Στην Αμερική η Black Friday είναι το ανεπίσημο εναρκτήριο λάκτισμα της χριστουγεννιάτικης αγοράς. Στην Ελλάδα, σε λιγότερο από μια δεκαετία, έγινε ίσως η πιο «θορυβώδης» εμπορική γιορτή του χρόνου. Πίσω από τις ουρές, τα «-70%» και τα midnight offers, τα στοιχεία δείχνουν μια πιο σύνθετη εικόνα: οι τζίροι ανεβαίνουν, αλλά οι «ευκαιρίες της ζωής μας» είναι πολύ λιγότερες απ’ όσο υπόσχονται τα banners.
Πώς ξεκίνησε η Black Friday στις ΗΠΑ
Η Black Friday δεν γεννήθηκε στα μάρκετινγκ τμήματα· γεννήθηκε στην… αστυνομία. Στη Φιλαδέλφεια της δεκαετίας του ’50–’60, οι αστυνομικοί χρησιμοποιούσαν τον όρο «Black Friday» για να περιγράψουν το κυκλοφοριακό χάος, τα ατυχήματα και την εγκληματικότητα της Παρασκευής μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών, όταν πλήθη προαστιωτών κατέβαιναν στο κέντρο για ψώνια και για τον αγώνα Army–Navy. Αργότερα, από τα ’80s και μετά, οι λιανέμποροι προσπάθησαν να «γυαλίσουν» τον όρο: διέδωσαν την – λανθασμένη ιστορικά αλλά πολύ βολική – αφήγηση ότι εκείνη την ημέρα «οι επιχειρήσεις περνούν από το κόκκινο στο μαύρο», δηλαδή γίνονται κερδοφόρες.
Στην πράξη, η Black Friday έγινε το συμβολικό ξεκίνημα της χριστουγεννιάτικης σεζόν. Για χρόνια συνδέθηκε με ακραίες προσφορές σε ηλεκτρονικά με τις κλασικές εικόνες με ουρές έξω από Target και Walmart, καροτσάκια γεμάτα τηλεοράσεις, περιστατικά βίας στην είσοδο των καταστημάτων. Σήμερα, στην Αμερική, το σκηνικό έχει μετακινηθεί όλο και περισσότερο online: η μία μέρα έγινε εβδομάδα, στη συνέχεια μήνας – μαζί με το Cyber Monday έχουν πια δημιουργήσει μια ενιαία «holiday shopping season».
Η ιδέα πίσω από το concept – και αν τελικά δούλεψε
Η αρχική ιδέα ήταν απλή. Να συμπυκνωθεί η ζήτηση σε μια μέρα, με τόσο δυνατές προσφορές ώστε να εκτοξεύονται οι πωλήσεις και να μπαίνει το ταμείο «στο μαύρο».
Από πλευράς τζίρου, το πείραμα πέτυχε. Στις ΗΠΑ, η Black Friday –μαζί με το Σάββατο πριν τα Χριστούγεννα και το Cyber Monday– παραμένει σταθερά στις κορυφαίες ημέρες τζίρου του χρόνου για το λιανεμπόριο.
Ωστόσο, οι αναλυτές επισημαίνουν δύο «παρενέργειες»:
- η κατανάλωση δεν είναι πάντα «νέα». Συχνά μεταφέρεται απλώς από άλλες ημέρες της περιόδου
- ο πόλεμος τιμών πιέζει τα περιθώρια κέρδους, ιδίως για μικρότερες επιχειρήσεις.
- Με άλλα λόγια, η Black Friday λειτούργησε ως εργαλείο συγκέντρωσης της προσοχής και τζίρου, αλλά και ως ένας αγώνας δρόμου που ευνοεί τους ισχυρούς.
Πότε (και πώς) ήρθε η Black Friday στην Ελλάδα
Η έννοια υπήρχε χρόνια στα ελληνικά media, αλλά εμπορικά «πατάει γκάζι» περίπου το 2015–2016, όταν μεγάλες αλυσίδες τεχνολογίας και ηλεκτρικών συσκευών ξεκίνησαν οργανωμένες καμπάνιες Black Friday. Τότε είδαμε για πρώτη φορά εικόνες με ουρές έξω από μεγάλα καταστήματα και συγκεντρωμένες προσφορές σε κονσόλες, τηλεοράσεις και laptops. Έκτοτε:
- Η Black Friday έγινε θεσμός του Νοεμβρίου, παρότι δεν συνδέεται με «δική μας» αργία.
