Με ανακούφιση αλλά χωρίς πανηγυρισμούς έγινε δεκτή στην Ευρώπη η εμπορική συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ, η οποία απέτρεψε την επιβολή δασμών 30% από την Ουάσιγκτον αλλά κατέληξε σε έναν ενιαίο δασμό 15% στις περισσότερες ευρωπαϊκές εξαγωγές. Η συμφωνία θεωρείται μεν επιτυχία σε όρους αποκλιμάκωσης, αλλά αφήνει έντονο προβληματισμό για το εύρος των ευρωπαϊκών παραχωρήσεων, ιδίως στον ενεργειακό και αμυντικό τομέα.
«Αυτό ήταν το καλύτερο που μπορούσαμε να πετύχουμε»
Υπερασπιζόμενος τη συμφωνία, ο επίτροπος Μάρος Σέφτσοβιτς δήλωσε σήμερα:
«Αυτή ήταν η καλύτερη συμφωνία που μπορούσαμε να πετύχουμε υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.».
Όπως εξήγησε, η διαπραγμάτευση ξεκίνησε με την απειλή επιβολής δασμού 30% από την αμερικανική πλευρά. Η τελική συμφωνία δεν περιορίστηκε μόνο σε δασμούς, αλλά κάλυψε και ευρύτερα ζητήματα ασφαλείας, τη στήριξη προς την Ουκρανία και την ανάγκη διατήρησης της Ουάσιγκτον εντός ενός κοινού πλαισίου σε συνθήκες αυξανόμενης γεωπολιτικής αβεβαιότητας.
«Ήμασταν σε διαρκή επαφή με τα κράτη μέλη»
«Είμαι απολύτως βέβαιος ότι αυτή η συμφωνία είναι καλύτερη από έναν εμπορικό πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες», τόνισε και υπογράμμισε ότι η Επιτροπή βρισκόταν σε διαρκή διάλογο με τα κράτη-μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, τα οποία ευχαρίστησε «για την εμπιστοσύνη τους στην Επιτροπή και για τη διαρκή ενότητά μας καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας».
«Σήμερα το πρωί, ενημερώσαμε επίσημα τα κράτη-μέλη και τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου», είπε.
Πολιτικές αντιδράσεις: Από τον Ορμπάν και «Ο Τραμπ έφαγε τη φον ντερ Λάιεν για πρωινό» – Μέχρι το «σήμερα είναι μια σκοτεινή ημέρα για την Ευρώπη της Γαλλίας.
Ωστόσο η συμφωνία έγινε δεκτή με ανάμεικτες αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με ορισμένους ηγέτες να εκφράζουν ανακούφιση και άλλους να καταγγέλλουν ευθέως υποχώρηση της ΕΕ υπό αμερικανική πίεση.
Ο φιλορώσος και παράλληλα υποστηρικτής του Τραμπ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, γνωστός για την αντισυστημική του ρητορική εντός της ΕΕ δήλωσε:
«Αυτή δεν είναι συμφωνία… Ο Ντόναλντ Τραμπ έφαγε τη φον ντερ Λάιεν για πρωινό. Αυτό συνέβη, και το περιμέναμε. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι βαρέων βαρών στις διαπραγματεύσεις, ενώ η κυρία πρόεδρος είναι στην κατηγορία φτερού».
Αντιθέτως, ο πρωθυπουργός του Βελγίου Μπαρτ ντε Βέβερ απέδωσε ευθέως την ευθύνη για τη σύγκρουση στον Τραμπ, διαχωρίζοντας τη στάση της Κομισιόν από τη λογική του προστατευτισμού:
«Αυτή είναι μια στιγμή ανακούφισης, όχι όμως εορτασμού. Ελπίζω ειλικρινά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα απομακρυνθούν σύντομα από την ψευδαίσθηση του προστατευτισμού και θα επανέλθουν στις αρχές του ελεύθερου εμπορίου — θεμέλιο της κοινής μας ευημερίας. Η Ευρώπη, στο μεταξύ, πρέπει να εμβαθύνει την ενιαία αγορά, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να χτίσει νέες εμπορικές σχέσεις. Ας γίνει η Ευρώπη ο φάρος ενός ανοιχτού, δίκαιου και αξιόπιστου εμπορίου που τόσο έχει ανάγκη ο κόσμος».
