Είτε θέλουμε να διεγείρουμε, να διασκεδάσουμε ή να προσφέρουμε στα παιδιά μας την καλύτερη δυνατή ψυχαγωγία πέρα από την μονοτονία του σχολείου και των μαθημάτων, σαν γονείς τα εγγράφουμε σε όλο και περισσότερες εξωσχολικές δραστηριότητες. Τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα ζωγραφικής, συμμετέχουν σε πολλές αθλητικές ομάδες, συνδυάζουν πρόβες χορού με κάποια ομάδα ρητορικής και ξαφνικά όλη η οικογένεια νιώθει εξουθενωμένη από τα συνεχή δρομολόγια και τις αμέτρητες υποχρεώσεις.
Σε πρόσφατη ανάρτηση στο TikTok που συγκέντρωσε πάνω από 100.000 προβολές, ο Τζόνι Τόμσον που γράφει στο @@bigthink και μέσω των social media «εξηγεί φιλοσοφικές ιδέες» έθιξε το τεράστιο θέμα της έλειψης ελεύθερου χρόνου στην παιδική ηλικία.
@philosophyminis There is a famous Jesuit expression that says, "Give me the child before seven, and I shall give you the adult." Because how we spend the first years of our life defines who we grow up to be. And how we teach and treat our children defines the societies in which we want to live. And according to Peter Gray, in a recent Aeon essay, we are depriving children of one of the most essential elements of development: free play. Free play is where a child leads the way. They choose where to go, who to play with, what to do, and what the rules are. And of course, this is risky because children are foolish and reckless. But that's the point. Free play is what builds confidence, resilience, and autonomy. It's what allows a child to grow up. Gray argues that childhood today is governed by three things: over-scheduling, adult direction, and digital immersion. Every minute of a child's day is crammed with an activity, however well-meaning, and almost always under adult supervision. Mum takes you to swimming classes, Dad drives you to karate, and there must be one adult for every three children at all times. The problem isn't theoretical, because when a child is deprived of free and risky play, they are more likely to develop anxiety disorders and less likely to develop emotional intelligence and social skills. For Gray, we need to develop more social spaces for kids to play and give them more free time to do so. But more than anything, we need to trust children, including small children, to work it out. After all, we did.
♬ original sound – Jonny Thomson
Πρόσφατα, η Μέρι Κάθριν, νοσηλεύτρια παιδικής ηλικίας, αντέδρασε στην «επιδημία» των κουρασμένων, κακόκεφων παιδιών που έχουν υπερβολικά γεμάτο πρόγραμμα. Τόνισε ότι ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά χρειάζονται περισσότερη ελευθερία και λιγότερη δομή.
Η Μέρι Κάθριν, παιδιατρική νοσηλεύτρια, υποστηρίζει ότι στις μέρες μας τα παιδιά -και ειδικά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας- ξεκινούν οργανωμένες δραστηριότητες πολύ νωρίς. Αντί να τρέχουν κατευθείαν από το σχολείο σε μια δραστηριότητα, θεωρεί ότι χρειάζονται χρόνο για ελεύθερο, ανεπίσημο παιχνίδι. Επισημαίνει ότι ο υπερπρογραμματισμός στις μικρές ηλικίες μπορεί να οδηγήσει αργότερα σε υπερδιέγερση, συχνές ασθένειες και άγχος.
Ο δρ Ζισάν Καν, ψυχίατρος, τονίζει: «Στην κλινική μου εμπειρία, έχω δει ότι παιδιά – ιδίως των πρώτων τάξεων του δημοτικού – τα οποία προσπαθούν συνεχώς να ακολουθήσουν ένα κατά πολύ φορτωμένο πρόγραμμα, ενώ παράλληλα εμφανίζουν συχνά σημάδια χρόνιας δυσφορίας».
Εξηγεί ότι αυτό εκδηλώνεται με άγχος, διαταραχές ύπνου, ευερεθιστότητα, συχνούς πονοκεφάλους ή πόνους στο στομάχι, και κάποιες φορές με εξασθενημένο ανοσοποιητικό που οδηγεί σε συχνότερες ασθένειες. «Ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος και το σώμα χρειάζονται χρόνο ηρεμίας για να επεξεργαστούν, να αναπτυχθούν και να ανακάμψουν», προσθέτει.
Ο δρ Ούρλικ Βιε, πιστοποιημένος ψυχίατρος σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, συμφωνεί λέγοντας:
«Οι δραστηριότητες για παιδιά νηπιακής ηλικίας πρέπει να επικεντρώνονται στη διασκέδαση. Οι υπερβολικές δραστηριότητες μπορούν να οδηγήσουν σε άγχος, εξουθένωση και φόβο απόδοσης». Ο δρ Καν παρατήρησε επίσης ότι παιδιά που είναι συνεχώς απασχολημένα με κάποια δραστηριότητα, συχνά δυσκολεύονται να νιώσουν άνετα με τον ελεύθερο χρόνο, σε σημείο να αισθάνονται ότι «αμελούν» αν δεν έχουν κάτι να κάνουν.
