ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ – ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
Σε μία από τις πιο κρίσιμες και δραματικές Συνόδους Κορυφής των τελευταίων ετών, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκεντρώνονται σήμερα Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες για να αποφασίσουν αν και με ποιον τρόπο θα ανοίξει ο δρόμος για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας μέσω των παγωμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων πριν αυτό καταρρεύσει οικονομικά στους προσεχείς μήνες. Το διακύβευμα δεν αφορά μόνο την οικονομική στήριξη του Κιέβου για την επόμενη διετία, αλλά την ίδια την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λειτουργήσει ενωμένα και στρατηγικά σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης γεωπολιτικής πίεσης. Στη Σύνοδο, η οποία ενδέχεται να διαρκέσει πάνω από μια ημέρα άν όχι περισσότερο, και ο Ζελένσκι.
Όπως ανέφεραν διπλωματικές πηγές στη HuffPost, ενδεχόμενη αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα έστελνε «καταστροφικό μήνυμα» προς το εξωτερικό, σε μια συγκυρία όπου η ΕΕ δοκιμάζεται ήδη από πολλαπλά μέτωπα: τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις εσωτερικές της διαιρέσεις.
Διασπάσεις
Η στάση του Βελγίου αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες της Συνόδου. Ο Βέλγος πρωθυπουργός προσέρχεται στις Βρυξέλλες υπό ισχυρή εσωτερική πίεση, έχοντας προηγουμένως κληθεί να λογοδοτήσει στο κοινοβούλιο για το ενδεχόμενο αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Η συναίνεση του Βελγίου θεωρείται καθοριστική, καθώς στη Euroclear εδρεύει το μεγαλύτερο μέρος των δεσμευμένων ρωσικών κρατικών κεφαλαίων, ύψους περίπου 210 δισ. ευρώ.
Πέρα από το Βέλγιο, επιφυλάξεις εκφράζουν και άλλα κράτη-μέλη, αν και για διαφορετικούς λόγους. Η Ιταλία ζητά ισχυρές νομικές εγγυήσεις και σαφή αποτίμηση των δημοσιονομικών κινδύνων, ενώ χώρες όπως η Μάλτα και η Βουλγαρία συντάσσονται με την ανάγκη μεγαλύτερης ασφάλειας στο σχήμα.
Την ίδια στιγμή, η Σλοβακία του Ρόμπερτ Φίτσο αντιμετωπίζει με καχυποψία τη χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων, στέλνοντας πολιτικό μήνυμα αποστασιοποίησης. Σε άλλη κατηγορία κινείται η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν, η οποία, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί καταχρηστικά το εργαλείο του βέτο ως μοχλό πίεσης στη συνολική διαπραγμάτευση για την Ουκρανία.
Η ελληνική θέση: «ναι» στα παγωμένα-αλλά και ρήτρα διαφυγής
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η ελληνική πλευρά τάσσεται κατ’ αρχήν υπέρ της αξιοποίησης των δεσμευμένων ρωσικών κρατικών κεφαλαίων, ζητώντας παράλληλα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πλήρη αξιολόγηση των πιθανών δημοσιονομικών και ευρύτερων οικονομικών επιπτώσεων που συνδέονται με το λεγόμενο «Δάνειο Επανορθώσεων» και τις εγγυήσεις που το συνοδεύουν.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός αναμένεται να προτείνει ότι, σε περίπτωση ενεργοποίησης των εγγυήσεων, θα πρέπει να προβλεφθεί ρήτρα διαφυγής, ώστε τυχόν δημόσιες δαπάνες από αποπληρωμή εγγυήσεων να εξαιρούνται από τον υπολογισμό των στόχων δαπανών, στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων.
Πρόκειται για κρίσιμο σημείο για χώρες με αυξημένη ευαισθησία στο ζήτημα του χρέους, όπως η Ελλάδα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εάν τελικά προχωρήσει το σχήμα του δανείου, η ελληνική συμμετοχή στις εγγυήσεις εκτιμάται στα περίπου 2,7 δισ. ευρώ. Σε περίπτωση που η Ρωσία αρνηθεί στο μέλλον να καταβάλει αποζημιώσεις, το ποσό αυτό θα κινδυνεύσει να χαθεί, γεγονός που εξηγεί γιατί η Αθήνα επιμένει στη μη προσμέτρησή του ως δημόσιο χρέος.
Παγωμένα ρωσικά κεφάλαια ή κοινός δανεισμός
Λίγες ώρες πριν από τη Σύνοδο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δύο εναλλακτικές επιλογές για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας την περίοδο 2026–2027: είτε τη χορήγηση δανείου με εγγύηση τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, είτε την προσφυγή σε κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό μέσω του ενωσιακού προϋπολογισμού.
Όπως τόνισε, εναπόκειται στα κράτη-μέλη να αποφασίσουν ποια διαδρομή θα ακολουθήσουν, υπογραμμίζοντας ότι οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής θα έχουν μακροπρόθεσμες πολιτικές και οικονομικές συνέπειες.