Από τη Γερμανία, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς χαιρέτισε τη συμφωνία, δηλώνοντας ότι απέτρεψε έναν εμπορικό πόλεμο που θα είχε πλήξει «σκληρά» τη γερμανική οικονομία και ειδικά τη βιομηχανία αυτοκινήτων.
Στον αντίποδα, το Παρίσι κράτησε σκληρή στάση, με τον πρωθυπουργό Φρανσουά Μπαϊρού να κάνει λόγο για «σκοτεινή ημέρα» για την Ευρώπη, η οποία «αναγκάστηκε να υποταχθεί στον Τραμπ».
Ο υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου Λοράν Σεν-Μαρτέν προειδοποίησε ότι «το θέμα δεν έχει λήξει» και ότι θα ακολουθήσει τεχνική διαπραγμάτευση, την οποία η Γαλλία προτίθεται να αξιοποιήσει για να ενισχύσει τη θέση της Ευρώπης. Όπως είπε, «δεν πρέπει αυτή η συμφωνία να είναι το τέλος της ιστορίας — αλλιώς θα έχουμε απλώς αποδυναμωθεί».
Η γαλλική κυβέρνηση θεωρεί ότι η συμφωνία παρέχει μεν σταθερότητα στις επιχειρήσεις, αλλά είναι ουσιαστικά άνιση.
Από την πλευρά του, ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε ότι εκτιμά την προσπάθεια της Επιτροπής να επιτύχει μια συμφωνία που αποφεύγει την κρίση, αλλά προσέθεσε με νόημα ότι τη στηρίζει «χωρίς ενθουσιασμό».
Λίγες ώρες νωρίτερα, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωνε ότι «η συμφωνία δημιουργεί βεβαιότητα σε καιρούς αβεβαιότητας… για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού», προσθέτοντας ότι ο δασμός 15% των ΗΠΑ θα εφαρμόζεται στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τους ημιαγωγούς — προϊόντα ιδιαίτερης σημασίας για τις Βρυξέλλες.
Βεβαιότητες και αβεβαιότητες
Ανώτατος αξιωματούχος των ΗΠΑ, όπως αναφέρουν οι Financial Times, επιβεβαίωσε αργότερα ότι οι ευρωπαϊκές εξαγωγές αυτοκινήτων, φαρμάκων και ημιαγωγών προς τις ΗΠΑ θα υπόκεινται πράγματι στον ενιαίο δασμό 15%.
Ωστόσο, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ξεκαθάρισε ότι οι δασμοί των ΗΠΑ στον χάλυβα και το αλουμίνιο , οι οποίοι έχουν φτάσει το 50% για πολλές χώρες παγκοσμίως, δεν πρόκειται να μειωθούν στο 15% για τα προϊόντα της ΕΕ, διαψεύδοντας τις προσδοκίες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας για μια ευνοϊκή δασμολογική ποσόστωση σε πρώιμο στάδιο.
Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα επιβάλουν δασμούς 15% στα ευρωπαϊκά προϊόντα, περιλαμβανομένων των αυτοκινήτων, σε αντάλλαγμα για το γεγονός ότι η ΕΕ θα “ανοίξει τις αγορές της με μηδενικούς δασμούς” για τις αμερικανικές εξαγωγές.
Μάρος Σέφτσοβιτς: «Ανοίγει ο δρόμος για στρατηγική συνεργασία»
Ο Επίτροπος Σέφτσοβιτς, κατά τη σημερινή συνέντευξη Τύπου, τόνισε ότι αν έπρεπε να συνοψίσει τη συμφωνία σε μία φράση, αυτή θα ήταν:
«Προσφέρει νέα σταθερότητα και ανοίγει τον δρόμο για στρατηγική συνεργασία».
