Τα ρολόγια μας χτυπούν, οι καρδιές μας πάλλονται ρυθμικά και οι μέρες μας κυλούν ακολουθώντας ένα γραμμικό χρονοδιάγραμμα. Από την αυγή του πολιτισμού, ο άνθρωπος προσπαθεί να τιθασεύσει τον χρόνο: να τον μετρήσει, να τον οργανώσει, να τον κατανοήσει. Ωστόσο, μια ριζοσπαστική ιδέα αμφισβητεί αυτό που θεωρούμε αυτονόητο: μήπως ο χρόνος δεν υπάρχει;
Η ψευδαίσθηση του χρόνου στην καθημερινή μας ζωή
Στην καθημερινότητα, η ύπαρξη του χρόνου μοιάζει αυτονόητη. Πληρώνουμε λογαριασμούς στην ώρα μας, ρυθμίζουμε ξυπνητήρια, σχεδιάζουμε το «αύριο» και αναπολούμε το «χθες». Ο χρόνος μάς φαίνεται απαραίτητος για να ζούμε με νόημα. Ωστόσο, η φυσική –ειδικά στη θεμελιώδη της μορφή– δεν συμμερίζεται αυτή τη βεβαιότητα. Όπως σημειώνουν πολλοί φυσικοί: «Οι εξισώσεις της φυσικής δεν μας λένε ποια γεγονότα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή.»
Αυτό το χάσμα μεταξύ της ανθρώπινης εμπειρίας και της επιστημονικής περιγραφής του σύμπαντος οδηγεί σε μια βαθιά αμφισβήτηση της έννοιας του «παρόντος».
Η σχετικότητα του χρόνου και η βαρύτητα
Η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν αποκάλυψε ότι ο χρόνος δεν είναι απόλυτος. Ο ρυθμός με τον οποίο κυλάει επηρεάζεται από την ταχύτητα και το βαρυτικό πεδίο. Ένα ρολόι στην κορυφή ενός βουνού «τρέχει» ελαφρώς πιο γρήγορα απ’ ό,τι στο επίπεδο της θάλασσας. Η βαρύτητα, δηλαδή, μπορεί να «λυγίσει» τον χρόνο.
Αυτά τα φαινόμενα δεν τα αντιλαμβανόμαστε άμεσα στην καθημερινότητά μας, αλλά έχουν επιβεβαιωθεί πειραματικά. Αυτό σημαίνει πως ο χρόνος δεν κυλά με τον ίδιο τρόπο για όλους – μια εντελώς ξένη ιδέα για τη διαίσθησή μας.
Η κβαντομηχανική και η άχρονη φύση της πραγματικότητας
Η κβαντομηχανική περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Σε αυτή την κοσμοθεώρηση, ο χρόνος παύει να είναι μια ουδέτερη ροή. Ορισμένες εξισώσεις, όπως η εξίσωση Wheeler–DeWitt, δεν περιλαμβάνουν καν τον χρόνο. Αντί να περιγράφουν μια δυναμική εξέλιξη, δίνουν έμφαση στις συσχετίσεις ανάμεσα σε μέρη του σύμπαντος.
Σύμφωνα με θεωρητικούς όπως ο Κάρλο Ροβέλι, ο χρόνος δεν είναι θεμελιώδης – είναι κάτι που αναδύεται όταν οι παρατηρητές εντοπίζουν «ρολόγια» εντός του άχρονου υφάσματος της πραγματικότητας.
Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση, η θεωρία Page και Wootters (PaW), προτείνει ότι ο χρόνος προκύπτει από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ κβαντικών συστημάτων, όχι ως ανεξάρτητη διάσταση αλλά ως παρατηρήσιμη ιδιότητα. Η θεωρία αυτή αναβίωσε πρόσφατα με νέες μελέτες, επαναπροσδιορίζοντας το πώς μπορεί να εμφανίζεται ο χρόνος μέσα από τη θεμελιώδη πραγματικότητα.
