Ο Προϋπολογισμός του 2026 ψηφίστηκε Τρίτη βράδυ στη Βουλή. Ψηφίστηκε μαζί με τα κονδύλια εκείνα που προβλέπουν επιδόματα. Στο ίδιο έργο θεατές χρόνια ολόκληρα. Η επίσημη κρατική ελεημοσύνη. Όμως δεν είναι «τεμπέληδες Έλληνες που ζουν από επιδόματα». Είναι εργαζόμενοι με κανονική δουλειά, που συμπληρώνουν τον μήνα με επίδομα παιδιού, στέγασης, καυσίμων, market pass, tourism pass – ό,τι pass κυκλοφορεί. Μια χώρα που παράγει χαμηλούς μισθούς και ακριβή ζωή, προσπαθεί να το κρύψει με επιδόματα που δεν γράφουν ένσημα, δεν χτίζουν σύνταξη και δεν εγγυώνται αξιοπρέπεια.
Αν κοιτάξεις ένα τυπικό ελληνικό μήνα, το ημερολόγιο δεν γράφει μόνο «μισθός». Γράφει και: πότε μπαίνει το επίδομα παιδιού, πότε πληρώνεται η στέγαση, πότε ανοίγει η πλατφόρμα για το επόμενο pass. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τους «φτωχούς». Αφορά ζευγάρια που δουλεύουν και οι δύο, ανθρώπους με πτυχία, μικρομεσαίους που έχουν δει το κόστος ζωής να τρέχει μπροστά από το εισόδημα.
Σιγά σιγά, η χώρα πέρασε από τη λογική «ζω από τον μισθό μου» στη λογική «ζω από ένα μισθό + κάτι επιδοματάκια που με κρατούν όρθιο». Και όταν το «κάτι» αρχίζει να γίνεται δομικό κομμάτι του budget, έχεις πια επιδοματική πολιτική, όχι κοινωνική προστασία.
Επίδομα δεν είναι μισθός – και το πληρώνουμε ακριβά
Το επίδομα έχει ένα βασικό πρόβλημα: δεν είναι μισθός. Δεν χτίζει ένσημα, σύνταξη, δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, άδειας (εκεί που ακόμα ισχύουν), ασφάλεια για το αύριο. Με λίγα λόγια σώζει το σήμερα, καίει το αύριο.
Ένας άνθρωπος μπορεί να επιβιώνει για χρόνια με συμπληρωματικά επιδόματα και περιστασιακή εργασία, αλλά όταν έρθει η ώρα της σύνταξης, το κράτος θα τον «μετρήσει» μόνο με βάση τα ένσημα. Το επίδομα θα έχει εξαφανιστεί από το ραντάρ της Ιστορίας. Δεν θα υπάρχει πουθενά, παρά μόνο στις παλιές καταθέσεις του λογαριασμού. Είναι σαν να σου λέει η πολιτεία: «Θα σε βοηθήσω να μη βουλιάξεις σήμερα, αλλά δεν αναλαμβάνω καμία δέσμευση για το πώς θα ζήσεις αύριο».
Γιατί βολεύει τους πολιτικούς η επιδοματική Ελλάδα
Αν είσαι κυβέρνηση, το επίδομα έχει πολλά πλεονεκτήματα:
- είναι γρήγορο: το ανακοινώνεις, ανοίγεις πλατφόρμα, μπαίνουν λεφτά
- είναι μετρήσιμο επικοινωνιακά: «300 ευρώ στην κάρτα σας», «10% έκπτωση στον λογαριασμό»
- είναι προσωρινό: δεν δεσμεύεσαι ότι θα το δίνεις για πάντα, μπορείς να το κόψεις, να το ξαναδώσεις πριν από εκλογές
Αντίθετα, ο μισθός είναι δύσκολο πράγμα:
- θέλει σύγκρουση με εργοδότες και αγορές
- θέλει αύξηση παραγωγικότητας, επενδύσεις, σχέδιο
- δεν μπορείς να τον «παγώσεις» ή να τον κόψεις τόσο εύκολα όσο ένα pass
Γι’ αυτό έχουμε φτάσει σε αυτό το παράλογο σημείο:
- να συζητάμε εξαντλητικά για το επόμενο voucher
- και ελάχιστα για το πώς θα γίνει ένας μισθός να φτάνει χωρίς voucher.