Επεσήμανε ότι η συμφωνία αυτή είναι το αποτέλεσμα πολλών μηνών ειλικρινών και αδιάκοπων προσπαθειών, «προσπάθειες άνευ προηγουμένου σε ένταση, αντάξιες μόνο της τεράστιας σημασίας του διατλαντικού μας εμπορίου».
«Το γεγονός ότι αυτό αγγίζει τα 1,7 τρισ. δολάρια αναδεικνύει το τι διακυβευόταν», σημείωσε. Ανατρέχοντας στις διαπραγματεύσεις, δήλωσε:
«Από την αρχή είχαμε την πεποίθηση ότι η διατλαντική μας σχέση αξίζει μια διαπραγματευτική λύση. Γι’ αυτό και η ομάδα μου κι εγώ πραγματοποιήσαμε δέκα επισκέψεις στην Ουάσιγκτον».
Το κακό σενάριο – Απάντηση στους επικριτές
«Ας σταθούμε για λίγο σε ένα πιθανό εναλλακτικό σενάριο», είπε ο Σέφτσοβιτς.
«Ένας εμπορικός πόλεμος μπορεί να φαίνεται ελκυστικός σε κάποιους, αλλά συνεπάγεται πολύ σοβαρές συνέπειες. Με δασμούς τουλάχιστον 30%, το διατλαντικό εμπόριο θα σταματούσε ουσιαστικά, θέτοντας σε κίνδυνο σχεδόν πέντε εκατομμύρια θέσεις εργασίας, περιλαμβανομένων πολλών σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις».
Σύμφωνα με τον Επίτροπο:
«Οι επιχειρήσεις μάς έστειλαν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: να αποφύγουμε την κλιμάκωση και να εργαστούμε για μια λύση που προσφέρει άμεση ανακούφιση».
Η συμφωνία, κατά τον ίδιο, προσφέρει όχι μόνο σταθερότητα αλλά και προοπτικές στρατηγικής συνεργασίας, ενώ καλύπτει και επικείμενους δασμούς σε κρίσιμους τομείς όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα, οι ημιαγωγοί και η ξυλεία.
Διευκρινίσεις για τους δασμούς
Οι βασικοί πυλώνες της συμφωνίας που συζητήθηκαν στη Σκωτία σύμφωνα με τον Σέφτσοβιτς αφορούν:
• Εννιαίο ανώτατο δασμό 15%,
• στρατηγικές αγορές ύψους 750 δισ. δολαρίων,
• και πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις 600 δισ. δολαρίων στην αμερικανική οικονομία.
Ο Σέφτσοβιτς επισήμανε ακόμη τρία σημεία.
Αμοιβαία κατανόηση και λίστα μηδενικών δασμών
«Τους τελευταίους μήνες, πετύχαμε μια καλύτερη αμοιβαία κατανόηση των ευαισθησιών της κάθε πλευράς. Όπως έχω ξαναπεί, κατανοούμε τον στόχο επαναβιομηχάνισης της αμερικανικής οικονομίας, καθώς και η Ευρώπη ακολουθεί παρόμοιο δρόμο.
Γι’ αυτό και η συμφωνία προβλέπει μια σημαντική λίστα προϊόντων στα οποία οι δύο πλευρές θα εφαρμόσουν μηδενικούς δασμούς — όπου υπάρχουν κοινά συμφέροντα για ενίσχυση του διμερούς εμπορίου. Σημαντικό είναι ότι αυτή η λίστα παραμένει ανοιχτή για προσθήκες».
Συμμαχία στα μέταλλα και νέα εργαλεία άμυνας
«Πιστεύουμε επίσης ότι ορισμένες πτυχές της παγκόσμιας εμπορικής πολιτικής χρειάζονται ριζική μεταρρύθμιση. Για παράδειγμα, η μη αγοραία υπερπαραγωγική ικανότητα (non-market overcapacity) καταστρέφει εξίσου τη χαλυβουργία στην ΕΕ.
