Ο αγγλικανός αρχιεπίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου, νομπελίστας Ειρήνης και ήρωας του αγώνα κατά του Απαρτχάιντ, πέθανε την Κυριακή σε ηλικία 90 ετών, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόσα.
Ο πρόεδρος εξέφρασε «εξ ονόματος όλων των Νοτιοαφρικανών, τη βαθιά του θλίψη για τον θάνατο», της κορυφαίας αυτής προσωπικότητας της ιστορίας της χώρας με ανακοίνωσή του.
«Ο θάνατος του αρχιεπισκόπου επί τιμή Ντέσμοντ Τούτου είναι ένα νέο κεφάλαιο πένθους στον αποχαιρετισμό του έθνους μας σε μια γενιά εξαιρετικών Νοτιοαφρικανών, που μας κληροδότησαν μια απελευθερωμένη Νότια Αφρική», δήλωσε ο πρόεδρος.
«Ενας άνδρας εξαιρετικής ευφυΐας, ακεραιότητας και ακατάβλητος απέναντι στις δυνάμεις του απαρτχάιντ, ήταν επίσης τρυφερός και ευάλωτος στη συμπόνια του για αυτούς που υπέστησαν καταπίεση, αδικία και βία υπό το απαρτχάιντ και για τους καταπιεσμένους ολόκληρου του κόσμου», πρόσθεσε ο Ραμαφόσα.
Η υγεία του Ντέσμοντ Τούτου είχε επιδεινωθεί εδώ και αρκετούς μήνες. Δεν έκανε πλέον δημόσιες ομιλίες, όμως πάντα χαιρετούσε τις κάμερες, που ήταν παρούσες σε κάθε μετακίνησή του, χαμογελώντας ή με πειρακτικό βλέμμα, όπως όταν εμβολιάστηκε κατά της Covid-19 σε νοσοκομείο, ή κατά τη διάρκεια του εορτασμού των γενεθλίων του τον Οκτώβριο.
Ο Τούτου είχε διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και τα τελευταία χρόνια είχε νοσηλευθεί αρκετές φορές για να αντιμετωπίσει λοιμώξεις που σχετίζονταν με τη θεραπεία του.
«Τελικά, σε ηλικία 90 ετών, πέθανε γαλήνια στο Oasis Frail Care Centre στο Κέιπ Τάουν σήμερα το πρωί», ανέφερε σε ανακοίνωση εκ μέρους της οικογένειας Τούτου η δρ. Ραμφέλα Μαμφέλε, που εκτελεί χρέη αντιπροέδρου στο ίδρυμα Archbishop Desmond Tutu για την Πνευματική Ιδιοκτησία και ήταν εκ των συντονιστών στο Γραφείο του Αρχιεπισκόπου. Δεν έδωσε λεπτομέρειες για τα αιτία του θανάτου του.
Παρότι είχε ύψος μόλις 1,68 μ., ο Τούτου, με μεταδοτικό γέλιο, ήταν γίγαντας ήθους, που το 1984 βραβεύθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για τη μη βίαιη αντίστασή του στο απαρτχάιντ. Μια δεκαετία αργότερα, έγινε μάρτυρας του τέλους του καθεστώτος αυτού και ανέλαβε επικεφαλής της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης, που συστήθηκε για να αποκαλύψει τις ωμότητες που διαπράχθηκαν εκείνα τα πέτρινα χρόνια.
Κήρυττε κατά της τυραννίας της μειοψηφίας των λευκών και ακόμα και μετά το τέλος της, ποτέ δεν υπαναχώρησε στον αγώνα του για μια δικαιότερη Νότια Αφρική, ζητώντας με εξίσου μαχητικό τρόπο να λογοδοτήσει η πολιτική ελίτ των μαύρων, όπως το ζητούσε και για τους λευκούς Αφρικανούς.
Προς το τέλος της ζωής του, εξέφραζε τη λύπη του που το όνειρό του για το «έθνος του ουράνιου τόξου» δεν έχει γίνει ακόμα πραγματικότητα.
Σε διεθνές επίπεδο, ο ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μίλησε για σειρά από ζητήματα, από την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ ως τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και τον υποβοηθούμενο θάνατο – θέματα που παγίωσαν τη δημοφιλία του.
Είχε αξιοποιήσει την θητεία του στην κορυφή της ιεραρχίας της Αγγλικανικής Εκκλησίας για να τονίσει τα δεινά των μαύρων της Νότιας Αφρικής.
