Καθώς το κόστος της χρήσης ζιζανιοκτόνων αυξάνεται συνεχώς, αγρότες στην Ελλάδα στρέφονται σε μια φθηνότερη εναλλακτική, όπως αναφέρεται σε εκτενές δημοσίευμα του Reuters: Υγρά σε πλαστικά μπουκάλια χωρίς διακριτικά, που διακινούνται παράνομα μέσω ξηράς και θαλάσσης.
Τα προϊόντα αυτά είναι πιο αποτελεσματικά, έχουν πει αγρότες από τη Θεσσαλία- και επίσης ενδεχομένως να είναι και πιο επιβλαβή: Τεστ από εργαστήρια που είδε το Reuters δείχνουν πως τα μπουκάλια αυτά περιέχουν ζιζανιοκτόνα απαγορευμένα στην ΕΕ εδώ και χρόνια, λόγω υποψιών πως είναι επιβλαβή στους ανθρώπους και στο περιβάλλον.
Η κατάσταση στην Ελλάδα, όπως την παρουσιάζουν αγρότες, εκλεγμένοι αξιωματούχοι, στελέχη των αρχών και ειδικοί της βιομηχανίας ζιζανιοκτόνων, είναι αντίστοιχη αυτής σε όλη την ΕΕ, όπου οι αρχές λένε πως η χρήση απαγορευμένων και «μαϊμού» ζιζανιοκτόνων είναι μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε.
Η εξέλιξη αυτή λαμβάνει χώρα καθώς η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει ακόμα περισσότερο τη χρήση των επιτρεπόμενων ουσιών στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης.
Τουλάχιστον το 14% των ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιούνται στα χωράφια της ΕΕ σήμερα είναι παράνομα, τη στιγμή που το 2015 ήταν στο 10%, σύμφωνα με δεδομένα της ΕΕ. Σε κάποιες περιοχές το ποσοστό φτάνει το 25%, σύμφωνα με τον ΕΣΥΦ (Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας).
Μέσα στο 2022 κατασχέθηκαν από τις ευρωπαϊκές αστυνομίες 2.040 τόνοι παράνομων ζιζανιοκτόνων- ποσότητα ρεκόρ, σύμφωνα με δεδομένα της Europol σχετικά με επιχείρηση ανά την ΕΕ- τετραπλάσια ποσότητα σε σχέση με το 2019. Το πρόβλημα είναι πιθανότατα μεγαλύτερο επειδή μεγάλο μέρος της παράνομης διακίνησης περνά απαρατήρητο, σύμφωνα με τις αρχές στην Ελλάδα και άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία. «Αυτός είναι ένας προβληματισμός που υπάρχει εδώ και καιρό» ανέφερε εκπρόσωπος της Κομισιόν, απαντώντας στο Reuters.
Η αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου είναι αρμοδιότητα των κρατών- μελών, ωστόσο η Κομισιόν καταβάλλει προσπάθειες για να επιταχυνθεί η έγκριση νέων ουσιών τις οποίες οι αγρότες θα μπορούν να χρησιμοποιούν νόμιμα, είπε ο εκπρόσωπος.
Ο Έλληνας υπουργός Γεωργίας, Κώστας Τσιάρας, είπε στο Reuters ότι η Ελλάδα εργάζεται για την προστασία της δημόσιας υγείας, την υποστήριξη των αγροτών και την προώθηση της ασφαλούς και νόμιμης γεωργικής παραγωγής. «Η μάχη κατά της παρανομίας είναι προτεραιότητα για εμάς» είπε.
Ευάλωτοι οι Έλληνες αγρότες
Οι Έλληνες αγρότες εμφανίζονται ευάλωτοι στο παράνομο εμπόριο ζιζανιοκτόνων λόγω των επιπτώσεων της κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας και της κλιματικής αλλαγής, που έχει πλήξει τα εδάφη τους και έχει φέρει ξεσπάσματα/ επιδημίες ζιζανίων. Τα ζιζανιοκτόνα μπορούν να φτάσουν μέχρι και το 50% του ετήσιου κόστους, είπαν κάποιοι αγρότες. Ένα λίτρο ενός δημοφιλούς ζιζανιοκτόνου κοστίζει μέχρι και 380 ευρώ. Ένα ζιζανιοκτόνο- «μαϊμού» μπορεί να βρεθεί στη μαύρη αγορά στα 200-230 ευρώ, πρόσθεσαν.