Η επιδοματική πολιτική είναι ο εύκολος δρόμος. Δεν λύνει το πρόβλημα, απλώς το… κρύβει μέχρι την επόμενη πλατφόρμα. Επιπλέον η επιδοματική κουλτούρα δεν παγιδεύει μόνο τα νοικοκυριά. Παγιδεύει και την οικονομία.
Για τον εργαζόμενο:
- σηκώνει το ερώτημα: «να παλέψω για καλύτερο μισθό ή να περιμένω το επόμενο πρόγραμμα;»
- δημιουργεί τη ψευδαίσθηση ότι «κάπως θα τη βγάλουμε», άρα μειώνεται η πίεση για συλλογικές διεκδικήσεις, για καλύτερες συμβάσεις, για πραγματική βελτίωση όρων εργασίας.
Και κάπως έτσι κλειδώνουμε σε ένα μοντέλο φθηνής εργασίας + επιδοματικού make up. Δεν είναι ανάπτυξη, είναι διαχείριση φτώχειας με πιο high-tech τρόπο. Με apps, QR codes και ψηφιακές κάρτες.
Το πιο αγαπημένο επιχείρημα όσων υπερασπίζονται αυτό το μοντέλο είναι η «στοχευμένη βοήθεια»: «Δεν θα τα πάρουν όλοι, μόνο όσοι έχουν ανάγκη». Όμως όταν οι «έχοντες ανάγκη» είναι πια ένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνίας, η στοχευμένη βοήθεια παύει να είναι κοινωνική πολιτική και γίνεται παραδοχή αποτυχίας.
Στοχευμένη βοήθεια σημαίνει ότι αποδέχεσαι πως οι μισθοί δεν αρκούν και αποφασίζεις να ρίξεις τσιρότα πάνω στην πληγή, αντί να την κλείσεις.
Και στο τέλος, η κοινωνία χωρίζεται σε δύο στρατόπεδα. Σε εκείνους που νιώθουν ότι «τους ταΐζουν επιδόματα» και σε εκείνους που νιώθουν ότι «πληρώνουν τα επιδόματα των άλλων»
Κερδισμένος; Μόνο ο κυνισμός.
Πώς θα έμοιαζε μια Ελλάδα της αξιοπρεπούς αμοιβής, όχι του επιδόματος
Δεν υπάρχει μαγικό κουμπί. Υπάρχει όμως κατεύθυνση.Μια χώρα που θέλει να ξεφύγει από την επιδοματική παγίδα πρέπει να πει ξεκάθαρα:
- Προτεραιότητα στον μισθό, όχι στο επίδομα. Ουσιαστικές αυξήσεις κατώτατου μισθού, όχι συμβολικές, ενίσχυση συλλογικών συμβάσεων, όχι μόνο ατομικές «πάρε ό,τι βρεις»
- Μείωση του κόστους ζωής από την πηγή, όχι με κουπόνια. Στόχευση στους έμμεσους φόρους που κάνουν τα βασικά είδη πολυτέλεια. Πραγματική πολιτική για στέγη, όχι μόνο επίδομα ενοικίου
- Επένδυση σε υπηρεσίες, όχι μόνο σε IBAN. Παιδικοί σταθμοί, σχολεία, υγεία, κοινωνικές δομές, αυτά είναι που μειώνουν πραγματικά την ανάγκη για επιδόματα, γιατί μειώνουν το κόστος ζωής στην πράξη.
Ερώτηση με ρεαλιστική απάντηση και σωστό συμπέρασμα
Στο τέλος της ημέρας, η ερώτηση «ζούμε στην Ελλάδα των επιδομάτων;» είναι μισή. Η πλήρης ερώτηση είναι: «Γιατί αναγκαζόμαστε να ζούμε στην Ελλάδα των επιδομάτων;»
Και η πιο ειλικρινής απάντηση είναι σκληρή: «επειδή δεν έχουμε χτίσει – ούτε απαιτήσει – μια Ελλάδα των μισθών, των δικαιωμάτων και των πραγματικών υπηρεσιών».
Μέχρι να το κάνουμε, το μόνο που θα αλλάζει θα είναι το όνομα του επόμενου pass.