Ερωτηθείς, όταν εγκατέλειπε τη θέση του Αρχιεπισκόπου του Κέιπ Τάουν το 1996, εάν υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνει, ο Τούτου δήλωσε: «Ο αγώνας τείνει να κάνει κάποιον περισσότερο τραχύ και να νομίζει ότι έχει πάντα δίκιο. Ελπίζω ότι ο κόσμος θα με συγχωρήσει για τις όποιες πληγές τυχόν του προκάλεσα».
Μιλώντας δημόσια και ταξιδεύοντας ακούραστα καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, ο Τούτου έγινε το πρόσωπο του κινήματος κατά του απαρτχάιντ στο εξωτερικό, την ώρα που πολλοί ηγέτες του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), όπως ο Νέλσον Μαντέλα, βρίσκονταν στη φυλακή.
«Η γη μας φλέγεται και ματώνει και ζητώ από τη διεθνή κοινότητα να επιβάλει τιμωρητικές κυρώσεις σε βάρος αυτής της κυβέρνησης», είπε το 1986.
Παρόλο που οι κυβερνήσεις αγνόησαν την έκκλησή του, βοήθησε να οργανωθούν καμπάνιες μεταξύ των απλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που μάχονταν υπέρ του τέλους του απαρτχάιντ μέσω μποϊκοτάζ σε οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο.
Ο πρώην σκληροπυρηνικός λευκός πρόεδρος Π. Β. Μπότα είχε ρωτήσει τον Τούτου σε επιστολή τον Μάρτιο του 1968 εάν εργαζόταν για το βασίλειο του Θεού ή για το βασίλειο που είχε υποσχεθεί το τότε εκτός νόμου – κυβερνών σήμερα – ANC.
Οι σταθμοί της ζωής του
1931: Γεννιέται στην Κλάρκσντορπ, περίπου 170 χιλιόμετρα δυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ.
1943: Η οικογένεια Τούτου, που μέχρι τότε ανήκε στους μεθοδιστές, εντάσσεται στην αγγλικανική εκκλησία.
1947: Παθαίνει φυματίωση ενώ φοιτά σε δευτεροβάθμιο σχολείο κοντά στη Σοφίαταουν, στο Γιοχάνεσμπουργκ. Αποκτά φιλική σχέση με ιερέα και γίνεται βοηθός του στην εκκλησία μετά την ανάρρωσή του.
1948: Το Εθνικό Κόμμα –η παράταξη της λευκής μειοψηφίας– επιβάλλει το απαρτχάιντ, το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, ενόψει των εκλογών του 1948. Κερδίζει την αναμέτρηση χάρη στην υποστήριξη των ψηφοφόρων της λευκής μειονότητας που επιθυμούν διακαώς να διατηρήσουν την κυριαρχία τους επί της πλειοψηφίας των μαύρων.
1955: Παντρεύεται τη Λέα. Αρχίζει να διδάσκει σε γυμνάσιο του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου γυμνασιάρχης είναι ο πατέρας του.
1958: Εγκαταλείπει το σχολείο, αρνούμενος να γίνει μέρος ενός συστήματος διδασκαλίας που προωθεί την ανισότητα σε βάρος των μαύρων μαθητών. Γίνεται ιερέας.
1962: Μεταναστεύει στη Βρετανία για να σπουδάσει θεολογία στο King’s College του Λονδίνου.
1966: Επιστρέφει στη Νότια Αφρική. Αρχίζει να διδάσκει θεολογία σε ιεροσπουδαστήριο στο Ίστερν Κέιπ. Αρχίζει να κάνει γνωστές τις απόψεις του, την εναντίωσή του στο απαρτχάιντ.
1975: Γίνεται ο πρώτος μαύρος αγγλικανός αρχιμανδρίτης του Γιοχάνεσμπουργκ.
1980: Με την ιδιότητα του γενικού γραμματέα του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Νότιας Αφρικής, ο Ντέσμοντ Τούτου είναι επικεφαλής του κλιμακίου των ιεραρχών που επισκέπτεται τον πρωθυπουργό Πίτερ Βέλεμ Μπόθα για να τον καλέσει να βάλει τέλος στο απαρτχάιντ. Αν και η συνάντηση δεν έχει κανένα πρακτικό αντίκρισμα, θα σηματοδοτήσει μια ιστορική στιγμή: την καταγγελία του καθεστώτος του φυλετικού διαχωρισμού από έναν ηγέτη των μαύρων μπροστά στον επικεφαλής της κυβέρνησης των λευκών. Έξαλλη, η κυβέρνηση προχωρά στην κατάσχεση του διαβατηρίου του Τούτου.