Οι υψηλές τιμές αποτελούν μεγάλη απειλή στη Θεσσαλία, με καλλιέργειες στην περιοχή να εγκαταλείπονται, καθώς αγρότες αναζητούν απασχόληση αλλού. «Για να επιβιώσει ο αγρότης πρέπει να γίνει εγκληματίας;» ρωτά ο Γιώργος Ζεΐκος, μηλοπαραγωγός και επικεφαλής συνεταιρισμού. «Να παραβιάζεις τον νόμο για το κέρδος είναι ένα πράγμα, να το κάνεις για να επιβιώσεις είναι κάτι άλλο» πρόσθεσε.
Ο Ζεΐκος είπε ότι έχει αρνηθεί προσφορές για χρήση παράνομων ζιζανιοκτόνων, μα αγρότες σε έξι χωριά είπαν ότι οι ίδιοι, γείτονες ή συγγενείς τους τα είχαν δοκιμάσει.
Άλλος ένας πειρασμός είναι η αποτελεσματικότητα των παράνομων ζιζανιοκτόνων. Αγρότες τη Μεταμόρφωση, χωριό βαμβακοπαραγωγών, λένε πως τα παλιότερα, απαγορευμένα ζιζανιοκτόνα ήταν τόσο δυνατά που τα πουλιά δεν πετούσαν καν πάνω από τις καλλιέργειές τους. Τώρα λένε πως βάζουν διπλάσια από την προτεινόμενη ποσότητα του νόμιμου προϊόντος.
Ο Γιώργος Ποντίκας, πρόεδρος του ΕΣΥΦ, απορρίπτει τους ισχυρισμούς πως τα ζιζανιοκτόνα είναι ακριβά και αναποτελεσματικά, λέγοντας πως οι αρχές δεν κάνουν αρκετά για να τιμωρήσουν τους παραβάτες. «Κάποιος που δηλητηριάζει την πηγή της τροφής μας για το κέρδος θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως εγκληματίας» λέει- διευθύνων σύμβουλος του ελληνικού παρακλαδιού της ελβετικής Syngenta ο ίδιος.
Παράνομο εμπόριο
Τα εν λόγω προϊόντα περνούν στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία κρυμμένα μέσα σε λάστιχα ή σε σκάφη που χρησιμοποιούνται από διακινητές που μεταφέρουν μετανάστες στην Ευρώπη από την Τουρκία, είπαν αγρότες και αξιωματούχοι. Σε ένα χωριό παραγωγός αμυγδάλου είπε ότι είχε πάει με το αυτοκίνητο στη Βουλγαρία και αγόρασε πέντε κουτιά με προϊόντα- «μαϊμού» για τον ίδιο και τους γείτονές του. Σε ένα άλλο, ένας αγρότης είπε πως οι ντόπιοι λειτουργούσαν ως μεσάζοντες για κάποιον που είναι γνωστός ως «ο Βούλγαρος». Όταν τον περιμένουν, παίρνουν παραγγελίες από άλλους στο χωριό. Οι πληρωμές γίνονται με μετρητά, οι ψεκασμοί τη νύχτα και τα δοχεία καίγονται για να εξαφανιστούν τα στοιχεία.
«Αν τα θέλεις, θα τα βρεις» είπε ο Θανάσης Κωστής, αγρότης στη Μεταμόρφωση, ο οποίος είπε ότι δεν χρησιμοποιεί παράνομα προϊόντα. Αγρότες που είπαν στο Reuters ότι το έκαναν ζήτησαν να μην κατονομαστούν.
Η βουλγαρική υπηρεσία ασφαλείας τροφίμων είπε ότι έχει εντείνει τους ελέγχους από τον Οκτώβριο για την αντιμετώπιση του εμπορίου και της χρήσης προϊόντων χωρίς άδεια. Το τουρκικό υπουργείο Εμπορίου δεν απάντησε.
