Τριάντα χιλιάδες τουρίστες είχε δει η Ελλάδα το 1950, μια χρονιά που ιδρύθηκε ο Ε.Ο.Τ. και τέθηκαν τα θεμέλια για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Ποιος να το φανταζόταν ότι μέσα σε 70 χρόνια η αύξηση των τουριστικών αφίξεων θα ήταν κατά 1.000 φορές μεγαλύτερη: Το 2019 ξεπεράστηκαν τα 30 εκατομμύρια επισκεπτών.
Και είναι 200 τουριστικά έργα όλων των ειδών - υπαίθρια θέατρα, έργα δημιουργίας μεθοριακών σταθμών, το αθλητικό κέντρο του Αγίου Κοσμά κ.α. - που δημιούργησε η Τεχνική Υπηρεσία του ΕΟΤ (1951 - 2014) που «αιχμαλωτίζονται» σε ένα συλλεκτικό λεύκωμα το οποίο αποδεικνύει ότι ΕΟΤ δεν σήμαινε μόνο τα περίφημα ξενοδοχεία Ξενία.
Πίσω από αυτό βρίσκονται δυο πολιτικοί μηχανικοί. Ο τέως γενικός Διευθυντής του Ε.Ο.Τ. (1994-2005), Κώστας Κατσιγιάννης, κι ο επί χρόνια στενός συνεργάτης του, Θέμης Μπαλάσκας. Οι οποίοι επιστράτευσαν τις γνώσεις τους και 450 φωτογραφίες του προσωπικού τους αρχείου αλλά και του αρχείου του ΕΟΤ για να αφηγηθούν μια μοναδική ιστορία που εφάπτεται της συλλογικής μας συνείδησης. Από την Αλεξανδρούπολη και τη Σαμοθράκη μέχρι τη Ρόδο και από την Κέρκυρα και τα Γιάννενα μέχρι την Κρήτη, στο μοναδικό αυτό λεύκωμα παρελαύνουν κατασκευές πρωτοποριακές για την εποχή τους, που αποτέλεσαν υποδείγματα για τους ιδιώτες επιχειρηματίες.
- Με ποιο σκοπό συντάχθηκε το λεύκωμα των Εργων της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΟΤ (1951 - 2014);
Η απόφαση για τη δημιουργία του λευκώματος των έργων της Τεχνικής υπηρεσίας του Ε.Ο.Τ. λήφθηκε από κοινού με τον Θέμη Μπαλάσκα, επίσης πολιτικό μηχανικό, και επί χρόνια στενό συνεργάτη μου στον Ε.Ο.Τ. Ο βασικός λόγος ήταν να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα προγράμματα έργων της τεχνικής υπηρεσίας, αφού μέχρι τώρα έχουν προβληθεί σχεδόν αποκλειστικά τα ξενοδοχεία του Ε.Ο.Τ. (Ξενία), που αποτελούν ένα μόνο μέρος του όλου έργου αυτής της υπηρεσίας.
- Ποια η αξία του φωτογραφικού υλικού; Τι μπορεί να δει κανείς σ′ αυτό το λεύκωμα που είναι δύσκολο να συναντήσει αλλού; Θα θέλατε να μας αναφέρατε κάποια παραδείγματα;
Το λεύκωμα περιλαμβάνει περί τις 450 φωτογραφίες από 200 τουριστικά έργα που εκτελέστηκαν κατά την περίοδο 1951-2014, καθώς και σύντομα σχετικά επεξηγηματικά κείμενα αλλά και πίνακες των έργων.
Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο των συγγραφέων και από το αρχείο του Ε.Ο.Τ. Πολλές από αυτές είναι από τη δεκαετία του ’50 τότε που ξεκίνησαν τα πρώτα έργα. Στο λεύκωμα για πρώτη φορά γίνεται αναφορά σε όλα τα είδη τουριστικών έργων που εκτελέστηκαν από τον Ε.Ο.Τ. (πάνω από 20). Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται για παράδειγμα και υπαίθρια θέατρα, έργα δημιουργίας μεθοριακών σταθμών, το αθλητικό κέντρο του Αγίου Κοσμά κ.α.
- Μιλήστε μας εν συντομία για τις τρεις περιόδους των έργων της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΟΤ. Ποια κατά τη γνώμη σας ήταν η πιο σημαντική και γιατί;
Η πρώτη περίοδος που αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα 1951-1965 περιλαμβάνει βέβαια το ξεκίνημα της Τεχνικής Υπηρεσίας και τα πρώτα έργα. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για τα τουριστικά περίπτερα, που κατασκευάζονταν κατά μήκος των εθνικών οδών και κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους. Επίσης για τα ξενοδοχεία, που ήταν απαραίτητα διότι η χώρα μας είχε τότε ανάγκη ποιοτικών κλινών. Ακόμα, για τις οργανωμένες ακτές, κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα, τους μεθοριακούς σταθμούς, καθώς και τα έργα υποστήριξης των εκδηλώσεων (φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου), που ξεκίνησαν κατά τη δεκαετία του ’50.