1984: Βραβεύεται με το Νόμπελ Ειρήνης για τις προσπάθειές του να τερματιστεί το σύστημα κυριαρχίας της λευκής μειονότητας επί της μαύρης πλειοψηφίας.
1985: Γίνεται ο πρώτος μαύρος αρχιεπίσκοπος Γιοχάνεσμπουργκ. Τάσσεται δημόσια υπέρ του μποϊκοτάζ της Νότιας Αφρικής και της εκστρατείας πολιτικής ανυπακοής προκειμένου να πέσει το απαρτχάιντ.
1986: Γίνεται ο πρώτος μαύρος που διορίζεται αρχιεπίσκοπος Κέιπ Τάουν και επικεφαλής της Αγγλικανικής Εκκλησίας Νότιας Αφρικής. Μαζί με άλλους πνευματικούς ηγέτες, μεσολαβεί για την επίλυση διαφορών μεταξύ μαύρων διαδηλωτών και των κυβερνητικών δυνάμεων ασφαλείας.
1990: Ο πρόεδρος Φρέντρικ Βίλεμ ντε Κλερκ νομιμοποιεί το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC). Ανακοινώνει το σχέδιό του να αποφυλακίσει τον Νέλσον Μαντέλα.
1991: Νόμοι του απαρτχάιντ και ρατσιστικοί περιορισμοί ακυρώνονται. Ξεκινούν συνομιλίες ανάμεσα στο κράτος και 16 οργανώσεις που δίνουν αγώνα εναντίον του καθεστώτος των φυλετικών διακρίσεων.
1994: Αφού ο Μαντέλα καταγάγει σαρωτική νίκη στο τιμόνι του ANC στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα, ο Τούτου εισηγείται τον όρο «έθνος του ουράνιου τόξου» με τον οποίο περιγράφει την ένωση των πολλών και διαφόρων φυλών της Νότιας Αφρικής μετά το απαρτχάιντ.
1994: Ο Νέλσον Μαντέλα ζητεί από τον Ντέσμοντ Τούτου να αναλάβει πρόεδρος της υπό σύσταση Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης. Στον ρόλο αυτό θα ακούσει, θα καταγράψει και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα δώσει αμνηστία σε δράστες κατάφωρων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επί των ημερών του απαρτχάιντ.
1996: Αποσύρεται από τα ιερατικά καθήκοντά του για να επικεντρωθεί αποκλειστικά στο έργο του στην επιτροπή. Συνεχίζει τον ακτιβισμό του, τασσόμενος υπέρ της ισότητας και υπέρ της συμφιλίωσης. Του απονέμεται ο τίτλος του επίτιμου αρχιεπισκόπου.
1997: Ενημερώνεται για τη διάγνωση πως έχει καρκίνο του προστάτη. Θα χρειαστεί έκτοτε νοσηλεία και θεραπεία αρκετές φορές.
2011: Ο Δαλάι Λάμα ανακοινώνει την ίδρυση της ετήσιας Ομιλίας για τη Διεθνή Ειρήνη Ντέσμοντ Τούτου. Αλλά το κάνει μέσω δορυφορικής βιντεοσύνδεσης, αφού η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής δεν του δίνει βίζα ώστε να είναι παρών ο πνευματικός ηγέτης των θιβετανών.
2013: Ο Τούτου ξεσπά εναντίον του ANC. Λέει πως δεν μπορεί πλέον να ψηφίζει το κόμμα αυτό, διότι δεν αντιμετώπισε όπως όφειλε την ανισότητα, τη βία, τη διαφθορά.
2013: Ο επίτιμος αρχιεπίσκοπος, για πολλούς η «ηθική πυξίδα» της Νότιας Αφρικής, εκφράζεται υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων δηλώνοντας πως «ποτέ του δεν θα λάτρευε έναν ομοφοβικό θεό».
2021: Ο Τούτου, εμφανώς με εύθραυστη υγεία, οδηγείται με αναπηρικό αμαξίδιο –μολαταύτα, χαμογελαστός– στην παλιά του ενορία, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Κέιπ Τάουν, ο οποίος αποτελούσε άλλοτε καταφύγιο για διωκόμενους αγωνιστές κατά του απαρτχάιντ, όπου τελείται ειδική λειτουργία για τα 90ά του γενέθλια.