Γι’ αυτό η συμφωνία περιλαμβάνει προοπτικές κοινής δράσης σε χάλυβα, αλουμίνιο, χαλκό και τα παράγωγά τους, σε αυτό που ονομάζω «συμμαχία μετάλλων». Πρακτικά, δημιουργούμε κοινή αμυντική ζώνη γύρω από τις οικονομίες μας με ποσοστώσεις δασμών σε ιστορικά επίπεδα και προνομιακή μεταχείριση».
Θα υιοθετήσουμε επίσης κοινή προσέγγιση ως προς τις χώρες-πηγές υπερπαραγωγής.
«Επιπλέον, μειώνουμε τους δασμούς στα αυτοκίνητα από 27,5% σε 15%, δίνοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα στις ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες να επεκτείνουν τις εξαγωγές τους από τις ΗΠΑ.
Αυτό θα ενισχύσει τη διεθνή τους θέση και θα δυναμώσει τις αλυσίδες αξίας, καθώς πλήθος ευρωπαϊκών ΜμΕ στηρίζουν την παραγωγική τους δραστηριότητα στις ΗΠΑ».
Στρατηγική σκέψη για τις τεχνολογίες του μέλλοντος
Θεωρούμε επίσης ότι πρέπει να σκεφτούμε στρατηγικά για τις τεχνολογίες του αύριο
Γι’ αυτό η συμφωνία περιλαμβάνει στρατηγικές αγορές φυσικού αερίου, πετρελαίου, πυρηνικής ενέργειας, αλλά και αμερικανικών chips τεχνητής νοημοσύνης (AI chips). Στόχος είναι να ενισχυθεί το τεχνολογικό πλεονέκτημα και των δύο πλευρών, με τρόπο συμπληρωματικό και αμοιβαία επωφελή.
Το πρώτο βήμα για μια ευρύτερη συμφωνία εμπορίου και επενδύσεων ΕΕ–ΗΠΑ
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος υπεραμύνθηκε της συμφωνίας εκτιμώντας ότι θα αποφέρει ουσιαστικά και αμοιβαία οφέλη. «Ελπίζω να αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια ευρύτερη συμφωνία εμπορίου και επενδύσεων ΕΕ–ΗΠΑ στο μέλλον, ενώ ταυτόχρονα να ενισχύσει τις κοινές μας προσπάθειες για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η επιτακτική μεταρρύθμιση του ΠΟΕ».
Ένας εύθραυστος συμβιβασμός με ανοιχτούς λογαριασμούς
Η συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ για το εμπόριο και τους δασμούς απομακρύνει προσωρινά τον κίνδυνο σύγκρουσης, αλλά δεν λύνει τις βαθύτερες στρατηγικές εντάσεις. Οι παραχωρήσεις της ΕΕ στον αμυντικό και ενεργειακό τομέα, όπως και η αποδοχή ενός ενιαίου δασμού 15% σε κρίσιμες εξαγωγές, μπορεί να ερμηνευθούν ως αναγκαίος ρεαλισμός ή ως σημάδι θεσμικής αδυναμίας.
Το Παρίσι ζητά αναπροσαρμογές, η Ουγγαρία επιτίθεται πολιτικά, το Βερολίνο ανακουφίζεται, η Επιτροπή επιμένει στη στρατηγική συνεργασία. Όμως το ερώτημα παραμένει: μπορεί η Ευρώπη να διαπραγματεύεται ως ισότιμος εταίρος σε έναν κόσμο που επανέρχεται στην ωμή ισχύ;
Η απάντηση δεν θα κριθεί μόνο στο πεδίο του εμπορίου, αλλά στην ικανότητα της ΕΕ να μετατρέψει αυτή τη συμφωνία από έκτακτη εκτόνωση σε εφαλτήριο για θεσμική ενδυνάμωση, εσωτερική συνοχή και εξωτερική στρατηγική αυτονομία.
