει αδικήσει και εγκαταλείψει. Γιά να εντυπωσιάσει τον πατέρα του προσπαθεί ένα κατόρθωμα, έξω από τα όρια του ανθρώπου. Να τον ξεπεράσει. Ο Καπετάνιος είναι ο Άνθρωπος και η φάλαινα είναι το όργανο του Πατέρα Θεού. Η Φύση.
-Ένα αριστούργημα που έρχεται από το μακρινό 1851, με ποιόν τρόπο μπορεί να «δείξει τον δρόμο» στον σύγχρονο άνθρωπο;
Το 1851 δεν είναι τόσο μακρινό. Σε σχέση δηλαδή με τον Όμηρο τι να πει κανείς; H τους τραγικούς;
-Αν οι 967 σελίδες μπορούσαν να γίνουν μια ολιγόλεκτη απάντηση σε ερώτηση συνέντευξης, αυτή πόσο σαφής θα ήταν;
Ας προσπαθήσω τουλάχιστον.
Ναι θαρρώ φλερτάρω με μιαν απάντηση μιας και μόνο Ευριπίδειας φράσης: «Tί» ναι Θεός, τιί μή Θεός και τί τ’ ανάμεσό του;» Aνάμεσα στον Άγγελο και τον Διάβολο αιωρείται ο Αχαάβ.
O απο-μαγευμένος και ξε-θεωμένος σύγχρονος άνθρωπος ζητά ακόμα τις ίδιες απαντήσεις στο μεταφυσικό, το παράλογο, το όνειρο, το εκτός ορίων. Ίσως τώρα μάλιστα να τα ζητάει σε πλήρη απόγνωση. Ο Moby Dick από τα βάθη των ωκεανών δίνει πειστικές απαντήσεις. Αν αυτός είναι το όργανο του Θεού ή της Φύσης, στο ίδιο δεν καταλήγει; Από την άλλη το «Χρυσό Δουβλόνι» και η μάταιη ελπίδα δόξας, και ο λαοπλάνος ηγέτης συντρίβουν ακόμα κάθε μεταφυσική, θρησκευτική ή φυλετική διαφορά… η συνέχεια στο Παλλάς!
Info
«Moby Dick»
Σύμπραξη του Onassis Culture με τις Θεατρικές Σκηνές.
Θέατρο Παλλάς, Αμερικής 9, Αθήνα, τηλ. (+30) 210 3639343 & 3643671
Aπό 28 Φεβρουαρίου 2020
Συντελεστές
Κείμενο – Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Διεύθυνση Ορχήστρας: Πάνος Βλάχος
Σκηνικά: Μανώλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Χορογραφία: Αγγελική Τρομπούκη
Music Co-ordinator: Τάσος Ρωσόπουλος
Υπεύθυνος ήχου, PA Front of House: Γιάννης Λαμπρόπουλος
Stage monitor: Νίκος Παππάς
Art Direction Video Υλικών: Στάθης Αθανασίου
3D Animation: CandyShop VFX | Ευάγγελος Κουλουκύθας
Τεχνικός Διευθυντής Ολογραμματικής Προβολής: Βασίλης Λεωνιδόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Feli Moschos
Οργάνωση Παραγωγής: Δέσποινα Μπουρδέκα
Εκτέλεση Παραγωγής: Gg Productions
Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνος Σαγιάς
Υπεύθυνος Εκτέλεσης Παραγωγής: Σπύρος Χατζάνης
Ορχήστρα Θεάτρου: Εντεκαμελής ορχήστρα
Πρωταγωνιστούν (αλφαβητικά):
Μπάμπης Βελισσάριος
Θοδωρής Βουτσικάκης (Βασίλης Κούρτης)
Αιμιλιανός Σταματάκης
Ivan Svitailo
Ορφέας Ζαφειρόπουλος
Συμπρωταγωνιστούν (αλφαβητικά):
Δημήτρης Γεωργαλάς, Νικόλας Καραγκιαούρης , Jerome Kaluta, Βασίλης Κούρτης, Λίνος Μάνεσης, Θοδωρής Μπουζικάκος, Μάριος Πετκίδης, Γιάννης Στόλλας
Παίζουν ακόμη (αλφαβητικά): Samuel Akinola, Αντώνης Βλάχος, Κωνσταντίνος Ευστρατίου, Κώστας Μαγκλάρας, Γρηγόρης Ποιμενίδης, Δημήτρης Σταματελόπουλος, Ορφέας Τσαρέκας, Πολύκαρπος Φιλιππίδης, Δημήτρης Φουρλής, Αλέξανδρος Ψυχράμης
Back Tracks: Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών
Διεύθυνση Ορχήστρας Back Tracks: Πάνος Βλάχος
Studio Echo/City Studio
Ηχολήπτες Back Tracks: Γιάννης Λαμπρόπουλος / Νίκος Παππάς
Programmer Back Tracks: Αντρέας Αποστόλου
Music Coordinator, Tonn meister: Τάσος Ρωσόπουλος
Μουσική Σύνθεση / Ενορχήστρωση / Παραγωγή: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Πρόγραμμα παραστάσεων:
Τετάρτη: 19:00
Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο: 20:00
Κυριακή: 19:00
Τιμές εισιτηρίων: 80€ - 15€
Για ομαδικές κρατήσεις επικοινωνήστε στο 210-3639343 (εσωτ. 2)