Την ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να επανεξετάσει το ενδεχόμενο απευθείας διαλόγου με τη Ρωσία τόνισε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, μιλώντας λίγο μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν μόλις καταλήξει σε συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Όπως ανέφερε, η Ευρώπη θα πρέπει να βρει το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να επανεμπλακεί σε έναν ουσιαστικό διάλογο με τη Μόσχα. Η τοποθέτησή του αιφνιδίασε τόσο για το περιεχόμενό της όσο και για τη χρονική της συγκυρία, καθώς ειπώθηκε τη στιγμή που η Σύνοδος παρουσιαζόταν ως επίδειξη ενότητας και αποφασιστικότητας.
Ο Μακρόν ξεκαθάρισε ότι δεν εισηγείται αλλαγή στρατηγικής ούτε άμεσες παραχωρήσεις, επιμένοντας ότι μόνο μια «ισχυρή και διαρκής ειρήνη», με τις αναγκαίες εγγυήσεις ασφαλείας, μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη λύση. Ωστόσο, το γεγονός ότι άνοιξε δημόσια τη συζήτηση για επανεμπλοκή με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, και μάλιστα λίγο μετά τη συμφωνία για τη στήριξη της Ουκρανίας, ανέδειξε τις υπόγειες εντάσεις που διαπερνούν την ευρωπαϊκή στάση.
«Πιστεύω ότι θα ήταν εκ νέου χρήσιμο να μιλήσουμε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Σε κάθε περίπτωση, βλέπω ότι υπάρχουν ήδη κάποιοι που συνομιλούν μαζί του . Εμείς, ως Ευρωπαίοι και Ουκρανοί, έχουμε συμφέρον να βρούμε το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να επανεμπλακούμε σωστά σε αυτή τη συζήτηση. Διαφορετικά, καταλήγουμε να συζητάμε μεταξύ μας, ενώ οι ίδιοι οι διαπραγματευτές (ΗΠΑ) συνομιλούν με τους Ρώσους. Και αυτό δεν είναι το βέλτιστο», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Σε επόμενη τοποθέτησή του, ο Γάλλος πρόεδρος περιέγραψε το δίλημμα που, κατά την άποψή του, βρίσκεται μπροστά στην Ευρώπη. «Υπάρχει ένας κύκλος που συνεχίζεται. Είτε θα επιτευχθεί μια ισχυρή και διαρκής ειρήνη, με όλες τις αναγκαίες εγγυήσεις, και τότε θα καθίσουμε όλοι μαζί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είτε θα χρειαστεί συνεχίζοντας να χρηματοδοτούμε, να εμπλεκόμαστε, να αντιστεκόμαστε και να στηρίζουμε την Ουκρανία τις επόμενες εβδομάδες να βρούμε τρόπους και μέσα ώστε οι Ευρωπαίοι, με τη σωστή θεσμική διάρθρωση, να επανεκκινήσουν έναν πλήρη διάλογο με τη Ρωσία, με απόλυτη διαφάνεια και σε συνεννόηση με την Ουκρανία».
Η παρέμβαση Μακρόν ήρθε σε μια στιγμή κατά την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδίωκαν να κλείσουν ένα επικίνδυνο πολιτικό και θεσμικό κενό, καταλήγοντας σε συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας την περίοδο 2026–2027. Έπειτα από περισσότερες από 17 ώρες διαπραγματεύσεων, εγκρίθηκε άτοκο δάνειο ύψους 90 δισ. ευρώ, μέσω κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού και με εγγύηση το δημοσιονομικό περιθώριο του προϋπολογισμού της ΕΕ, αφήνοντας προς το παρόν στην άκρη το πιο αμφιλεγόμενο σχέδιο αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Η απόφαση, αν και κρίθηκε αναγκαία, χαρακτηρίστηκε από διπλωματικές πηγές ως καθαρά συμβιβαστική. Όπως ανέφεραν στη HuffPost, ενδεχόμενη αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα έστελνε «καταστροφικό μήνυμα» προς το εξωτερικό, σε μια συγκυρία όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση δοκιμάζεται ήδη από πολλαπλά μέτωπα: τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις εσωτερικές της διαιρέσεις.
Ξένα μέσα ενημέρωσης ερμήνευσαν τις δηλώσεις του Γάλλου προέδρου όχι ως φιλορωσική στροφή, αλλά ως ένδειξη πολιτικού ρεαλισμού και αυξανόμενης πίεσης. Σε αναλύσεις επισημαίνεται ότι η Ευρώπη δείχνει τη δέσμευσή της προς την Ουκρανία, αλλά όχι με τρόπο αδιαμφισβήτητο. Η αδυναμία άμεσης αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, παρά τη ρητορική περί «ηθικής υποχρέωσης», ανέδειξε τα όρια της ευρωπαϊκής συναίνεσης και τη δυσκολία διαμόρφωσης μιας πιο επιθετικής στρατηγικής.
Στο φόντο αυτών των εξελίξεων, πληθαίνουν και οι δημόσιες αναφορές στην κόπωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Αρκετοί ηγέτες προειδοποιούν ότι η διατήρηση υψηλών επιπέδων στήριξης προς την Ουκρανία καθίσταται ολοένα δυσκολότερη όσο ο πόλεμος παρατείνεται χωρίς ορατό ορίζοντα λύσης. Η έννοια της «war fatigue», αρχίζει και ακούγεται όλο και πιο συχνά.
Ο Μακρόν, πάντως, επιχείρησε να ισορροπήσει το άνοιγμα προς τον διάλογο με τη συνέχιση της πίεσης προς τη Μόσχα. Τόνισε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες επαναβεβαίωσαν την αποφασιστικότητά τους να εντείνουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, σημειώνοντας ότι το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 20ό πακέτο κυρώσεων κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, με έμφαση σε ευαίσθητους τομείς της ρωσικής οικονομίας και στα πλοία του λεγόμενου «σκιώδους στόλου».
Σημειώνεται, τέλος, ότι μία ημέρα νωρίτερα, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δήλωσε πως η διαπραγματευτική διαδικασία για τον τερματισμό του πολέμου «πλησιάζει σε κάτι συγκεκριμένο», προσθέτοντας ότι η ουκρανική πλευρά θα πρέπει να επισπεύσει τις κινήσεις της, ώστε η Ρωσία να μην «αλλάξει ξανά γνώμη».
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία μακροπρόθεσμα χωρίς να προσφέρει στις κοινωνίες της ένα πιο πειστικό και συνεκτικό αφήγημα για την κρισιμότητα της σύγκρουσης και αν οι δηλώσεις Μακρόν προοιωνίζονται μια μελλοντική αναπροσαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής ή απλώς αποτυπώνουν τα όρια της παρούσας.
