Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο–Αύγουστο 1974, με την επιχείρηση «Αττίλας», κατέληξε στην κατοχή περίπου του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η de facto  διχοτόμηση παραμένει μέχρι σήμερα, με τη λεγόμενη ψευδο«Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου» να ανακηρύσσεται μονομερώς το 1983 (αναγνωρισμένη μόνο από την Τουρκία). 

Οι προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού (από το σχέδιο Ανάν το 2004 ως τις συνομιλίες στο Crans-Montana το 2017) απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία. 

Ποιο είναι το παρόν; 

– Το status quo: διχοτόμηση με οχυρωμένη πράσινη γραμμή, παρουσία Τουρκικών στρατευμάτων (30–40.000).

– Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ από το 2004, όμως το κοινοτικό κεκτημένο έχει ανασταλεί στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα.

– Οι Τουρκοκύπριοι βιώνουν εξάρτηση από την Τουρκία σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, ενώ οι σχέσεις τους με τους Ελληνοκυπρίους είναι περιορισμένες, παρότι υπάρχουν κάποια ανοίγματα (διέλευση από τα οδοφράγματα, μικτές επαφές). 

Τι θέλουν οι Ελληνοκύπριοι και η Ελλάδα;

– Επανένωση της Κύπρου σε μια δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία (σύμφωνα με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ).

– Αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και κατάργηση του καθεστώτος των εγγυήσεων του 1960.

– Σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και επιστροφή περιουσιών ή δίκαιες αποζημιώσεις.

– Αποφυγή λύσεων που οδηγούν σε de facto ή de jure διχοτόμηση ή συνομοσπονδία. 

Τι θέλουν οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία;

Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια μετακινείται προς λύση δύο κρατών (two-state solution) με διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Μέρος των Τουρκοκυπρίων επιθυμεί λύση ομοσπονδίας με ασφάλεια, πολιτική ισότητα και διατήρηση ισχυρών δεσμών με την Τουρκία.

Υπάρχει φόβος μεταξύ Τουρκοκυπρίων μήπως σε μια ενωμένη Κύπρο γίνουν «μειονότητα» και χάσουν την αυτοδιοίκηση τους. 

Ένα μοντέλο τύπου Ελβετίας θα ήταν βιώσιμο;

Η Ελβετία είναι συνομοσπονδία καντονιών με ισχυρή αυτονομία, διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς αλλά κοινό κράτος.

– Θεωρητικά, μια χαλαρή ομοσπονδία ή συνομοσπονδία στην Κύπρο, με ισχυρές τοπικές εξουσίες, θα μπορούσε να λειτουργήσει.

– Πρακτικά, σκοντάφτει στην επιμονή της Τουρκίας για μόνιμες εγγυήσεις και στρατεύματα και στην καχυποψία των Ελληνοκυπρίων για τη βιωσιμότητα τέτοιας λύσης. 

Πιθανή λύση Κυπριακού;

Ρεαλιστικά, οι επιλογές είναι:

Δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία (κατά τα ψηφίσματα του ΟΗΕ): ενιαίο κράτος με δύο πολιτικά ισότιμες πολιτείες.

Συνομοσπονδία δύο κρατών (απαιτεί αναθεώρηση της θέσης της διεθνούς κοινότητας).

Διατήρηση του status quo (de facto διχοτόμηση, χωρίς επίσημη αναγνώριση).

Το πιθανότερο μέλλον – αν δεν αλλάξει το διεθνές κλίμα ή δεν υπάρξει πίεση από μεγάλες δυνάμεις –  είναι η διαιώνιση του status quo, με κάποιες μικρές τεχνικές βελτιώσεις. 

Μακάρι όμως να έχουμε μια θετική έκπληξη προς το συμφέρον Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων και η Τουρκία να αποχωρήσει, χωρίς περαιτέρω παρεμβάσεις.