26η Δεκεμβρίου 2021: Αφήνει την τελευταία του πνοή στο Κέιπ Τάουν, στα 90 του χρόνια.
Ο κόσμος αποχαιρετά τον Ντέσμοντ Τούτου
Ο πρόεδρος της Ν. Αφρικής Σίριλ Ραμαφόζα εξέφρασε «την βαθειά του θλίψη για τον θάνατο του απαράμιλλου αυτού πατριώτη». Ο θάνατός του «είναι ένα νέο κεφάλαιο πένθους στον αποχαιρετισμό μιας γενιάς εξαιρετικών Νοτιοαφρικανών που μας κληροδότησαν μία απελευθερωμένη Νότια Αφρική».
«Ενας άνθρωπος εξαιρετικής ευφυίας, ακέραιος και αήττητος απέναντι στις δυνάμεις του απαρτχάιντ, υπήρξε επίσης τρυφερός και ευάλωτος στην συμπόνια προς εκείνους που υπέφεραν (...) υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ και τους καταπιεσμένους και τους καταπιεστές του κόσμου ολόκληρου», υπενθύμισε ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής.
Το Ιδρυμα Μαντέλα έκανε λόγο για μία ανυπολόγιστη απώλεια: «Ηταν ένα εξαιρετικό ανθρώπινο πλάσμα. Στοχαστής. Ηγέτης. Ποιμένας».
Μπαράκ Ομπάμα
Ο Ντέσμοντ Τούτου «υπήρξε φίλος, μέντορας και φάρος ηθικής για μένα και τόσους άλλους», έγραψε στο Twitter ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα.
«Οικουμενικό πνεύμα, ο αρχιεπίσκοπος Τούτου είχε τις ρίζες του στον αγώνα για την ελευθερία και την δικαιοσύνη στην χώρα του, αλλά αγωνιούσε επίσης για την αδικία όπου και αν εκδηλωνόταν».
Ο πρώην πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ και η σύζυγός του «ενώθηκαν στο πένθος ολόκληρου του κόσμου».
«Η ανθρώπινη ζεστασιά του και η ενσυναίσθηση μας έστειλαν ένα πνευματικό μήνυμα για την αιωνιότητα».
Γαλλία
Η «μάχη» του Ντέσμοντ Τούτου για τον τερματισμό του απαρτχάιντ και στην νοτιοαφρικανική συμφιλίωση θα μείνει στην μνήμη μας», έγραψε στο Twitter ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. «Αφιέρωσε την ζωή του στα Δικαιώματα του Ανθρώπου και στην ισότητα των λαών».
Βρετανία
«Υπήρξε καθοριστική φυσιογνωμία στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ και στην δημιουργία μιας νέας Νότιας Αφρικής. Θα τον θυμόμαστε για την πνευματική του καθοδήγηση και το ακαταμάχητο κέφι του», έγραψε ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον στο Twitter εκφράζοντας την βαθιά του θλίψη.
Τη βαθύτατη θλίψη της για τον θάνατο του Νοτιοαφρικανού αρχιεπισκόπου Ντέσμοντ Τούτου εξέφρασε η βασίλισσα Ελισάβετ, χαιρετίζοντας τον «άοκνο» αγώνα του για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά επίσης «το κέφι και το χιούμορ του».
«Όλη η βασιλική οικογένεια εκφράζει τη βαθιά θλίψη της για την ανακοίνωση του θανάτου του αρχιεπισκόπου Ντέσμοντ Τούτου, ενός ανθρώπου που υπερασπίστηκε άοκνα τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Νότια Αφρική και σε όλον τον κόσμο» ανέφερε στο μήνυμά της η 95χρονη μονάρχης και επικεφαλής της Κοινοπολιτείας, στην οποία ανήκει και η Νότια Αφρική.
«Θυμάμαι με τρυφερότητα τις συναντήσεις μου μαζί του, τη μεγάλη χαρά του και το χιούμορ του», πρόσθεσε.
Ευρωπαϊκή Ενωση
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ τίμησε «έναν άνθρωπο που έδωσε την ζωή του για την ελευθερία με βαθιά προσήλωση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εναν γίγαντα που ύψωσε το ανάστημά του στο απαρτχάιντ».
Νορβηγία
Ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας Γιόνας Γκαρ Στέρε τίμησε στο Facebook έναν άνθρωπο «που έδειξε την δύναμη της συμφιλίωσης και της συγχώρεσης».
