Η ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού εντός της Ε.Ε έχει οδηγήσει σε καραντίνα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, αναδεικνύοντας παράλληλα τη σημασία της στέγης, κάτι που για την πλειοψηφία του πληθυσμού μοιάζει ως δεδομένο.
Εν μέσω καραντίνας σε διάφορες χώρες της Ε.Ε οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δημοσιεύουν φωτογραφίες από το πως περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στο σπίτι. Τα hashtag #menoume_spiti και #stayhome , μεταφρασμένα σε κάθε γλώσσα, παροτρύνουν τον κόσμο να μείνει σπίτι, να προστατευθεί ώστε να περιορίσει τη διάδοση του ιού.
Μπορεί αυτή η ανάγκη να μείνουμε σπίτι μακριά από τις κοινωνικές συναναστροφές να φαντάζει ως μία δύσκολη διαδικασία, είναι όμως μία ασφαλής οδό για να ξεπεράσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και καλύτερα αυτή την κρίση.
Διαβάστε επίσης: #μενουμεσπιτι αλλά αν δεν έχουμε τι γίνεται; Μια νύχτα στο υπνωτήριο αστέγων των Γιατρών του Κόσμου
Ωστόσο, το ερώτημα που προκύπτει είναι ένα, έχουμε όλοι την επιλογή να #menoume_spiti; Τι γίνεται με τους ανθρώπους που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, δεν έχουν άμεση και εύκολη πρόσβαση σε συνθήκες υγιεινής και είναι εκτεθειμένοι σε αυτόν τον «αόρατο» εχθρό;
Οι άστεγοι στην Ευρώπη
Το πρόβλημα της αστεγίας στην Ευρώπη έχει επιδεινωθεί από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και έπειτα. Μεταξύ των βασικών αιτιών είναι η ανεργία, η αύξηση του ποσοστού φτώχειας, η έλλειψη κοινωνικής προστασίας, η μετανάστευση. Ο άστεγος πληθυσμός στην Ευρώπη περιλαμβάνει διάφορες κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες μεταξύ των οποίων είναι παιδιά νεαρής ηλικίας, μετανάστες-τριες, Ρομά και άτομα που ζουν στο φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η αρμόδια ευρωπαϊκή ομοσπονδία FEANTSA (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Οργανώσεων που εργάζονται με τους Αστέγους) έχει αναπτύξει 4 εννοιολογικές κατηγορίες για την «αστεγία». Αυτές περιλαμβάνουν
α) τους αστέγους που μένουν στον δρόμο,
β) τους στερούμενους κατοικίας,
γ) τους ανθρώπους που ζουν σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης,
δ) τους ανθρώπους που διαβιούν σε ανεπαρκή-ακατάλληλα καταλύματα.
Μπορεί η στέγαση να θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα σύμφωνα με το 25ο άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ο.Η.Ε, όμως αυτό δεν ισχύει για όλους τους ανθρώπους.
Παρά το γεγονός ότι ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν για τον αριθμό των αστέγων, πρόσφατες δηλώσεις του Επιτρόπου Εργασίας και Κοινωνικών Δικαιωμάτων Nicolas Schmit αναφέρουν ότι στην Ευρώπη υπάρχουν περισσότερα από 3εκ άστεγοι με 400,000 να κοιμούνται στον δρόμο. Η χώρα με το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η Γερμανία, η οποία έχει περισσότερους από 600,000 αστέγους, ενώ στοιχεία του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε που δημοσιεύονται στον οργανισμό FEANTSA το 2017 αναφέρουν ότι οι άνθρωποι που μένουν εκτός σπιτιού στην Ελλάδα ξεπερνούν τις 20,000.
Οι άστεγοι είναι οι περισσότερο εκτεθειμένοι στον Covid - 19
Κάθε μέρα ακούμε και διαβάζουμε για τον αριθμό των νέων κρουσμάτων και θανάτων που σχετίζονται με την ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού στην Ευρώπη. Πράγματι, ο Απρίλιος είναι ιδιαίτερα κρίσιμος μήνας για την αντιμετώπιση του ιού, καθώς πολλές χώρες καταγράφουν κορύφωση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Ωστόσο, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του αόρατου αυτού εχθρού προϋποθέτει και την απόλυτη στήριξη σε μία από τις πλέον ευπαθείς – και «αόρατη» για πολλούς- κοινωνικές ομάδες, αυτής των αστέγων.
Οι άστεγοι σε οποιαδήποτε χώρα και εάν βρίσκονται – λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης- είναι περισσότερο εκτεθειμένοι και ευάλωτοι στον Covid19. Η διαμονή στον δρόμο ή σε προσωρινά καταλύματα ή καταλύματα έκτακτης ανάγκης (ξενώνες, νυχτερινά καταφύγια κ.λπ.), καθώς και η περιορισμένη έως ελάχιστη πρόσβαση σε χώρους υγιεινής και προσωπικής φροντίδας τους θέτει σε υψηλό κίνδυνο μετάδοσης του ιού.
