-«Αυτός είναι έξυπνος.»
-«Δεν είναι καλό παιδί.»
-«Είναι περίεργος.»
Δεν είναι λίγες οι φορές που τέτοιου είδους χαρακτηρισμοί έχουν βγει από το στόμα μας ή έχουν φτάσει στα αυτιά μας. Οι φράσεις αυτές αποτελούν τον απόλυτο οδηγό για όταν γνωρίζουμε κάποιον ή συναναστρεφόμαστε μαζί του για πρώτη φορά. Ακόμα, αποτελούν την φιλική συμβουλή που δίνουμε σε κάποιον όταν γνωρίζει έναν νέο άνθρωπο.
Καταλαβαίνω την ανάγκη που έχουμε όλοι οι άνθρωποι να βάλουμε μία ταμπέλα/ χαρακτηρισμό. Είναι ένας τρόπος για να νιώσουμε ασφάλεια, να εξηγήσουμε και να κατανοήσουμε αυτόν που βρίσκεται μπροστά μας. Ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε το άγνωστο και αβέβαιο, το μυστήριο που συνοδεύει μία νέα γνωριμία ή, ακόμα, και κάποιον που γνωρίζουμε καλά.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μοιάζει με βιβλιοθήκη. Και, όπως, κάθε βιβλιοθήκη έχει κ αυτός το δικό της σύστημα κατηγοριοποίησης. Οπότε, κάθε γνωριμία ή ανθρώπινη σχέση οφείλει να μπει σε ένα κουτί με την αντίστοιχη ταμπέλα και να μπει στην θέση που του αρμόζει. Έτσι, αυτοί που συμπαθούμε μπαίνουν στη μία μεριά της «βιβλιοθήκης», εκείνοι που μας εκνευρίζουν μπαίνουν σε άλλο σημείο, εκείνοι που μας κάνουν να γελάμε σε άλλο και πάει λέγοντας.
Αυτό το σύστημα μοιάζει απόλυτα λογικό. Όλα είναι σε τάξη κι εμείς διευκολύνουμε τον εγκέφαλό μας στο να ξέρει πως να αντιδράσει στην κατηγορία «εκνευριστικός», «συμπαθητικός», «αστείος», «σοβαρός», «μ@.λ.κ.ς» κλπ. Γνωρίζει αν θα είναι φιλικός, επιφυλακτικός ή θυμωμένος με κάποιον και τι στάση να κρατήσει απέναντί του.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν κάποιος βρίσκεται σε πάνω από μία κατηγορία; κουβαλάει πάνω του δύο ή τρία «ταμπελάκια»; Ή μήπως δεν σας έχει συμβεί ποτέ να γνωρίσετε κάποιον που είναι πολύ αστείος, αλλά μ...κ@ς ή κάποιον που όλοι να λένε ότι είναι ο χειρότερος άνθρωπος στον κόσμο, αλλά εσείς για κάποιον λόγο τον συμπαθείτε;
Τότε είναι που συχνά βραχυκυκλώνουμε και δεν ξέρουμε που να αντιδράσουμε. Εκεί έγκειται και το βασικό πρόβλημα που υπάρχει με τις ταμπέλες. Ενώ μας βοηθούν πολύ να νιώσουμε πιο άνετα, είναι συχνά λανθασμένες ή παραπλανητικές. Οι άνθρωποι είμαστε πολύ περισσότερα από έναν χαρακτηρισμό. Είμαστε διαφορετικοί ανάλογα με ποιον έχουμε απέναντί μας ή ανάλογα την περίσταση. Εκτός αν νομίζετε ότι μία γυναίκα επειδή ντύθηκε και βάφτηκε για να πάει σε μία βραδινή εκδήλωση πηγαίνει έτσι και στο περίπτερο ή ότι αν πάει στο περίπτερο απεριποίητη δεν είναι «κοκέτα», όπως θα χαρακτήριζε κάποιος μία προσεγμένη γυναίκα.
Το δεύτερο πρόβλημα με τις ταμπέλες έγκειται σε εκείνες που βάζουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Τι σημαίνει για κάποιον ότι είναι εσωστρεφής ή ότι δεν είναι καλός στα μαθηματικά ή ότι δεν είναι αστείος; Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αντιμετωπίζει κάποιος τη ζωή τους με την λογική του «άσπρο-μαύρο» γιατί τίποτα στην ζωή δεν είναι μονοδιάστατο. Μπορεί κάποιος να γελάει πολύ με τα αστεία μου, ενώ ένας άλλος να τα βρίσκει κρύα (ναι, συμβαίνει και αυτό και μπορούν να σας το επιβεβαιώσουν και πολλοί στο γραφείο). Τι ταμπέλα θα μου βάζατε, λοιπόν; Επίσης, όταν κάποιος αρχίζει να νιώθει πολύ άνετα στην ταμπέλα που ο ίδιος ή ο άλλος έχει βάλει για τον εαυτό του είναι δύσκολο να ξεφύγει. Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποτελούν «αυτοεκπληρούμενη προφητεία». Αυτό σημαίνει ότι αν εγώ νομίζω ότι οι γύρω μου θεωρούν ότι είμαι χαζή, θα προσπαθήσω να «εκπληρώσω» την προφητεία τους και θα αρχίσω όντως να φέρομαι ως χαζή και να το πιστέψω.
Πάντα μου άρεσαν οι ταμπέλες. Ήταν ο πιο εύκολος τρόπος για να βάλω τάξη τον εγκέφαλό μου. Μέχρι που ανακάλυψα ότι κανείς δεν είναι μονοδιάστατος και κανείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται τόσο απλοϊκά. Είμαστε τόσα πολλά πράγματα ταυτόχρονα, οπότε ας μην αδικούμε ούτε τον εαυτό μας, ούτε τους άλλους προσπαθώντας να τους χωρέσουμε μέσα σε μικρά κουτάκια. Κάποιοι θα περισσεύουν!