Έπειτα από δυόμισι αιώνες ζωής, το Antico Caffè Greco, το αρχαιότερο και ένα από τα πιο εμβληματικά καφέ της Ρώμης, κατεβάζει ρολά. Το λουκέτο στο ιστορικό καφέ της Via Condotti προκαλεί συγκίνηση και θλίψη, καθώς για πολλούς σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής στην πολιτιστική καρδιά της πόλης. Σε όλα τα περάσματα μου από την Ρώμη, δεν υπήρχε περίπτωση να μην καθίσω να πιω εκεί το espresso μου, όχι γιατί ήθελα τον καφέ, αλλά για να νιώσω την ιστορική αρχοντιά του Antico Caffè Greco και για να χαζέψω ακόμα και για ρεπορτάζ, τα μουράτα ονόματα που έβλεπα εκεί.
Το καφέ ιδρύθηκε το 1760 από τον Κερκυραίο Νικόλα ντέλα Μανταλένα, έναν σχεδόν «αόρατο» αλλά καθοριστικό Έλληνα της ιταλικής ιστορίας. Οραματίστηκε έναν χώρο συνάντησης για καλλιτέχνες, διανοούμενους και ταξιδιώτες, ένα «καταφύγιο ιδεών» στην Αιώνια Πόλη. Γρήγορα, το Caffè Greco έγινε το «σαλόνι της Ευρώπης»: δίπλα στην Πιάτσα ντι Σπάνια, ανάμεσα σε πολυτελή καταστήματα, εξελίχθηκε σε στέκι όπου η τέχνη, η φιλοσοφία και η πολιτική συνυπήρχαν πάνω από ένα φλιτζάνι εσπρέσο. Από τον Γκαίτε και τον Μπάιρον, μέχρι τον Νίτσε, τον Γκόγκολ και τον Άντερσεν, εδώ γράφτηκαν σελίδες λογοτεχνίας και γεννήθηκαν ιδέες που επηρέασαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Στα μαρμάρινα τραπέζια του έγραφε ο Νικολάι Γκόγκολ αποσπάσματα από τις «Νεκρές Ψυχές», συζητούσε ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, φιλοσοφούσε ο Φρίντριχ Νίτσε. Στους τοίχους του φιλοξενούνται πάνω από 300 έργα τέχνης, μετατρέποντάς το σε ένα ζωντανό μουσείο. Από το 1953 το ιταλικό κράτος το έχει ανακηρύξει «χώρο ιστορικού και εθνικού ενδιαφέροντος», απαγορεύοντας κάθε αλλοίωση του χαρακτήρα του.
Από τις πόρτες του πέρασαν, μεταξύ άλλων, ο Τσαρλς Ντίκενς, ο Χένρι Τζέιμς, ο Τζον Κητς, αλλά και η Όντρεϊ Χέπμπορν, η Σοφία Λόρεν, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και η πριγκίπισσα Νταϊάνα. Ο ζωγράφος Tellario Baccellieri, «καλλιτέχνης» του Caffè Greco για πάνω από 40 χρόνια, συνήθιζε να λέει: «Έχω δει τα πάντα και τους πάντες. Αυτό το μέρος δεν είναι απλώς καφέ – είναι μουσείο».
Παρά το ένδοξο παρελθόν του, το Caffè Greco δεν κατάφερε να ξεπεράσει τις νομικές και οικονομικές περιπέτειες των τελευταίων ετών. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας επικύρωσε οριστικά τη λήξη της μίσθωσης, επιστρέφοντας τα κλειδιά του ακινήτου στους ιδιοκτήτες του, το Νοσοκομείο των Ισραηλιτών.
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2017, όταν το νοσοκομείο ζήτησε αύξηση του ενοικίου από 17.000 σε 150.000 ευρώ τον μήνα, πυροδοτώντας μια πολυετή δικαστική διαμάχη. Οι διαχειριστές, Φλάβια Ιότσι και Κάρλο Πελεγκρίνι, χαρακτήρισαν την αύξηση «εκβιαστική» και «ακατανόητη», όμως η τελική απόφαση δεν τους δικαίωσε.
Παρότι ο χώρος πρέπει τυπικά να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες, ο επίτροπος του νοσοκομείου, Αντόνιο Μαρία Λεοτσάππα, δηλώνει ότι προτεραιότητα είναι η επανέναρξη της λειτουργίας του καφέ το συντομότερο, με σεβασμό στην ιστορική του φυσιογνωμία.
Ξεσηκωμός και μάχη για τη διάσωση
Πολιτιστικοί φορείς, ιστορικοί και πολίτες ζητούν την άμεση παρέμβαση του ιταλικού υπουργείου Πολιτισμού, ώστε ο χώρος να παραμείνει προσβάσιμος στο κοινό και να μη μετατραπεί σε ακόμη ένα εμπορικό κατάστημα στη Via Condotti.
Την ίδια στιγμή, φήμες θέλουν την ιταλική φίρμα Moncler να ενδιαφέρεται για τη μίσθωση, κάτι που έχει προκαλέσει νέες αντιδράσεις. Οργανισμοί όπως η Italia Nostra έχουν ξεκινήσει εκστρατείες για τη διάσωσή του, προειδοποιώντας ότι η απώλεια του Caffè Greco θα είναι «πληγή για τη μνήμη της Ρώμης και της Ευρώπης».
