Τελευταίο δείγμα, στην μακρά πλέον σειρά πολιτικών που κατηγορούν τα Social Media ως εργαλείο χειραγώγησης των πολιτών, οι υπουργοί Άμυνας κι Εξωτερικών της Ισπανίας, οι οποίοι κατήγγειλαν ότι ρωσικά συμφέροντα, κρατικά κι ιδιωτικά, χρησιμοποίησαν τα Social Media ώστε να προωθήσουν το μήνυμα των αποσχιστών στην Καταλονία. Σύμφωνα με τους ίδιους το 30% των υπόπτων λογαριασμών συνδεόταν με τη Βενεζουέλα.
Είναι οι τελευταίοι μιας μακράς αλυσίδας περιπτώσεων όπου πολιτικοί κατήγγειλαν συμφέροντα, επιχειρηματίες και χώρες για διαμόρφωση της άποψης ή ακόμα περισσότερο της συνείδησης των πολιτών. Το εργαλείο είναι πάντοτε τα Social Media (Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στην πλούσια γλώσσα μας). Η διασπορά αναληθών ειδήσεων έλαβε το όνομα fake news (ψευδείς ειδήσεις) και ξαφνικά η ανθρωπότητα είδε το φως το αληθινό: οι άνθρωποι χειραγωγούνται!
Δεν είναι κακό που γίνεται η συζήτηση. Το εναντίον. Κακό είναι να αισθάνονται ή/και να συμπεριφέρονται όλοι ως μωρές παρθένες. Ως να μην γνώριζαν ότι τα Social Media είναι διάλογος, συμμετοχή σε μια ψηφιακή κοινότητα. Αλλά η ανταλλαγή άποψης μπορεί να συμπεριλαμβάνει ενίοτε και ψεύδη.
Περισσότερο αρχίζει να με τρομάζει η συγκρότηση τεράστιων δυνάμεων σε ΜΜΕ, παρά η διασπορά μιας ψευδούς είδησης. Google και Facebook συγκεντρώνουν τεράστια δύναμη, απόρροια των στοιχείων που συγκεντρώνουν. Από κοντά και η Apple, που κάθε συσκευή της είναι ένας κινητός ελεγκτής της προσωπικότητας του χρήστη (και μην βιαστείτε να πυροβολήσετε τον αρθρογράφο, είμαι από τους φανατικούς υποστηρικτές των προϊόντων της). Αυτό με τρομάζει πολύ περισσότερο από τις όποιες ψευδείς ειδήσεις. Διότι οι ψευδείς ειδήσεις σπάνια μπορεί να έχουν αντοχή στο χρόνο.
Κι όμως ο κόσμος, κυρίως ο θεωρούμενος καλλιεργημένος, και τα κέντρα λήψης αποφάσεων περισσότερο μοιάζει να αγωνιούν για τις ψευδείς ειδήσεις παρά για τη σύγχρονη προπαγάνδα. Την ίδια ώρα ανησυχώ περισσότερο για τους αλγόριθμους που θα αποφασίσουν εάν μια είδηση είναι ψευδής ή όχι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα αποφάσισε τη συγκρότηση ομάδας εμπειρογνώμων, η οποία την Άνοιξη του 2018 θα μας μεταφέρει την άποψή της.
«Πρέπει να βρούμε μια ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης, της πολυφωνίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του δικαιώματος πρόσβασης των πολιτών σε ποικίλες και αξιόπιστες πληροφορίες» αναφώνησε η Επιτροπή δια του Αντιπροέδρου της αρμόδιου για την ψηφιακή ενιαία αγορά.
Συγχωρείστε με, αλλά εμένα η άποψη περί ισορροπημένης προσέγγισης με τρομάζει παραπάνω από την ψευδή είδηση αυτή καθαυτή. Εάν μάλιστα σκεφτούμε ότι η Επιστήμη της Επικοινωνίας ακόμα διαμορφώνει τη θεωρία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης μπορείτε να φανταστείτε την ευθύνη που έχει μια τέτοια Επιτροπή. Και πόσο επικίνδυνα μπορεί να εξελιχθεί η προσπάθεια χαρακτηρισμού μιας είδησης ως ψεύτικης ή όχι.
Ειδικά στη χώρα μας λίγο θα πρέπει να μας τρομάζουν οι ψευδείς ειδήσεις. Μέχρι σήμερα η αλήθεια είναι ότι τα πολιτικά κόμματα έχουν αληθινούς και ψεύτικους λογαριασμούς. Στο θαυμαστό κόσμο των Social Media πολλοί ήταν κι είναι εκείνοι που θεωρούνται διαμορφωτές γνώμης. Οι διαμορφωτές γνώμης πάντοτε υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Αντίστοιχα υπάρχουν και στα Social Media. Εάν μπαίνουν στον πειρασμό να αποδέχονται αμοιβές εμείς οι λοιποί κοινοί θνητοί δύσκολα μπορούμε να τα κατανοήσουμε. Αλλά είναι μέρος της ζωής. Πάντοτε ήταν και πάντοτε θα είναι.
Το πρόβλημα σε μας διογκώνεται από την λογική που περιβάλλει το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Όπου η αλήθεια είναι πάρα πολλές φορές δύσκολο να ανακαλυφθεί ή, εάν προτιμάτε, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σχεδόν ταυτόσημη με το ψέμα.
Σε κάθε περίπτωση τα Social Media είναι ευχή κι όχι κατάρα. Είναι μια υπέροχη ανθρώπινη ανακάλυψη όπου εμπεριέχει από αρνητικά χαρακτηριστικά (κουτσομπολιό) μέχρι και τα θετικά χαρακτηριστικά (διαρκής και πολλές φορές εμπεριστατωμένη πληροφόρηση και ανταλλαγή απόψεων). Τα θετικά είναι πολλά περισσότερα από τα αρνητικά. Η διαχείριση των μέσων αυτών είναι καθαρά προσωπική υπόθεση. Κι είναι κι αυτό ένα σημείο ελευθερίας. Κι ειδικά στην Ελλάδα ακόμα δεν έχουν φθάσει στο σημείο να διαμορφώνουν εκλογικές διαδικασίες ή ακόμα περισσότερο εκλογικά αποτελέσματά. Κι όχι μόνο στην Ελλάδα. Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα όπου ο λιγότερος δημοφιλής στα Social Media κέρδισε εκλογές (για να μην πω στα εσωτερικά μας, θα αναφερθώ μόνο στο παράδειγμα του Μακρόν στη Γαλλία).
Είναι απαραίτητο εργαλείο πολιτικής επικοινωνίας; Είναι. Είναι το πιο ισχυρό εργαλείο πολιτικής επικοινωνίας; Σε κάποιες χώρες τείνει να γίνει. Στην Ελλάδα ακόμα δεν είναι. Θα γίνει κάποια στιγμή σίγουρα, αλλά ακόμα δεν είναι. Συνεπώς, μην ανησυχείτε για τo trolling ή την ψευδή είδηση που διαβάσατε ή/και προωθήσατε. Να ανησυχείτε για την εξασφάλιση της δυνατότητας όλοι να έχουν το δικαίωμα να εκφραστούν.