Του Αντωνίου Ντακανάλη* Καθηγητή και επικεφαλής Ερευνητή Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Πανεπιστημίου «Μπικόκα» του Μιλάνου - Μέλους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει συνείδηση, ούτε συναίσθημα.
Δεν έχει βούληση, δεν έχει πρόσημο, ούτε θετικό ούτε αρνητικό.
Ο άνθρωπος καθορίζει τη χρήση.
Ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη όπως και κάθε εργαλείο, για να σώσει αμέτρητες ζωές ή για να καταστρέψει άλλες!
Τις τελευταίες ημέρες έχει ανοίξει και στην Ελλάδα, η δημόσια συζήτηση για το «Deep Νude – Βαθύ Γυμνό», με αφορμή τα πρόσφατα περιστατικά που συνέβησαν στη Ναύπακτο και το Ελληνικό, όπου ανήλικα αγόρια «έγδυσαν» ψηφιακά ανυποψίαστες συμμαθήτριες τους μέσω εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης, διακινώντας μετέπειτα τις γυμνές φωτογραφίες.
Όχι, το φαινόμενο δεν είναι καινούριο.
Ούτε έχει σύνορα!
Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Κυβερνοασφάλειας τουλάχιστον 250.000 ανήλικα κορίτσια και νεαρές γυναίκες σε όλο τον κόσμο έχουν πέσει εν αγνοία τους θύματα του Deep Νude!
Το θέμα ήρθε για πρώτη φορά στη διεθνή δημοσιότητα το καλοκαίρι του 2019, όταν αποκαλύφθηκε η ύπαρξη του DeepNude, μιας εφαρμογής που “έσβηνε” τα ρούχα σε φωτογραφίες γυναικών χωρίς την συναίνεση τους και τα αντικαθιστούσε με γυμνά σώματα. Η κατακραυγή που ακολούθησε ανάγκασε τους δημιουργούς της εν λόγω εφαρμογής να την αποσύρουν εντός ωρών.
Παρόλα αυτά, σήμερα, ύστερα από 4 χρόνια, με μια γρήγορη έρευνα στο διαδίκτυο διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχουν δεκάδες τέτοιες εφαρμογές με πληρωμή ή ακόμα και δωρεάν.
Έτσι, οποιοσδήποτε μπορεί να ανεβάσει τη φωτογραφία μιας οποιασδήποτε ανυποψίαστης γυναίκας, γνωστής ή άγνωστης, στην εφαρμογή και να παραλάβει τη γυμνή εκδοχή μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Αυτή η γυμνή εκδοχή, η οποία είναι εξαιρετικά αληθοφανής, συχνά καταλήγει να διακινείται στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το τραγικό είναι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση τα θύματα είναι ΕΝΤΕΛΩΣ ανυπεράσπιστα!
Η παρότρυνση του να “μην αναρτάτε αποκαλυπτικές φωτογραφίες” δεν έχει πια τόσο νόημα, αφού οι επιτήδειοι μπορούν να κλέβουν μια οποιαδήποτε φωτογραφία του υποψήφιου θύματός τους και να “γδύνουν το σώμα”, γεγονός που το κάνει όπλο στα χέρια τους με σκοπό την κοροϊδία, τον εξευτελισμό, τον εκφοβισμό από συνομηλίκους και αγνώστους ή ακόμη και τον εκβιασμό.
Μάλιστα, το γυμνό σώμα, ανταποκρίνεται στις πραγματικές αναλογίες του θύματος καθώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί μέσω του εξελιγμένου απεικονιστικού αλγορίθμου, να αποκρυπτογραφήσει τη μορφή του ακόμη και κάτω από πολλές στρώσεις ρούχων.
Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειάς των θυμάτων, που είναι ως επί το πλείστον γυναίκες και ανήλικα κορίτσια, είναι δεδομένη και μπορεί να κλονίσει για πάντα την εμπιστοσύνη τους στις ανθρώπινες σχέσεις και να τραυματίσει την εικόνα και τον ψυχικό τους κόσμο, επηρεάζοντας την καθημερινή τους λειτουργικότητα.
Μάλιστα, οι επιπτώσεις στην συναισθηματική ευημερία και ψυχική τους υγεία, μπορεί να είναι ανάλογες με εκείνες που βιώνουν τα θύματα της εκδικητικής πορνογραφίας (revenge porn), όπως χρόνιο στρες, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού και αίσθημα φόβου και ανασφάλειας.
