Επιμέλεια: Γιούλα Ζαχιώτη
Δισεκατομμύρια δολάρια δημόσιου χρήματος, από κονδύλια που προρίζονται για το κλίμα, καταλήγουν στα ταμεία της Κίνας και άλλων πλούσιων πετρελαιοπαραγωγών χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, λόγω πολιτικών συμφερόντων και «ελλειπών ελέγχων».
Σύμφωνα με αποκάλυψη των Guardian και Carbon Brief, σε απόρρητες έγγραφα του ΟΗΕ, σε συνδιασμό με στοιχεία από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), εντοπίστηκαν δισεκατομμύρια δολάρια δημόσιου χρήματος που δεσμεύονται για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη να καταλήγουν στις χώρες που ευθύνονται για την ρύπανσή του.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι ένα μεγάλο μέρος από τα κεφάλαια που προορίζονται από τους πλούσιους ρυπαντές σε ευάλωτα έθνη κυρίως στην Αφρική, για να «καθαρίσουν» τις οικονομίες τους και να λάβουν μέτρα αντιμετώπισης των ακραίων θερμοκρασιών καταλήγουν σε «λάθος τσέπες».
Πολιτικά παιχνίδια
Λόγω του ότι η κατανομή του μεγαλύτερου μέρους αυτών των κεφαλαίων δεν είχε κεντρική εποπτεία και ήταν αποκλειστικά στη διακριτική ευχέρεια των μεμονωμένων χωρών, χρησιμοποιώνταν με βάση τα πολιτικά συμφέροντα και δεν κατευθύνονταν εκεί που ήταν περισσότερο απαραίτητη.
Αν και τα επίσημα δεδομένα δεν είναι αρκετά εκτενή για να εντοπίσουν όλους τους αποδέκτες χρηματοδότησης για το κλίμα, η ανάλυση του Guardian διαπίστωσε ότι μόνο το 1/5 της χρηματοδότησης το 2021 και το 2022 πήγε στις 44 φτωχότερες χώρες του κόσμου, γνωστές ως μορφή δανείων, παρά επιχορηγήσεων.
Περισσότερα από τα 2/3 κατέληξαν σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες με τη μορφή δανείων, των οποίων οι όροι αποπληρωμής δεν είναι καθόλου ευνοικοί και θα μπορούν να ωθήσουν τις κυβερνήσεις σε ραγαία αύξηση χρέους. Το μερίδιο των δανείων αυξήθηκε στο 95% ή και περισσότερο στις περιπτώσεις του Μπαγκλαντές και της Αγκόλας.
Οι περισσότερες από τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου παρέχουν χρηματοδότηση για την υποστήριξη της δράσης για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες, διμερώς και μέσω πολυμερών οργανισμών, όπως οι τράπεζες ανάπτυξης.
Στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα στην Κοπεγχάγη το 2009, οι πλούσιες χώρες υποσχέθηκαν να κινητοποιήσουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2020, αναγνωρίζοντας τη μεγαλύτερη ευθύνη τους για την κλιματική αλλαγή και την ικανότητά τους να χρηματοδοτούν λύσεις.
Ωστόσο, η ανάλυση των πιο πρόσφατων στοιχείων δείχνει ότι το 2021 και το 2022 – έτη κατά τα οποία ο στόχος της Κοπεγχάγης επιτεύχθηκε καθυστερημένα- τεράστια ποσά κατέληγαν σε πετρελαιοκράτη και στην Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Πλούσιες ρυπογόνες χώρες «αμοίβονται»
Τα ΗΑΕ, εξαγωγέας ορυκτών καυσίμων με κατά κεφαλήν ΑΕΠ στο ίδιο επίπεδο με τη Γαλλία και τον Καναδά, έλαβαν περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε δάνεια από την Ιαπωνία, τα οποία καταγράφηκαν ως χρηματοδότηση για το κλίμα. Τα κονδύλια περιλαμβάνουν 625 εκατομμύρια δολάρια για ένα υπεράκτιο έργο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας στο Άμπου Ντάμπι και 452 εκατομμύρια δολάρια για έναν αποτεφρωτήρα αποβλήτων στο Ντουμπάι.