Γιατί το ελεύθερο παιχνίδι είναι αναπτυξιακά απαραίτητο
Η Μέρι Κάθριν επισημαίνει ότι αντί να προγραμματίζουμε τα παιδιά σε τόσες δομημένες δραστηριότητες, πρέπει να δίνουμε προτεραιότητα στο ελεύθερο παιχνίδι. Πρόκειται για κάθε μορφή παιχνιδιού που τα παιδιά επινοούν μόνα τους, χρησιμοποιώντας τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους για να διασκεδάσουν, χωρίς κανόνες, χωρίς ενήλικες να φωνάζουν οδηγίες και χωρίς «σωστό» ή «λάθος» τρόπο.
Ο δρ Καν εξηγεί ότι το ελεύθερο παιχνίδι είναι κρίσιμο για τη συναισθηματική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς ενισχύει δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων, η δημιουργική σκέψη και η συναισθηματική ανθεκτικότητα.
«Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους, να συνεργάζονται με άλλους και να αναπτύσσουν μια υγιή αίσθηση του εαυτού τους», εξηγεί.
Το μέτρο είναι το κλειδί
Δεν χρειάζεται απαραίτητα να αποφεύγουμε εντελώς τις οργανωμένες δραστηριότητες μέχρι τα παιδιά να μεγαλώσουν. Η Μέρι Κάθριν αναφέρει ότι στην οικογένειά της κάθε παιδί είναι γραμμένο σε μία δραστηριότητα τη φορά, και οι ειδικοί συμφωνούν: οι οργανωμένες δραστηριότητες μπορεί να είναι ωφέλιμες, αρκεί να υπάρχει ισορροπία και ευελιξία.
«Για παιδιά νηπιακής ηλικίας, συνήθως συστήνω όχι περισσότερες από μία οργανωμένη δραστηριότητα τη φορά, με αρκετό ελεύθερο χρόνο μέσα στην εβδομάδα», προτείνει ο δρ Καν.
Μπορούμε επίσης να παρακολουθούμε πώς ανταποκρίνεται το παιδί στις δραστηριότητές του, λαμβάνοντας σημάδια από τη συμπεριφορά και την καθημερινή του ρουτίνα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συζητάμε τακτικά μαζί του για το πώς νιώθει σχετικά με ό,τι κάνει.
«Αν απολαμβάνει τη δραστηριότητα, κοιμάται όσο χρειάζεται, έχει καλή διάθεση, και έχει ακόμη χρόνο για ξεκούραση και παιχνίδι, τότε σημαίνει πως ανταποκρίνεται σωστά», τονίζει. «Αν όμως η δραστηριότητα γίνεται πηγή στρες ή κούρασης, ίσως είναι ώρα να περιορίσουμε».
Πολύ σημαντική είναι η δική μας στάση απέναντι στις δραστηριότητες
Πάνω από όλα, είναι σημαντικό να αναλογιστούμε τον λόγο για τον οποίο βάζουμε τα παιδιά μας σε αυτές.
«Αυτό το ζήτημα αναδεικνύει μια ευρύτερη κοινωνική πίεση: πολλοί γονείς αισθανόμαστε ότι πρέπει να αξιοποιήσουμε κάθε στιγμή του χρόνου του παιδιού μας με τον καλύτερο τρόπο», εξηγεί ο δρ Καν. «Αν και η πρόθεση να τους προσφέρουμε τις καλύτερες ευκαιρίες είναι καλοπροαίρετη, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ελεύθερος χρόνος, η ξεκούραση και το “να είσαι απλώς παιδί” είναι εξίσου σημαντικά κομμάτια της υγιούς ανάπτυξης», προσθέτει.
Ο δρ Ούρλικ Βιε συμφωνεί και μας παροτρύνει να φροντίζουμε να γράφουμε τα παιδιά σε δραστηριότητες όχι απλώς για να τα κρατήσουμε απασχολημένα ή για να «ανταγωνιζόμαστε» άλλες οικογένειες, αλλά επειδή τα ίδια πραγματικά ωφελούνται.
Τέλος, μας υπενθυμίζει να λαμβάνουμε υπόψη τα «θέλω των παιδιών», γι’αυτό και πρέπει να τα ρωτάμε αν πραγματικά περνούν καλά.
Με πληροφορίες από Parents, aeon
