Ο Μιγκέλ Άνχελ Γκόνγκορα Μέσα, ιδρυτής και διευθυντής του Evolution Treks Peru, βρισκόταν σε ένα αγροτικό χωριό του Περού και ενώ προετοιμαζόταν για μια πεζοπορία στις Άνδεις, άκουσε μια περίεργη συζήτηση. Δύο τουρίστες μιλούσαν με ενθουσιασμό για τα σχέδιά τους να πεζοπορήσουν μόνοι τους στα βουνά, με προορισμό το «Ιερό Φαράγγι του Χουμαντάι».
«Μου έδειξαν το στιγμιότυπο στην οθόνη, αλλά δεν ήταν αλήθεια. Δεν υπάρχει Ιερό Φαράγγι του Χουμαντάι!» λέει ο Γκόνγκορα Μέσα. «Το όνομα ήταν ένας συνδυασμός δύο διαφορετικών τόπων που δεν έχουν καμία σχέση με την περιγραφή. Ο τουρίστας πλήρωσε περίπου 150 ευρώ για να βρεθεί σε έναν αγροτικό δρόμο κοντά στη Μογιεπάτα, χωρίς οδηγό και χωρίς πραγματικά να υπάρχει προορισμός».
Επιπλέον, ο Γκόνγκορα Μέσα τόνισε ότι αυτό το φαινομενικά αθώο λάθος θα μπορούσε να τους κοστίσει τη ζωή. «Αυτού του είδους η παραπληροφόρηση είναι επικίνδυνη στο Περού», εξηγεί. «Το υψόμετρο, οι κλιματικές αλλαγές και η πρόσβαση στα μονοπάτια πρέπει να σχεδιάζονται προσεκτικά. Όταν χρησιμοποιούμε ένα πρόγραμμα όπως το ChatGPT, που συνδυάζει εικόνες και ονόματα για να φτιάξει μια φαντασία, τότε μπορεί να βρεθούμε σε υψόμετρο 4.000 μέτρων χωρίς οξυγόνο και χωρίς σήμα στο τηλέφωνο».
Η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης στον τουρισμό
Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT, το Microsoft Copilot και το Google Gemini πέρασαν από απλό «παιχνίδι» σε αναπόσπαστο κομμάτι του σχεδιασμού ταξιδιών για εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνα της globalrescue το 30% των διεθνών ταξιδιωτών χρησιμοποιούμε πλέον γενετικά εργαλεία ΤΝ και εξειδικευμένες πλατφόρμες ταξιδιού μεν ΤΝ, όπως το Wonderplan και το Layla, για να οργανώνουμε τα ταξίδια μας
Αν και αυτές οι εφαρμογές μπορούν να μας προσφέρουν πολύτιμες ταξιδιωτικές συμβουλές όταν λειτουργούν σωστά, μπορούν επίσης να μας οδηγήσουν σε απογοητευτικές ή ακόμα και επικίνδυνες καταστάσεις όταν δεν λειτουργούν. Αυτό είναι ένα μάθημα που αρκετοί ταξιδιώτες ανακαλύπτουμε όταν φτάνουμε στον υποτιθέμενο προορισμό μας και διαπιστώνουμε ότι έχουμε λάβει λανθασμένες πληροφορίες ή έχουμε καθοδηγηθεί σε μέρη που υπάρχουν μόνο στη σκληρά προγραμματισμένη φαντασία ενός ρομπότ.
Αποκλεισμένοι στην κορυφή ενός βουνού χάρη στο GhatGPT
Η Ντάνα Γιάο και ο σύζυγός της το βίωσαν αυτό από πρώτο χέρι. Χρησιμοποιήσαν το ChatGPT για να οργανώσουν μια ρομαντική πεζοπορία στην κορυφή του όρους Μίσεν, στο ιαπωνικό νησί Ιτσουκουσίμα, πρόσφατα. Αφού εξερεύνησαν την πόλη Μιγιατζίμα χωρίς προβλήματα, ξεκίνησαν στις 15:00 για να ανέβουν στην κορυφή του βουνού εγκαίρως για το ηλιοβασίλεμα, ακριβώς όπως τους είχε προτείνει το ChatGPT.
«Εκεί εμφανίστηκε το πρόβλημα», είπε η Γιάο, δημιουργός που διατηρεί ιστολόγιο για ταξίδια στην Ιαπωνία. «Όταν ήμασταν έτοιμοι να κατεβούμε από το βουνό με το τελεφερίκ, το ChatGPT μας είχε πει ότι το τελευταίο δρομολόγιο ήταν στις 17:30, αλλά στην πραγματικότητα το τελεφερίκ είχε ήδη κλείσει. Έτσι, μείναμε αποκλεισμένοι στην κορυφή του βουνού».