Υπενθυμίζεται ότι το λεγόμενο «Δάνειο Επανορθώσεων» δεν συνεπάγεται άμεση κατάσχεση των ρωσικών κεφαλαίων. Τα περιουσιακά στοιχεία παραμένουν παγωμένα και χρησιμοποιούνται ως εγγύηση για την άντληση ρευστότητας υπέρ της Ουκρανίας, με την πολιτική λογική ότι το δάνειο θα αποπληρωθεί μελλοντικά από τις αποζημιώσεις που θα κληθεί να καταβάλει η Ρωσία μετά το τέλος του πολέμου.
Βέλγιο: Ο κρίσιμος παράγοντας και το «απαγορευμένο» σενάριο της παράκαμψης
Η στάση του Βελγίου αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες της Συνόδου Κορυφής. Η πολιτική γραμμή παραμένει εξαιρετικά επιφυλακτική. Οι βελγικές ενστάσεις συνδέονται αφενός με τον κίνδυνο νομικών αντιποίνων από τη Ρωσία και αφετέρου με τις πιθανές επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας.
Θεωρητικά, όπως αναγνωρίζουν διπλωματικές πηγές, θα μπορούσε να υπάρξει απόφαση βάσει των ισχυόντων κανόνων ψηφοφορίας ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεση του Βελγίου. Ωστόσο, ένα τέτοιο σενάριο «ούτε που συζητείται». Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι η ανοιχτή παράκαμψη ενός κράτους-μέλους σε τόσο κρίσιμο ζήτημα θα άνοιγε επικίνδυνο προηγούμενο και θα υπονόμευε την ευρωπαϊκή ενότητα σε μια στιγμή που διακυβεύεται η ίδια η αξιοπιστία της Ένωσης.
Τράπεζες, 50% και το ρίσκο του Πολυετούς Πλαισίου
Το Βέλγιο ζητά εγγυήσεις και διασφαλίσεις ότι εάν κάτι πάει λάθος δεν θα είναι μόνο του. Κεντρικό στοιχείο της συζήτησης είναι ότι, εφόσον επιλεγεί το δάνειο επανορθώσεων, θα συμμετέχουν υποχρεωτικά όλες οι τράπεζες, τα αποθετήρια τίτλων και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εντός της ΕΕ που διακρατούν παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και όχι μόνο η Euroclear.
Η ενεργοποίηση του δανείου προϋποθέτει άμεσα τη συγκέντρωση τουλάχιστον του 50% των απαιτούμενων εγγυήσεων από τα κράτη-μέλη, όρος που αποτελεί βασικό αίτημα του Βελγίου και παραμένει αντικείμενο έντονων διαπραγματεύσεων.
Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι στόχος των «27» είναι να υπάρξει απόφαση που θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας εντός του τρέχοντος Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου. Μια τέτοια λύση θεωρείται πολιτικά ασφαλέστερη, καθώς αποφεύγει το άνοιγμα της συζήτησης για το επόμενο ΠΔΠ και τον κίνδυνο ανακατανομής πόρων από πολιτικές συνοχής και εθνικά προγράμματα.
Πού θα ξοδευτούν τα χρήματα και ποιος θα ωφεληθεί
Ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα του τρόπου αξιοποίησης των κονδυλίων. Σύμφωνα με πληροφορίες της HuffPost υπάρχει σαφής διάσταση απόψεων μεταξύ όσων υποστηρίζουν ότι η Ουκρανία θα πρέπει να έχει πλήρη ευελιξία ακόμη και για αγορές αμυντικού υλικού από χώρες εκτός ΕΕ και όσων επιμένουν ότι τα ευρωπαϊκά χρήματα θα πρέπει να κατευθύνονται πρωτίστως στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στη δεύτερη κατηγορία, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή όσο και τη συζήτηση για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.
Στη σκιά των ΗΠΑ
Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο των διαβουλεύσεων πλανάται και η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ουάσιγκτον προχωρά ανεξάρτητα εν πολλοίς στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, έχει χαρακτηρίσει την ΕΕ αδύναμη, επιδιώκει διχασμούς εντός των ευρωπαίων εταίρων και έχει εκφράσει πρόθεση αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, όχι όμως πρωτίστως ως ευρωπαϊκό εργαλείο στρατηγικής αυτονομίας, αλλά στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αρχιτεκτονικής στήριξης της Ουκρανίας που εξυπηρετεί αμερικανικές προτεραιότητες.
Ευρωπαίοι διπλωμάτες εκφράζουν τον προβληματισμό ότι ένα τέτοιο σχήμα θα μπορούσε, στην πράξη, να οδηγήσει σε έμμεση μεταφορά ευρωπαϊκών πόρων προς αμερικανικές αμυντικές και επενδυτικές δομές στην Ουκρανία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η συζήτηση για τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια ξεπερνά τη λογιστική διάσταση και εξελίσσεται σε τεστ γεωπολιτικής ισορροπίας και ευρωπαϊκής συνοχής: αν η ΕΕ θα χρηματοδοτήσει την Ουκρανία με όρους δικούς της ή αν θα βγει από τη Σύνοδο πιο κατακερματισμένη, σηκώνοντας το κόστος αποφάσεων που λαμβάνονται αλλού.