Κένυα
Ο πρόεδρος Ουχούρου Κενιάτα δήλωσε ότι «ο θάνατος του αρχιεπισκόπου Ντέσμοντ Τούτου αποτελεί σκληρό πλήγμα όχι μόνο για την Νότια Αφρική (...) αλλά επίσης για ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, όπου χαίρει μεγάλου σεβασμού και χαιρετίζεται ως αρχιτέκτονας της ειρήνης».
«Ο αρχιεπίσκοπος Τούτου ενέπνευσε μία γενιά αφρικανών ηγετών που υιοθέτησαν την προσέγγιση της μη βίας στην αγώνα για την απελευθέρωση».
Ουγκάντα
«Ενας γίγαντας έπεσε. Ευχαριστούμε τον Θεό για την ζωή του - μία ζωή γεμάτη που την έζησε στην υπηρεσία της ανθρωπότητας», έγραψε στο Twitter ο Μπόμπι Γουάιν, ηγέτης της αντιπολίτευσης.
Θρησκευτικοί ηγέτες
«Στα μάτια του Ντέσμοντ Τούτου, είδαμε την αγάπη του Ιησού. Στην φωνή του, ακούσαμε την συμπόνια του Ιησού. Στο γέλιο του, ακούσαμε την χαρά του Ιησού. Ηταν γοητευτικός και θαρραλέος. Η μεγαλύτερη αγάπη του είναι τώρα πραγματικότητα, καθώς θα συναντηθεί πρόσωπο με πρόσωπο με τον Κύριο», δήλωσε ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι Τζάστιν Γουέλμπι.
Ο Δαλάι Λάμα χαιρέτισε έναν «μεγάλο άνδρα που έζησε μια ζωή γεμάτη ουσία», «απολύτως αφοσιωμένο στην υπηρεσία των αδελφών του». «Η φιλία και ο πενυματικός δεσμός ανάμεσά μας ήταν κάτι που αγαπούσαμε», είπε για τον παλιό του φίλο.
Αλλες αντιδράσεις
Η ομάδα των προσωπικοτήτων που συγκροτούν την ομάδα των Πρεσβύτερων (“The Elders”) τίμησαν τον νοτιοαφρικανό αρχιεπίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου χαρακτηρίζοντάς τον «έμπνευση» για τον κόσμο. «Η προσήλωσή του στην ειρήνη, την αγάπη και την ισότητα» θα παραμείνει.
Ο Ντέσμοντ Τούτου, που πέθανε σήμερα σε ηλικία 90 ετών, υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της οργάνωσης αυτής που ιδρύθηκε το 2007 από τον Νέλσον Μαντέλα και συγκεντρώνει αναγνωρισμένες προσωπικότητες που εργάζονται για παγκόσμια προβλήματα που θεωρούνται ανυπέρβλητα.
«Ο θάνατός του ακολουθεί μία μακρά και θαρραλέα μάχη κατά της αρρώστιας, η οποία ποτέ δεν έκαμψε ην αποφασιστικότητά του να αγωνίζεται κατά της αδικίας σε όλες τις μορφές της», αναφέρεται στην ανακοίνωση των Πρεσβύτερων.
«Οι Πρεσβύτεροι έχασαν έναν πολύτιμο φίλο, το μεταδοτικό γέλιο και το πονηρό χιούμορ του οποίου μας γοήτευαν όλους...Ο κόσμος έχασε μία πηγή έμπνευσης, τα επιτεύγματα του οποίου δεν θα λησμονηθούν ποτέ και η προσήλωσή του στην ειρήνη, την αγάπη και την θεμελιώδη ισότητα όλων των ανθρωπίνων όντων θα συνεχίσει να εμπνέει τις επόμενες γενεές».
Η Μπενίς Κινγκ, κόρη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έγραψε στο Twitter : «Είμαστε καλύτεροι γιατί βρισκόταν στον κόσμο αυτό».
Ο βρετανός μουσικός Μπόι Τζορτζ δήλωσε «ευτυχής που συνάντησε τον Ντέσμοντ Τούτου, μία όμορφη ψυχή που μού έδωσε πίστη για το γεγονός ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν μεγάλη δύναμη αγάπης. Ενας εξαιρετικός άνθρωπος, μια ισχυρή ενέργεια και ένα από τα καλύτερα παιδιά του Θεού».
Πηγή: ΑΠΕ