- Πολλά brands απλώθηκαν σε «Black Week» ή και «Black Month», με συνεχείς καμπάνιες.
- Σύμφωνα με τον ΣΕΛΠΕ και την ΕΛΣΤΑΤ, ο Νοέμβριος τα τελευταία χρόνια εμφανίζει σαφή άνοδο τζίρου στο λιανεμπόριο, που αποδίδεται κυρίως στη Black Friday.
Είναι αληθινές οι εκπτώσεις στην Ελλάδα;
Εδώ τα δεδομένα είναι πιο ψυχρά από τα σποτ. Έρευνα της πλατφόρμας BestPrice για τη Black Friday 2023 έδειξε ότι:
- μόνο το 41% των προϊόντων που αγόρασαν οι καταναλωτές ήταν όντως σε χαμηλότερη τιμή (πάνω από 5% κάτω) σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο,
- ενώ το 56% βρισκόταν «πάνω κάτω στην ίδια τιμή» με την καλύτερη τιμή που ίσχυε ήδη πριν από τη Black Friday (διαφορά <5%).
Με απλά λόγια, ναι, υπάρχουν πραγματικές ευκαιρίες, αλλά η πλειονότητα των «προσφορών» κινείται σε πολύ μικρότερες μειώσεις από αυτές που υπόσχονται τα -60% και -70% στις βιτρίνες.
Παρόμοια πορίσματα για «φουσκωμένες» Black Friday εκπτώσεις έχουν προκύψει και σε έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου 9 στις 10 προσφορές ήταν ίδιες ή φθηνότερες άλλες περιόδους του χρόνου.
Black Friday στην Ελλάδα vs. Black Friday στην Αμερική
1. Βάθος εκπτώσεων
- Στις ΗΠΑ, ειδικά σε ηλεκτρονικά, τα πραγματικά doorbusters μπορεί να φτάνουν πολύ χαμηλές τιμές, συχνά με περιορισμένα τεμάχια (loss leaders).
- Στην Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν σημαντικές αλλά πιο «συνετές» μειώσεις – με λίγες ακραίες περιπτώσεις και συχνά σε περιορισμένο stock.
2. Διάρκεια
- Η αμερικανική Black Friday ήταν ιστορικά μία μέρα – που πλέον έχει απλωθεί σε εβδομάδα.
- Στην Ελλάδα, σχεδόν από την αρχή λειτουργεί ως εβδομάδα ή δεκαπενθήμερο προσφορών.
3. Ένταση αγοράς
- Στις ΗΠΑ, η μέρα συνδέεται με φυσική παρουσία στα malls, αν και το ηλεκτρονικό εμπόριο κερδίζει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι.
- Στην Ελλάδα, ειδικά μετά την πανδημία, η Black Friday είναι εξαιρετικά ισχυρή online. Το 2021 οι online πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 119% σε σχέση με τον μέσο όρο της χρονιάς την εβδομάδα της Black Friday.
Συμπερασματικά, το ελληνικό Black Friday είναι ένα «εισαγόμενο concept» προσαρμοσμένο στην τοπική αγορά. Οι εκπτώσεις είναι συνήθως πιο ρηχές από τις αμερικανικές και απλώνονται σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Οι αριθμοί: πόσο «πουλάει» η Black Friday στην Ελλάδα;
- Ο ΣΕΛΠΕ εκτιμά ότι ο τζίρος της Black Friday στην Ελλάδα ξεπέρασε τα 200 εκατ. ευρώ το 2023, ιστορικό ρεκόρ για τη μέρα.
- Η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει σταθερά αύξηση του συνολικού λιανικού τζίρου τον Νοέμβριο, αποδίδοντας σημαντικό μέρος της επίδοσης στην Black Friday.
- Στο ηλεκτρονικό εμπόριο, οι αναφορές εταιρειών πληρωμών και marketplaces (Cardlink, Skroutz, GRECA) δείχνουν διψήφιες αυξήσεις στην κίνηση και στις συναλλαγές την εβδομάδα της Black Friday σε σχέση με τις προηγούμενες εβδομάδες του Νοεμβρίου.