Η δεύτερη περίοδος (1966-1990) με τα μεγάλα έργα τουριστικής υποδομής, όπως τα έργα δημιουργίας του Χιονοδρομικού Κέντρου του Παρνασσού (το μεγαλύτερο έργο δημόσιας τουριστικής υποδομής που έγινε ποτέ στη χώρα μας) και το Κέντρο Θεραπείας Λουτρών Αιδηψού (1979-1982), το πιο σύγχρονο του είδους του στην νοτιο-ανατολική Ευρώπη. Επίσης πολύ σημαντικό ήταν και το ειδικό πρόγραμμα μετατροπής παραδοσιακών κτισμάτων σε ξενώνες.
Κατά την τρίτη περίοδο ξεχωρίζει μεταξύ πολλών άλλων το πρόγραμμα δημιουργίας μαρινών και καταφυγίων τουριστικών σκαφών, χάρη στο οποίο η χώρα μας άρχισε να αποκτά ένα σύγχρονο δίκτυο θαλάσσιου τουρισμού.
Όλες οι περίοδοι είναι σημαντικές, αποτελούν δε συνέχεια η μια της άλλης με πληθώρα τουριστικών έργων, έτσι ώστε να μπορούμε να πούμε ότι στην Τεχνική Υπηρεσία του Ε.Ο.Τ. οφείλεται η δημιουργία της τουριστικής υποδομής της χώρας.
Και τούτο διότι τα έργα του Ε.Ο.Τ., πέραν της ποικιλίας τους, έχουν το χαρακτηριστικό ότι εκτείνονται σε όλη την Ελλάδα, από την Αλεξανδρούπολη και τη Σαμοθράκη μέχρι τη Ρόδο και από την Κέρκυρα και τα Γιάννενα μέχρι την Κρήτη. Επίσης, αφορούν σε κατασκευές πρωτοποριακές για την εποχή τους, που αποτέλεσαν υποδείγματα για τους ιδιώτες επιχειρηματίες.
- Σε τι έχει αλλάξει το «κόνσεπτ» του τουρισμού για τη χώρα μας από την δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα; Ποια εποχή ξεχωρίζετε και γιατί;
Τη δεκαετία του ’50 όταν ιδρύθηκε ο Ε.Ο.Τ. τέθηκαν τα θεμέλια για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 1950 είχαν καταγραφεί 30.000 ετήσιες αφίξεις αλλοδαπών τουριστών, το 2019 ξεπεράστηκαν τα 30 εκατομμύρια (αύξηση κατά 1000 φορές μέσα σε 70 χρόνια).
Αυτή η αλματώδης αύξηση έχει τις βάσεις της στην πρώτη περίοδο (1951-1965), όταν ο Ε.Ο.Τ. ουσιαστικά άνοιξε το δρόμο με πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, όπως τα σημαντικά τουριστικά έργα αλλά και τη στοχευμένη προβολή της χώρας στο εξωτερικό με αφίσες, έντυπα κ.α. Και αυτό σε μια εποχή, όπου οι ιδιώτες ήταν ακόμα διστακτικοί στο να επενδύσουν στον τουρισμό. Τότε, χάρη στον Ε.Ο.Τ., δημιουργήθηκαν οι ελληνικοί τουριστικοί προορισμοί (Μύκονος, Ύδρα, Κέρκυρα, Χαλκιδική κ.α.), οι οποίοι βέβαια αργότερα και με τη συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αναπτύχθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Σας ανησυχεί κάτι στην σημερινή τουριστική πραγματικότητα;
Όπως εξελίσσεται ο Ελληνικός τουρισμός, χωρίς κάποιο κεντρικό σχεδιασμό και χωρίς όραμα, πιστεύω ότι πρέπει να ανησυχούμε για την υπερσυγκέντρωση των τουριστικών δραστηριοτήτων ιδίως σε ορισμένα νησιά (Σαντορίνη, Μύκονος, Πάρος), όπου έχουμε υπερβεί την φέρουσα ικανότητα ως προς τις υποδομές. Δυστυχώς αυτό πάει να γίνει και σε άλλα μικρά νησιά, όπου σχεδιάζονται και άρχισαν να υλοποιούνται τουριστικές επενδύσεις, δυσανάλογα μεγάλες σε σχέση με το μέγεθος και τη φέρουσα ικανότητα των προορισμών, κάτι που μπορεί μακροπρόθεσμα να αποβεί μοιραίο για το ελληνικό τουριστικό προϊόν συνολικά, εάν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα. Εδώ οφείλω να τονίσω το κενό που άφησε ο Ε.Ο.Τ., πιο ειδικά στον τομέα της τουριστικής ανάπτυξης, αφού σταδιακά του αφαιρέθηκαν σημαντικές αρμοδιότητες (από το έτος 2000 και έπειτα) με συνέπεια σήμερα να ασχολείται μόνο με τη Διαφήμιση και τις Δημόσιες Σχέσεις.