Συχνά στις ομάδες ανήλικων αγοριών, όπου χρησιμοποιούνται εφαρμογές για να γδύσουν γυναίκες, χάνεται η αντίληψη της ψυχολογικής κακοποίησης και της ψηφιακής βίας που ασκείται στα θύματα. Τα επιστημονικά ευρήματα όμως είμαι αμείλικτα: το 51% των περιπτώσεων πoυ υφίστανται αυτές τις ενέργειες παρουσιάζει αυτοκτονικό ιδεασμό.
Όσο βλέπουμε τέτοια φαινόμενα και δεν αντιδράμε, τόσο αυτά θα συμβαίνουν και από άλλους ανήλικους, μέσω της μίμησης και της μάθησης των παραβατικών ψηφιακών συμπεριφορών που βλέπουν.
Το Deep Nude έχει θορυβήσει τις Αρχές ορισμένων χωρών όπως οι ΗΠΑ, όπου το Κογκρέσο ψήφισε νόμο που επιτρέπει στα θύματα να διεκδικούν αποζημιώσεις για δυσφήμιση, ενώ στην πολιτεία της Βιρτζίνια, το αδίκημα της Εκδικητική Πορνογραφίας έχει ήδη τροποποιηθεί ώστε να τιμωρείται και το Deep Nude.
Στην Ελλάδα, ο διάλογος επικεντρώνεται γύρω από την ποινικοποίηση τέτοιων πράξεων.
Ωστόσο αυτές οι πρακτικές συνεχίζουν να εξαπλώνονται σε χώρες όπου δεν υπάρχει σαφές νομοθετικό πλαίσιο.
Μάλιστα, σύμφωνα με την εταιρεία κυβερνοασφάλειας Sensity AI, η οποία ειδικεύεται σε θέματα κατάχρησης παραποιημένων οπτικοακουστικών μέσων, η πλατφόρμα VK, το ρωσικό ισοδύναμο του Facebook, φιλοξενεί σελίδες που ειδικεύονται στο «γδύσιμο» ανυποψίαστων γυναικών.
Αν και απαραίτητο το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, σε έναν ιδανικό κόσμο τα αδικήματα θα πρέπει να προλαμβάνονται και όχι απλά να τιμωρούνται.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για να αναγνωρίζει και να μπλοκάρει τις δυνητικά δόλιες συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο. Κάτι ανάλογο πρέπει να εφαρμοστεί και εδώ, μπλοκάροντας τους χρήστες που διακινούν τέτοιο περιεχόμενο.
Επιπλέον, χρειάζεται νομική και ψυχολογική υποστήριξη για τα θύματα, καθώς και εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης ειδικά στα σχολεία σχετικά με την έννοια της της ψηφιακής φήμης και των επιπτώσεις του Deep Nude.
Πολλοί “δαιμονοποιούν” την τεχνητή νοημοσύνη. Όμως, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο, το πώς θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από τον χρήστη, δηλαδή τον άνθρωπο!
Ο άνθρωπος μπορεί να την χρησιμοποιήσει για να καταστρέψει ζωές όπως το Deep Nude ή για να σώσει αμέτρητες άλλες με πρωτοποριακές ιατρικές εφαρμογές στον χώρο της σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας.
*Ο Αντώνιος Κ. Ντακανάλης (Antonios Dakanalis), Kαθηγητής και Eπικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου, το 2023 κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας και στους 10 καλύτερους στην Ευρώπη στην κλινική εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον τομέα της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Διευθύνει το Διεπιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο Νευροεπιστημών, Κλινικής Ψυχολογίας & Ψυχιατρικής, το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Αριστείας για Διατροφικές Διαταραχές και πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια περιλαμβανομένων των Oxford και Yale. Συγκαταλέγεται στη διεθνή έκδοση για την ιατρική φροντίδα Who’s Who και στο 2% των περισσότερο διαδραστικών επιστημόνων με βάση τις αξιολογήσεις του Harvard. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας και της Ακαδημίας Ψηφιακής Ιατρικής και έχει τιμηθεί με περισσότερα από 45 διεθνή βραβεία για το πλούσιο επιστημονικό και κλινικό του έργο.