Ένα άρθρο του BBC του 2024 ανέφερε ότι το Layla για ένα διάστημα έλεγε στους χρήστες ότι υπήρχε Πύργος του Άιφελ στο Πεκίνο και πρότεινε σε έναν Βρετανό ταξιδιώτη μια διαδρομή μαραθωνίου στη βόρεια Ιταλία, η οποία ήταν εντελώς ουτοπική. «Τα προγράμματα ταξιδιού δεν είχαν λογική συνοχή», είπε ο ταξιδιώτης. «Θα ξοδεύαμε περισσότερο χρόνο στις μετακινήσεις παρά οπουδήποτε αλλού».
Τα προβλήματα που αναφέρουμε ως χρήστες
Αυτά τα προβλήματα προκύπτουν από τον τρόπο που η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί τις απαντήσεις της. Όπως εξήγησε ο Ραγίντ Γκάνι, διακεκριμένος καθηγητής μηχανικής μάθησης στο Carnegie Mellon University, ενώ προγράμματα όπως το ChatGPT μπορεί να φαίνεται ότι μας δίνουν λογικές και χρήσιμες συμβουλές, ο τρόπος με τον οποίο παράγονται αυτές οι πληροφορίες σημαίνει οτι ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι αν είναι αληθινές.
Γιατί δημιουργούνται αυτά τα λάθη
«Η εφαρμογή δεν ξέρει τη διαφορά ανάμεσα σε ταξιδιωτικές συμβουλές, οδηγίες ή συνταγές», εξηγεί ο Γκάνι. «Απλώς ξέρει λέξεις. Έτσι, συνεχίζει να παράγει λέξεις που κάνουν αυτό που λέει να ακούγεται ρεαλιστικό – κι εκεί βρίσκεται η ρίζα πολλών προβλημάτων».
Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT λειτουργούν αναλύοντας τεράστιες συλλογές κειμένων και συνδυάζοντας λέξεις και φράσεις που, στατιστικά, μοιάζουν να είναι κατάλληλες απαντήσεις. Μερικές φορές μας δίνουν απολύτως σωστές πληροφορίες. Άλλες φορές, όμως, καταλήγουμε σε αυτό που οι ειδικοί της ΤΝ αποκαλούν «παραίσθηση», δηλαδή όταν τα εργαλεία απλώς εφευρίσκουν πράγματα. Και επειδή τα προγράμματα παρουσιάζουν τις «παραισθήσεις» με τον ίδιο τρόπο που παρουσιάζουν τις πραγματικές πληροφορίες, για εμάς τους χρήστες είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Στην περίπτωση του «Ιερού Φαραγγιού του Χουμαντάι», ο Γκάνι πιστεύει ότι το πρόγραμμα ΤΝ απλώς συνδύασε μερικές λέξεις που του φάνηκαν ταιριαστές για την περιοχή. Παρομοίως, το να αναλύει όλα αυτά τα δεδομένα δεν σημαίνει ότι ένα εργαλείο όπως το ChatGPT έχει πραγματική κατανόηση του φυσικού κόσμου. Μπορεί εύκολα να μπερδέψει έναν χαλαρό περίπατο 4.000 μέτρων μέσα σε μια πόλη με μια ανάβαση 4.000 μέτρων στην πλαγιά ενός βουνού – κι αυτό πριν καν μπούμε στο θέμα της καθαρής παραπληροφόρησης.
Ένα πρόσφατο άρθρο του αμερικανικού επιχειρηματικού περιοδικού Fast Company περιέγραψε ένα περιστατικό όπου ένα ζευγάρι έκανε ολόκληρη διαδρομή για να φτάσει σε ένα γραφικό τελεφερίκ στη Μαλαισία, το οποίο είχαν δει στο TikTok, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουν ότι αυτή η κατασκευή δεν υπήρχε ποτέ. Το βίντεο που είχαμε παρακολουθήσει ήταν εξ ολοκλήρου δημιουργημένο από τεχνητή νοημοσύνη, είτε για να προκαλέσει αλληλεπίδραση είτε για κάποιον άλλο σκοπό.
Τέτοια περιστατικά αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης τάσης χρήσεων της ΤΝ που μπορεί να αλλοιώσουν – διακριτικά ή και όχι τόσο – την αίσθησή μας για τον κόσμο. Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήρθε τον Αύγουστο, όταν δημιουργοί περιεχομένου συνειδητοποιήσαν ότι το YouTube χρησιμοποιούσε ΤΝ για να «επεξεργάζεται» τα βίντεό τους χωρίς άδεια, αλλάζοντας διακριτικά στοιχεία όπως ρούχα, μαλλιά και πρόσωπα πραγματικών ανθρώπων.