Η Σαουδική Αραβία, η οποία είναι μία από τις 10 κορυφαίες χώρες εκπομπών άνθρακα χάρη στα γιγάντια πετρελαϊκά της κοιτάσματα και την πλειοψηφική ιδιοκτησία της Aramco, έλαβε περίπου 328 εκατομμύρια δολάρια σε ιαπωνικά δάνεια, συμπεριλαμβανομένων 250 εκατομμυρίων δολαρίων στην εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας και 78 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα ηλιακό πάρκο.
Έξι χώρες των Βαλκανίων εκτός ΕΕ, έλαβαν περισσότερα από 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση για το κλίμα. Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων πήγε στη Σερβία, η οποία έλαβε 10 φορές περισσότερα χρήματα από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Όμως ανάμεσα στις χώρες είναι και η Ρουμανία, μέλος της ΕΕ, η οποία έλαβε επιχορήγηση 8 εκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ για μια μηχανική μελέτη για την κατασκευή ενός μικρού αρθρωτού πυρηνικού αντιδραστήρα.
Ο Joe Thwaites, υποστηρικτής της χρηματοδότησης για το κλίμα στο Συμβούλιο Άμυνας Φυσικών Πόρων, δήλωσε ότι οι συνολικές ροές χρηματοδότησης για το κλίμα αυξάνονται, αλλά «δεν φτάνουν όλες» στις φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες οι οποίες συνήθως έχουν τεράστια χρέη και χρειάζονται μεγαλύτερες επιχορηγήσεις και δάνεια με ευνοϊκούς όρους.
«Αυτό δεν είναι φιλανθρωπία», ξεκαθάρισε ο Thwaites. «Είναι μια στρατηγική επένδυση που αντιμετωπίζει τις βαθύτερες αιτίες πολλών από τις κρίσεις που βλέπουμε καθημερινά: κόστος ζωής, διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, φυσικές καταστροφές, αναγκαστική μετανάστευση και συγκρούσεις».
Νέο σκάνδαλο στους κόλπους του ΟΗΕ;
Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο ετών που βρίσκεται σε εξέλιξη η έρευνα, περίπου 33 δισεκατομμύρια δολάρια δεσμεύτηκαν για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται η Αϊτή, το Μάλι, ο Νίγηρας, η Σιέρα Λεόνε, το Νότιο Σουδάν και η Υεμένη.
Αντίθετα, ένα πολύ μεγαλύτερο χρηματικό ποσό – περίπου 98 δισεκατομμύρια δολάρια – πήγε στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ινδία και και η Κίνα.
Η Ινδία ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης χρηματοδότησης κατά την περίοδο αναφοράς, λαμβάνοντας περίπου 14 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Κίνα έλαβε 3 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως από πολυμερείς τράπεζες. Άλλα 32 δισεκατομμύρια δολάρια δεν μπορούσαν να ταξινομηθούν.
Η οικονομία της Κίνας,είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, και έχει γνωρίσει άνθηση από τη δεκαετία του 1990 όταν ο ΟΗΕ την κατέταξε ως αναπτυσσόμενη. Επιπλέν, από τότε έχει εξελιχθεί σε μια από τις πιο ρυπογόνες του πλανήτη με τις εκπομπές της να έχουν ξεπεράσει τα ευρωπαϊκά επίπεδα σε κατά κεφαλήν βάση.
Η Κίνα θεωρείται σημαντικός πάροχος χρηματοδότησης για ξένα κλιματικά έργα, αλλά έχει αντισταθεί στις προσπάθειες να καταμετρηθούν επίσημα οι συνεισφορές της ενώ ο ΟΗΕ την χρηματοδοτεί με τα στοιχεία του 1992.