Είναι πιο επιτυχημένη από τις θεσμοθετημένες εκπτώσεις;
Άμεση, συγκρίσιμη στατιστική μεταξύ Black Friday και χειμερινών/θερινών εκπτώσεων δεν δημοσιεύεται συστηματικά. Ωστόσο:
- Λιανεμπορικοί φορείς παραδέχονται ότι η επικοινωνιακή ένταση και η καταναλωτική προσδοκία γύρω από τη Black Friday είναι πλέον μεγαλύτερη από ό,τι στις «κλασικές» εκπτώσεις.
- Η Black Friday συμπυκνώνει μεγάλο όγκο συναλλαγών σε λίγες μέρες, ενώ οι εκπτώσεις μοιράζουν τον τζίρο σε εβδομάδες.
Με άλλα λόγια, η Black Friday λειτουργεί ολοένα και περισσότερο ως «μίνι διάλειμμα» μέσα στην κρίση του διαθέσιμου εισοδήματος, και ως θερμόμετρο προσδοκιών για την εορταστική περίοδο.
Τι αγοράζουν περισσότερο οι Έλληνες στην Black Friday
Σύμφωνα με στοιχεία από Skroutz, GRECA και Cardlink, οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της ελληνικής Black Friday είναι:
- Ηλεκτρικές & ηλεκτρονικές συσκευές. Τηλεοράσεις, laptops, smartphones, gaming κονσόλες (PS5), μικροσυσκευές κουζίνας (air fryers κ.λπ.)
- Τεχνολογία & gadgets. Ακουστικά, wearables, περιφερειακά υπολογιστών, smart home συσκευές.
- Μόδα & υπόδηση. Το fashion e-commerce βλέπει «peak» επισκεψιμότητας και πωλήσεων την εβδομάδα της Black Friday, με αυξημένες αναζητήσεις σε μπουφάν, αθλητικά, casual ένδυση.
- Οικιακός εξοπλισμός & έπιπλα. Μικρότερο αλλά αυξανόμενο μερίδιο: έπιπλα, στρώματα, είδη σπιτιού συχνά μπαίνουν σε προωθητικά πακέτα ειδικά online.
- Πολλοί καταναλωτές δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν τη Black Friday για να «κλείσουν» τα χριστουγεννιάτικα δώρα ή έναν μεγάλο ακριβό κωδικό (τηλεόραση, κινητό, laptop) που έχουν στο μάτι μήνες.
Τελικά: ευκαιρία ή παγίδα;
Για το ελληνικό πορτοφόλι της ακρίβειας, η Black Friday είναι ταυτόχρονα μια ανάσα και μια παγίδα.
- Ανάσα, γιατί σε ορισμένες κατηγορίες (κυρίως τεχνολογία) μπορεί πράγματι να βρει κανείς τιμές που δύσκολα εμφανίζονται άλλη στιγμή του χρόνου.
- Παγίδα, γιατί η πλειονότητα των προσφορών δεν είναι τόσο θεαματική όσο υπόσχεται η διαφήμιση και γιατί ο καταναλωτής παρασύρεται εύκολα σε αγορές που δεν είχε πραγματικά ανάγκη.
Τι σημαίνει αυτό για τον Έλληνα καταναλωτή – Τα στοιχεία και οι ειδικοί λένε:
- Κράτα λίστα και budget – μην αφήνεις τα banners να γράφουν αυτά το σενάριο.
- Σύγκρινε τιμές σε πλατφόρμες σύγκρισης πριν και κατά τη διάρκεια της Black Friday.
- Πρόσεξε τις «ψεύτικες» αρχικές τιμές: το -60% σε έναν κωδικό που ήταν ήδη σε προσφορά όλο τον Οκτώβριο είναι περισσότερο επικοινωνία παρά πραγματική έκπτωση.
Για το λιανεμπόριο, η Black Friday στην Ελλάδα έχει πετύχει τον βασικό της στόχο: έγινε σημείο αναφοράς. Για τους καταναλωτές, μένει να αποδεικνύεται κάθε χρόνο ότι είναι και πραγματική ευκαιρία – όχι μόνο μαύρα γράμματα σε κόκκινες αφίσες.