Το εμπόριο γίνεται ολοένα και πιο οργανωμένο, παραπέμποντας στο οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, είπε υψηλόβαθμος αστυνομικός. Οι ρόλοι έχουν να κάνουν με την εισαγωγή, την αποθήκευση και τη διανομή. Ο Δημήτρης Σταυρίδης, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, αναγνώρισε πως θα έπρεπε να γίνονται περισσότεροι έλεγχοι, μα σε κάποιες περιοχές υπάρχει υποστελέχωση.
Κίνδυνοι για την υγεία
Τα κατασχεθέντα προϊόντα πηγαίνουν στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα για ανάλυση. Πολλά έρχονται με βουλγαρικές, τουρκικές ή χειρόγραφες ετικέτες. Κάποιες απομιμήσεις μοιάζουν με εγκεκριμένα από την ΕΕ προϊόντα μα μπορεί να περιέχουν επιβλαβείς ουσίες, Βάσει νόμου, μόνο τα ζιζανιοκτόνα με ελληνική ετικέτα είναι νόμιμα.
Η ΕΛΑΣ και η Europol λένε πως πολλές από αυτές τις ουσίες προέρχονται από την Κίνα. Το κινεζικό ΥΠΕΞ ανέφερε μέσω email πως πάντα ζητά από τις εταιρείες να τηρούν τους νόμους στις χώρες όπου δραστηριοποιούνται και ότι το Πεκίνο είναι πρόθυμο να ενισχύσει τη συνεργασία με την ΕΕ.
Οι απαγορεύσεις από την ΕΕ οφείλονται εν μέρει σε κινδύνους για την υγεία, όπως συσχετισμοί με βλάβες στο ήπαρ, τα νεφρά και τους πνεύμονες, ή καρκίνους. Ωστόσο κάποια από αυτά τα χημικά χρησιμοποιούνται νόμιμα σε άλλες χώρες, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ. Πάνω από δώδεκα απαγορευμένα ζιζανιοκτόνα- κάποια από το 2009- εντοπίστηκαν στην Ελλάδα το 2024 και μόνο, δείχνουν τεστ που είδε το Reuters. Το περσινό έτος, 10 απαγορευμένα ζιζανιοκτόνα είχαν εντοπιστεί σε ελληνικά προϊόντα, μεταξύ των οποίων ελιές, κεράσια, ντομάτες, σταφύλια και πορτοκάλια, βάσει δεδομένων του υπουργείου Γεωργίας.
Αν και ο ΠΟΥ λέει πως ο κίνδυνος για τους καταναλωτές από τα χαμηλά επίπεδα ζιζανιοκτόνων είναι πολύ μικρός, οι αγρότες που χρησιμοποιούν παράνομα χημικά αντιμετωπίζουν μεγάλο κίνδυνο. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 γιατροί στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας παρατήρησαν πως πολλοί ασθενείς που κάπνιζαν και είχαν εκτεθεί σε ζιζανιοκτόνα ανέπτυσσαν μια σπάνια μορφή βλάβης στους πνεύμονες. Το 2006 δημοσίευσαν τα ευρήματά τους μαζί με παρόμοιες έρευνες στη Γαλλία, βοηθώντας στην αναγνώριση μιας ασθένειας που τώρα είναι γνωστή ως CPFE (Combined Pulmonary Fibrosis and Emphysema). «Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που κάπνιζαν και είχαν εκτεθεί σε ζιζανιοκτόνα το παρουσίασαν» είπε ο Ηλίας Δημέας, γιατρός.
Αλλού σε αγροτικές περιοχές στην Ελλάδα, γιατροί λένε πως έχουν παρατηρήσει αύξηση στις πνευμονοπάθειες τα τελευταία χρόνια, που ενδεχομένως να συνδέονται με την έκθεση σε ζιζανιοκτόνα και αρχίζουν να προσέχουν το επαγγελματικό ιστορικό των ασθενών.
«Όλα τα ζιζανιοκτόνα έχουν συνέπειες» είπε ο κ. Κωστής από τη Μεταμόρφωση. «Είχα μάσκα, μα φέτος δεν τη φόρεσα καθόλου» πρόσθεσε.
Πηγή: Reuters