«Με τον ίδιο τρόπο, χώρες όπως το Ισραήλ, η Κορέα, το Κατάρ, η Σιγκαπούρη και τα ΗΑΕ – τα οποία έχουν γίνει όλα πλούσια έθνη με μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα τα τελευταία 30 χρόνια – αποφεύγουν τις διεθνείς τους ευθύνες», δήλωσε η Sarah Colenbrander, διευθύντρια για το κλίμα στο Ινστιτούτο Ανάπτυξης Υπερπόντιων Χωρών. «Είναι παράλογο τέτοια έθνη να παραμένουν στην ίδια κατηγορία με χώρες όπως το Τόγκο, η Τόνγκα και η Τανζανία».
Ορισμένες από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου λαμβάνουν περισσότερα από τα δύο τρίτα της χρηματοδότησής τους για το κλίμα με τη μορφή δανείων, παρά τις προειδοποιήσεις ότι πολλές δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τους όρους και τις αποπληρωμές των τόκων.
«Η κρυφή ιστορία της χρηματοδότησης για το κλίμα δεν έγκειται στον όγκο των δεσμεύσεων, αλλά στις μορφές τους», δήλωσε η Ritu Bharadwaj, διευθύντρια χρηματοδότησης για το κλίμα στο Διεθνές Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης.
«Η χρηματοδότηση για το κλίμα αυξάνει το οικονομικό βάρος στα φτωχότερα έθνη. Ακόμα κι αν τα χρήματα που δίνονται είναι με ευνοϊκά δάνεια, αυτά τα δάνεια συνοδεύονται από όρους που μπορεί να ωφελήσουν περισσότερο τον δανειστή παρά τον παραλήπτη».
Στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα δείχνουν ότι κατά την ίδια περίοδο, οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες έχουν συνολικά αποπληρώσει σχεδόν 91,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε εξωτερικά χρέη – τρεις φορές τους προϋπολογισμούς τους για τη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής. Την τελευταία δεκαετία, οι αποπληρωμές εξωτερικών χρεών των φτωχότερων χωρών έχουν τριπλασιαστεί, από 14,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2012 σε 46,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.
Ο ΟΗΕ επανεξετάζει τα κονδύλια
Εκπρόσωπος του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή δήλωσε στον Guardian ότι «οι ανισότητες που αποκαλύφθηκαν στις ροές χρηματοδότησης για το κλίμα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη μιας μετατόπισης στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η αντιμετώπιση της χρηματοδότησης για το κλίμα ως φιλανθρωπία, έχει καθυστερήσει την πρόοδο που χρειάζεται ο κόσμος, όπως και η αντιμετώπισή της αποκλειστικά ως κόστος, αγνοώντας τα τεράστια κοινωνικά και οικονομικά οφέλη της».
Ο αρχικός στόχος των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων αντικαθίσταται φέτος με έναν νέο στόχο για τις ανεπτυγμένες χώρες να παρέχουν 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2035, με έναν ευρύτερο στόχο κινητοποίησης 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Και φυσικά να υπάρξει ένας νέος βιώσιμος τρόπος άντλησης μετρητών, μέσω φόρων στα ορυκτά καύσιμα και ρήτρες χρέους ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή. Και φυσικά, πιο ευνοικού όρους χρηματοδότησης για το κλίμα.
«Η χρηματοδότηση για το κλίμα πρέπει να είναι προσβάσιμη, οικονομικά προσιτή και δίκαιη», δήλωσε ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή. «Το γεγονός ότι πολλές από τις χώρες με το χαμηλότερο εισόδημα στον κόσμο αντιμετωπίζουν εμπόδια και εξακολουθούν να βασίζονται σε δάνεια υψηλού επιτοκίου για τη χρηματοδότηση του κλίματος υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα της μεταρρύθμισης».
Πηγή: Guardian