Επιπλέον, αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν άμεση πρόσβαση σε βασικά προστατευτικά μέσα όπως αντισηπτικά, χαρτομάντιλα κ.α, ενώ πολλοί μπορεί να έχουν ήδη κάποιο νόσημα το οποίο να μην το γνωρίζουν. Άλλωστε ο φόβος του στιγματισμού μπορεί να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την πρόσβαση στο νοσοκομείο. Στα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν σχετικά με τον κορωνοϊό πρέπει να προστεθεί και η περιορισμένη ενημέρωση, η οποία για πολλούς είναι διάχυτη στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση.
Υπάρχει κινητοποίηση για την προστασία των αστέγων. Αρκεί;
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη βλέπουμε να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία των αστέγων από τον κορωνοϊό. Άλλωστε,η αντιμετώπιση και ο περιορισμός της πανδημίας δεν μπορεί να επιτευχθεί αποκλείοντας τους αστέγους από τα μέτρα.
Συγκεκριμένα στην Αθήνα ξεκίνησε η λειτουργία του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, όπου μπορούν να φιλοξενηθούν 400 άτομα. Το Πολυδύναμο περιλαμβάνει ξενώνα φιλοξενίας, υπνωτήριο και κέντρο ημέρας, ενώ γίνονται και τεστ για τον Covid19. Παράλληλα, βλέπουμε και σε άλλες χώρες να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία των αστέγων, τα οποία αφορούν την επίταξη παλαιών ξενοδοχείων, αθλητικών εγκαταστάσεων για τη διαμονή τους, περιορισμό των εξώσεων αλλά και την έκτακτη χρηματοδότηση για την αγορά και διανομή βασικών αγαθών.
Επίσης, η ομοσπονδία FEANTSA έχει ήδη τονίσει την ανάγκη για τεστ στους αστέγους, παροχή στέγης, ενημέρωση και βελτίωση της πρόσβασης στο σύστημα υγείας. Το βασικότερο ωστόσο είναι η παροχή στέγης.
Αντίστοιχα η Ε.Ε μέσα από τροποποιήσεις στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Βοήθειας προς τους Απόρους προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις του κορωνοϊού στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, όπως οι άστεγοι, ενώ αίθουσες του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου έχουν διατεθεί για χώρους διαμονής των αστέγων.
To παράδειγμα της Φινλανδίας και η ανάγκη για..μόνιμη λύση
Η διάδοση του κορωνοϊού και το «Μένουμε Σπίτι» σε κάθε χώρα έχει αναδείξει ιδιαίτερα τη σημασία της στέγης για όλους τους ανθρώπους. Πράγματι, η χρησιμοποίηση ξενώνων, ξενοδοχείων μπορεί να αποδειχτούν σημαντική λύση, ωστόσο η αντιμετώπιση της αστεγίας δεν πρέπει να είναι προσωρινή ή να αφορά μόνο περιόδους κρίσης αλλά χρειάζεται μακροπρόθεσμο σχέδιο για μόνιμη λύση.
Παράδειγμα για την αποτελεσματική στήριξη των αστέγων στην Ευρώπη αποτελεί η Φινλανδία, μέσα από το πρόγραμμα «Housing First». Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφορά στην παραχώρηση στέγης – σε μόνιμη βάση- στους αστέγους με ένα μικρό ενοίκιο. Οι άστεγοι με βάση το εισόδημά τους συνεισφέρουν στο κόστος των υποστηρικτικών υπηρεσιών, ενώ το υπόλοιπο ποσό καλύπτεται από την τοπική κυβέρνηση. Παράλληλα, στο πλαίσιο του προγράμματος παρέχεται εκπαίδευση, κατάρτιση, συμβουλευτική για ανεύρεση εργασίας αλλά και ψυχοκοινωνική υποστήριξη, δίνοντας έτσι μία ολιστική προσέγγιση στο ζήτημα της αστεγίας.
Μέσα από αυτό το πρόγραμμα, που ξεκίνησε το 2007, η Φινλανδία κατάφερε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των αστέγων. Το 1987 οι άστεγοι ήταν 18,000 ενώ το 2017 υπήρχαν 7,112 από τους οποίους μόλις 420 έμεναν στον δρόμο. Το συνολικό κόστος ξεπερνά τα 270εκ ευρώ, ωστόσο μακροπρόθεσμα το κράτος εξοικονομεί περίπου 15,000 για κάθε άστεγο.
Αυτό που δείχνει το παράδειγμα της Φινλανδίας είναι ότι οι λύσεις πρέπει να είναι μακροπρόθεσμες και ουσιαστικές, ώστε οι έκτακτες καταστάσεις να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Η πανδημία του κορωνοϊού θα περάσει, αλλά την επόμενη ημέρα θα πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένο πλάνο για τους αστέγους, τόσο από την Ε.Ε όσο και από τα κράτη, μέσα από ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος. Η παροχή βοήθειας στους αστέγους για την αντιμετώπιση του Covid19 δεν πρέπει να είναι πρόσκαιρη, αλλά να είναι η αρχή όπου κανείς άνθρωπος δεν θα είναι «αθέατος» και κοινωνικά αποκλεισμένος.