Αφορμή για το άρθρο αυτό αποτέλεσε νέο δημοσίευμα/έκθεση στο οποίο διασύρεται η Κύπρος ποικιλοτρόπως. Μεταξύ άλλων, γίνεται ξανά λόγος για διαφθορά, καθώς και για το πως η Κύπρος με το πρόγραμμα των διαβατηρίων εξασφάλισε πέραν των €7 δισεκατομμυρίων. Πάνω απ’ όλα το κείμενο επικεντρώνεται στο πώς το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου χρησιμοποιήθηκε από τη Ρωσία για τις δικές της επιδιώξεις.
Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται ένα τέτοιο κείμενο. Υπό την έννοια αυτή πρόκειται για μια επανάληψη που δεν προσθέτει οτιδήποτε καινούριο. Αναμφίβολα στην Κύπρο διαχρονικά υπήρχε διαφθορά η οποία τα τελευταία χρόνια επί διακυβερνήσεων Αναστασιάδη προσέλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις. Επιπρόσθετα, θεωρώ ότι το κείμενο αυτό αποσπασματικά περιγράφει καταστάσεις το οποίο πλήττει την εικόνα της Κύπρου. Η θέση αυτή δεν αποτελεί άλλοθι για όσους έχουν συμβάλει στη δημιουργία μιας κατάστασης όπου εύλογα και χωρίς υπερβολή μπορεί να λεχθεί ότι στην Κύπρο υφίσταται ένας στάβλος του Αυγεία.
Σπεύδω να σημειώσω ότι πολύ πιο στενές οικονομικές και άλλες σχέσεις με τη Ρωσία διατηρούσε πριν από την εισβολή στην Ουκρανία η Γερμανία. Και όμως δεν έχουν δημοσιευθεί κείμενα τα οποία στοχοποιούν το Βερολίνο. Αναφέρω επίσης ότι ενώ κατ’ επανάληψιν η Λευκωσία βρέθηκε σε δύσκολη θέση για δραστηριότητες κυπριακών επιχειρήσεων με ρωσικά συμφέροντα, η Τουρκία η οποία δεν έχει ακολουθήσει την πολιτική των κυρώσεων εναντίον της Μόσχας βρίσκεται στο απυρόβλητο.
Στο απυρόβλητο βρίσκεται επίσης και η παράνομη κατοχική οντότητα στο βόρειο μέρος της Κύπρου η οποία κατέστη άντρο ανομίας, ασυδοσίας και πολλαπλών έκνομων δραστηριοτήτων. Και όμως καμία αναφορά δεν γίνεται για το ζήτημα αυτό.
Επιπρόσθετα σημειώνω ότι όταν η Κύπρος βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα ως αποτέλεσμα ενδογενών και εξωγενών παραγόντων η Τρόικα επέδειξε μια πρωτοφανή τιμωρητική στάση. Στην Ιταλία και στην Ισπανία υπήρχαν σοβαρότερα προβλήματα σε πολύ πιο μεγάλα μεγέθη. Ήταν όμως η μικρή Κύπρος που υπέστη ένα εξοντωτικό πρόγραμμα «εξυγίανσης». Και το ποσό το οποίο η Τρόικα προσέφερε στην Κύπρο ήταν €10 δισεκατομμύρια και όχι €13 δισεκατομμύρια όπως το εν λόγω δημοσίευμα αναφέρει. Ούτε αναφέρεται ότι τελικά η Κύπρος δεν χρησιμοποίησε όλο το ποσό που ήταν στη διάθεσή της. Εν ολίγοις η σκληρότητα του προγράμματος των Θεσμών ήταν αχρείαστη.