Το βέλος του χρόνου και η εντροπία
Παρότι οι φυσικοί μπορεί να αμφισβητούν την ύπαρξη του χρόνου, η αίσθηση ότι ρέει από το παρελθόν προς το μέλλον είναι πανταχού παρούσα. Αυτή η ροή συνδέεται συχνά με την έννοια της εντροπίας – της φυσικής τάσης των πραγμάτων να πηγαίνουν από την τάξη προς την αταξία.
Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής επιβάλλει ότι η εντροπία αυξάνεται με τον χρόνο. Αυτό δημιουργεί το λεγόμενο «βέλος του χρόνου» – μια κατεύθυνση στην οποία τα γεγονότα φαίνεται να εξελίσσονται. Όμως αυτό το βέλος δεν είναι ιδιότητα του ίδιου του χρόνου· είναι στατιστική συνέπεια της αυξανόμενης αταξίας.
Η ταυτόχρονη φύση της πραγματικότητας
Εάν όλες οι χρονικές στιγμές υπάρχουν ταυτόχρονα –όπως προτείνουν ορισμένες ερμηνείες της σχετικότητας– τότε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι απλώς πτυχές ενός ενιαίου «μπλοκ» σύμπαντος. Αυτή η αντίληψη, γνωστή και ως «μπλοκ σύμπαν», αφαιρεί την αιτιότητα από τη θεμελιώδη περιγραφή της πραγματικότητας και αφήνει ανοικτή την πιθανότητα πολλαπλών χρονογραμμών και παράλληλων κόσμων.
Αν όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα, τότε το βίωμα της γραμμικότητας του χρόνου δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση του ανθρώπινου νου – ένα είδος διανοητικού «κόλπου» που μας βοηθά να επιβιώσουμε, να θυμόμαστε και να προγραμματίζουμε.
Η επιμονή του ανθρώπινου νου στον χρόνο
Ανεξάρτητα από το αν ο χρόνος είναι θεμελιώδης ή όχι, ο ανθρώπινος εγκέφαλος φαίνεται ανίκανος να ξεφύγει από αυτή την έννοια. Η εμπειρία του «τώρα» παραμένει ζωντανή, ενώ τα συναισθήματα, οι αναμνήσεις και οι προσδοκίες μας ενισχύουν την ιδέα ότι ο χρόνος κυλά και έχει νόημα.
Ορισμένοι ειδικοί εικάζουν πως ο χρόνος ίσως είναι κάτι παρόμοιο με το χρήμα: ένα εργαλείο λογιστικής και όχι μια αληθινή οντότητα. Όμως οι καρδιές μας χτυπούν σε δευτερόλεπτα, τα προγράμματά μας βασίζονται σε ώρες, και συνεχίζουμε να ζούμε με βάση το ημερολόγιο και το ρολόι.
Το μέλλον της κατανόησης του χρόνου
Αν ο χρόνος είναι αναδυόμενος, σχετικός ή και ανύπαρκτος, τότε ίσως η επόμενη μεγάλη πρόκληση δεν είναι να τον μετρήσουμε – αλλά να αποδεχτούμε την αληθινή του φύση.
Ίσως μια μέρα ο εγκέφαλός μας εξελιχθεί ώστε να συλλάβει μια πραγματικότητα όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον δεν είναι ξεχωριστές καταστάσεις, αλλά συγχρονισμένες όψεις ενός ενιαίου σύμπαντος. Μια πραγματικότητα όπου η αιτιότητα υποχωρεί και η ελεύθερη βούληση επαναπροσδιορίζεται.
Μέχρι τότε, θα συνεχίσουμε να κυνηγάμε το βέλος του χρόνου, να ζούμε από στιγμή σε στιγμή — ακόμα κι αν τελικά, μόνο ο χρόνος θα δείξει…
Για περισσότερες πληροφορίε διαβάστε τη μελετη στο Physical Review A
Πηγή: Thebrighterside