-Τι κρατάτε στη μνήμη ως πρώην γενικός διευθυντής του ΕΟΤ την περίοδο 1994 - 2005;
Την περίοδο που είχα την ευθύνη της Γενικής Διεύθυνσης Τουριστικής Ανάπτυξης, προσπάθησα μαζί με τους συνεργάτες μου να αντιμετωπίσουμε τα διάφορα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού και παράλληλα να διαχειριστούμε όσο καλύτερα γινόταν την ολονένα αυξανόμενη τουριστική κίνηση (10 εκατομμύρια αφίξεις το 2000).
Παράλληλα, αναπτύξαμε τις διεθνείς σχέσεις, προβάλλοντας το ελληνικό τουριστικό προϊόν με διάφορους τρόπους και με τη συνεργασία των γραφείων μας στο εξωτερικό. Πιο ειδικά, ασχοληθήκαμε και με την ανάπτυξη της τουριστικής συνεργασίας με την Τουρκία (είχα προσωπικά την ευθύνη της διεξαγωγής του διαλόγου με την γείτονα χώρα). Στο διάστημα που ασχολήθηκα πιο ειδικά με το θέμα αυτό, διαπίστωσα βελτίωση της συνεργασίας και ανάμεσα στους ιδιωτικούς φορείς (ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες), με συνέπεια τα τελευταία χρόνια η Τουρκία να έχει καταστεί μια από τις πιο σημαντικές αγορές για τον ελληνικό τουρισμό με εκατοντάδες χιλιάδες αφίξεις και με δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης, τόσο στα νησιά μας όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα.
- Υπήρξατε συντονιστής της επιτροπής ΕΟΤ – «Αθήνα 2004» για το πρόγραμμα φιλοξενίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Τι πιστεύετε ότι έγινε λάθος και δεν ωφεληθήκαμε ως χώρα από τη φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004΄στην Αθήνα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όπως η Βαρκελώνη;
Δύο θετικά στοιχεία που πρέπει να κρατήσουμε σε σχέση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι η άρτια διοργάνωση και το γεγονός ότι δεν υπήρξαν παράπονα από τους ξένους τουρίστες. Το τελευταίο είμαι σε θέση να το γνωρίζω διότι τότε όλα τα παράπονα των τουριστών διαβιβάζονταν στον Ε.Ο.Τ. που διέθετε ειδικό γραφείο παραπόνων. Γενικά, κάθε διοργανώτρια πόλη Ο.Α. βλέπει συνήθως να αυξάνεται η τουριστική κίνηση μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (δύο με τρία χρόνια ή και περισσότερο).
Εξαίρεση αποτέλεσε η Βαρκελώνη, όπου υπήρξε ειδική μέριμνα για την πολεοδομική αναμόρφωση μια μεγάλης περιοχής (ανάδειξη θαλάσσιου μετώπου) πριν από τους αγώνες, σε συνδυασμό με κατάλληλη προβολή των αξιοθέατων της πόλης, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκαν διάφορες ειδικές μορφές τουρισμού, όπως ο συνεδριακός, που απογείωσαν τουριστικά την πρωτεύουσα της Καταλονίας, η οποία μέχρι τότε είχε μικρή σχετικά τουριστική κίνηση. Στην Ελλάδα χρειάστηκε να περάσουν κάποια χρόνια (πέντε με έξη) μετά τους Ο.Α. για να προκύψει ουσιαστική αύξηση της τουριστικής κίνησης. Χωρίς όμως να έχουν λυθεί τα μεγάλα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού, που είναι η άνιση κατανομή στο χώρο και στο χρόνο των τουριστικών δραστηριοτήτων. Ήτοι η υπερσυγκέντρωση του τουρισμού κυρίως στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και στην Κρήτη και η σχετικά μικρή χρονικά περίοδος αιχμής (Ιούλιος- Σεπτέμβριος στις πιο πολλές περιοχές), χωρίς να έχει ακόμα επιτευχθεί η περίφημη επέκταση της τουριστικής περιόδου.
Ποιος είναι ο Κώστας Κατσιγιάννης
Ο Κώστας Κατσιγιάννης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944.
Είναι διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Ε.Ο.Τ. (1994-2005).
Ήταν συντονιστής της επιτροπής ΕΟΤ – «Αθήνα 2004» για το πρόγραμμα φιλοξενίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
Επίσης, από το 1999 έως το 2005 εκπροσώπησε την Ελλάδα στον Ελληνο-Τουρκικό διάλογο για τον τουρισμό.
Έχει μετάσχει ως ομιλητής σε περισσότερα από 150 συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Είναι μέλος του ΔΣ του ελληνικού τμήματος του ICOMOS για την προστασία των μνημείων και των Συλλόγων των φίλων του Μουσείου των Αθηνών και του Μουσείου της Ακρόπολης.
Έχει συγγράψει την ιστορία του Παγκόσμιου Κλασικού Αθλητισμού, την ιστορία του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού και τη βιογραφία του Ολυμπιονίκη Κωστή Τσικλητήρα μαζί με τον παλιό δημοσιογράφο Πέτρο Λινάρδο.
Είναι παντρεμένος με την Γεωργία Κατσιγιάννη, πτυχιούχο πολιτικών επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου, εκπαιδευτικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ξένες γλώσσες: γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά και τουρκικά.