Σημειώνεται συναφώς ότι τα αποτελέσματα των πολιτικών της Τρόικα καθώς και του σκληρού νεοφιλελεύθερου μοντέλου ήταν και εξακολουθούν να είναι οδυνηρά για την Κύπρο. Μεταξύ άλλων, έχει συρρικνωθεί η μεσαία τάξη και έχει αυξηθεί η ανισότητα. Εν πολλοίς ο τραπεζικός τομέας ανήκει πλέον σε ξένους μετόχους. Δυστυχώς, επίσης, η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών έχει υποβαθμιστεί ενώ τα κόστη έχουν αυξηθεί. Επισημαίνεται επίσης ότι ξένα κεφάλαια έχουν αγοράσει συνολικά ή εν μέρει σημαντικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις περιλαμβανομένων ιδιωτικών νοσοκομείων και πανεπιστημίων. Έχουν επίσης εξαγορασθεί πολλά περιουσιακά στοιχεία Κυπρίων σε τιμές πιο κάτω απ΄ αυτές της αγοράς.
Ανεξάρτητα από τα κίνητρα των πρωταγωνιστών του κειμένου αυτού -ντόπιων και ξένων– πρέπει να υπογραμμισθεί ακόμα πιο πολύ η ανάγκη για εξυγίανση, κάθαρση και μετατροπή της Κύπρου σε κράτος πρότυπο. Και αυτό ως μία αναγκαία αν και όχι επαρκή προϋπόθεση για εθνική επιβίωση. Σε μια χώρα η οποία αντιμετωπίζει υπαρξιακά ζητήματα δεν μπορεί να υπάρξει ανοχή για οποιαδήποτε μορφή διαφθοράς. Ο μεγάλος θεωρητικός Reinhold Niebuhr τονίζει στο μνημειώδες έργο του “Moral Man, Immoral Society” (Charles Scribner’s Sons, ΗΠΑ 1932) ότι ενώ υπάρχουν ηθικοί άνθρωποι καθώς και θύλακες ηθικών ανθρώπων, είναι αδύνατο να υπάρξει μια ηθική κοινωνία. Αυτό όμως δεν αποτελεί άλλοθι για τα κακώς έχοντα στη χώρα μας.
Το τι έλαβε και λαμβάνει χώρα στην Κύπρο δεν είναι όμως μόνο θέμα διαφθοράς. Ήταν και είναι ταυτόχρονα και ζήτημα απρονοησίας και ανεπαρκούς γνώσης. Για παράδειγμα, στην Κύπρο λίγο πριν από την κρίση τα καταθετικά επιτόκια ήταν τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη. Γιατί; Κάποιοι που είχαν ετήσιους μισθούς από €300.000 μέχρι και €1 εκατομμύριο δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τις συνέπειες; Δυστυχώς, υψηλοί κρατικοί αξιωματούχοι καθώς και διευθυντικά τραπεζικά στελέχη δεν αντιλήφθηκαν επαρκώς τις προεκτάσεις της υιοθέτησης ενός αυτοκρατορικού νομίσματος, του ευρώ. Υπογραμμίζω επίσης ότι ενώ η Κύπρος καλλιεργεί και ενισχύει τις σχέσεις της με άλλα κράτη είναι σημαντικό να αποφεύγει καταστάσεις οι οποίες δημιουργούν υπερεξάρτηση και πιθανούς κινδύνους.
Αναμφίβολα η χώρα μας πρέπει να γυρίσει σελίδα. Και αυτό είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης, θεσμικού νομικού πλαισίου και πάνω απ΄ όλα αλλαγής νοοτροπιών σε όλα τα επίπεδα. Δεν είναι αποδεκτό σε μια ημικατεχόμενη χώρα με υπαρξιακούς κινδύνους ο αθέμιτος πλουτισμός να μένει ατιμώρητος. Ούτε και η επιδίωξη του υπερκέρδους να αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα. Είναι σημαντικό να καθαρισθεί ο στάβλος του Αυγεία, να προωθηθεί η αξιοκρατία, η ισοτιμία και η δημιουργία ενός κράτους πρότυπο. Πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος. Επιβάλλεται όμως.
***
* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.