Αντίστοιχα, η Netflix βρέθηκε σε δύσκολη θέση στις αρχές του 2025, όταν οι προσπάθειες να «ρετουσάρει» παλιές κωμικές σειρές άφησαν σουρεαλιστικές παραμορφώσεις στα πρόσωπα αγαπημένων σταρ των δεκαετιών του ’80 και ’90. Καθώς η ΤΝ χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για μικρές αλλαγές χωρίς τη γνώση μας, τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και σε έναν γυαλισμένο κόσμο-όνειρο αρχίζουν να θολώνουν και για εμάς τους ταξιδιώτες.
Ο Χαβιέρ Λαμπούρτ, αδειοδοτημένος ψυχοθεραπευτής και υποστηρικτής της άποψης ότι το ταξίδι μπορεί να ενισχύσει την ψυχική μας υγεία και το αίσθημα σύνδεσης, ανησυχεί ότι η εξάπλωση αυτών των φαινομένων μπορεί να αναιρέσει τα ίδια τα οφέλη που προσφέρει το ταξίδι. Νιώθουμε ότι το ταξίδι μας δίνει μια μοναδική ευκαιρία να συναντήσουμε ανθρώπους που διαφορετικά δεν θα γνωρίζαμε και να μάθουμε για διαφορετικούς πολιτισμούς από πρώτο χέρι – όλα αυτά μπορούν να καλλιεργήσουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και κατανόηση. Όμως, όταν οι «παραισθήσεις» της ΤΝ μάς τροφοδοτούν με παραπληροφόρηση, μας προσφέρουν μια ψεύτικη αφήγηση για έναν τόπο πριν καν φύγουμε από το σπίτι.
Οι πρώτες προσπάθειες ρύθμισης της ΤΝ
Αυτή τη στιγμή γίνονται προσπάθειες να ρυθμιστεί ο τρόπος με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζει πληροφορίες στους χρήστες, με αρκετές προτάσεις από την ΕΕ και τις ΗΠΑ να περιλαμβάνουν υδατογραφήματα ή άλλα διακριτικά χαρακτηριστικά, ώστε να γνωρίζουμε πότε κάτι έχει αλλοιωθεί ή δημιουργηθεί από ΤΝ. Όμως, σύμφωνα με τον Γκάνι, αυτό είναι ένας δύσκολος αγώνας: «Γίνεται πολλή δουλειά γύρω από την παραπληροφόρηση: πώς την ανιχνεύουμε; πώς βοηθάμε τον κόσμο να την αναγνωρίσει; (Αλλά) η μείωση (της χρήσης) είναι σήμερα πιο αξιόπιστη λύση από την πρόληψη».
Ακόμα κι αν περάσουν τέτοιοι κανονισμοί, θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να εντοπίζουμε πιο εύκολα εικόνες ή βίντεο που έχουν δημιουργηθεί από ΤΝ. Ωστόσο, νέοι κανόνες δύσκολα θα μας προστατεύσουν όταν ένα chatbot επινοεί πράγματα κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης. Ειδικοί, ανάμεσά τους και ο CEO της Google Σουντάρ Πιτσάι, έχουν δηλώσει ότι οι «παραισθήσεις» μπορεί να είναι «ένα εγγενές χαρακτηριστικό» μεγάλων γλωσσικών μοντέλων όπως το ChatGPT ή το Gemini της Google. Αν πρόκειται να χρησιμοποιούμε ΤΝ, αυτό σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος να προστατευτούμε είναι να παραμένουμε σε εγρήγορση.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε
Ο Γκάνι προτείνει να είμαστε όσο πιο συγκεκριμένοι γίνεται στα ερωτήματά μας και να τα επαληθεύουμε τα πάντα. Παρ’ όλα αυτά, αναγνωρίζει το ιδιαίτερο πρόβλημα που θέτει ο τουρισμός, καθώς συνήθως ρωτάμε για προορισμούς που δεν γνωρίζουμε. Αν, λοιπόν, ένα εργαλείο ΤΝ μας δώσει μια ταξιδιωτική πρόταση που ακούγεται υπερβολικά τέλεια, ας την ελέγξουμε ξανά. Τελικά, όπως λέει, ο χρόνος που αφιερώνουμε για να επαληθεύσουμε τις πληροφορίες της ΤΝ μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να κάνει τη διαδικασία εξίσου κουραστική με τον παραδοσιακό σχεδιασμό.
Για τον Λαμπούρτ, το κλειδί για να ταξιδεύουμε καλά – με ή χωρίς ΤΝ – είναι να κρατάμε ανοιχτό μυαλό και να προσαρμοζόμαστε όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλουμε. «Ας προσπαθήσουμε να μετατοπίσουμε την απογοήτευση που προκύπτει από το ότι νιώθουμε εξαπατημένοι», προτείνει. «Αν είμαστε ήδη εκεί, πώς μπορούμε να το γυρίσουμε υπέρ μας; Ήδη κάνουμε ένα υπέροχο ταξίδι, έτσι δεν είναι;»
ΠΗΓΗ: BBC NEWS-Lynn Brown
